بخشی از مقاله
چکیده
برای بررسی اثرات متقابل سالیسیلیک اسید و سوپر جاذب بر برخی ویژگیهای مورفولوژیک گیاه ماش تحت تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل، در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه رازی انجام گرفت.فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح - %100، %60 و %30 ظرفیت زراعی - ، سالیسیلیک اسیددر چهار سطح - 750،500،250،0 میکرومولار - و پلیمر سوپر جاذب در سه سطح - 0، 0/3 و 0/5 درصدوزنی - در نظر گرفته شد.بیشترین میانگین طول ساقه - 45/57 سانتیمتر - در سطح رطوبت ظرفیت زراعی - تیمار 100 درصد - و بالاترین میانگین وزن تر ریشه - 73/99 گرم - در سطح رطوبتی 60 درصد ظرفیت زراعی بدست آمد بهدست آمد. اثر تنش رطوبتی بر صفت طول ریشه و وزن تر ریشه در سطح احتمال %1 معنیدار شد، اما کاربرد سوپرجاذب و نیز سالیسیلیک اسید موجب افزایش این صفات گردیدند همچنین، بیشترین میانگین وزن خشک ریشه مربوط به سطح 500 میکرومولار سالیسیلیک اسید - 16/74 گرم - بوده-است.
مقدمه
تنشها به عنوان عوامل محدود کننده رشد گیاهان و تولید محصولات زراعی جهان مطرح میباشند . - Abedi et al., 2012 - تنش به هر عامل زیستی و غیر زیستی گفته می شود که در چرخه زندگی گیاه ایجاد اختلال نماید.خشکی یکی از مهمترین تنشهای محیطی محدود کننده تولید در گیاهان زراعی در سراسر جهان است - Omidi et al., 2012 - واعمال مدیریت صحیح به منظور حفظ ذخیره رطوبت خاک از جمله اقدامات موثر برای بهبود بهره برداری از منابع محدود آب می باشد - خادم و همکاران . - 1390ماش - L.Vigna radiate - یک لگوم دانه ریزبا طول دوره رشد کوتاه است - . - Tesfaye et al.,2006به دلیل دوره رشد کوتاه، تثبیت بیولوژیک نیتروژن، تقویت خاک و جلوگیری از فرسایش آن، بسیار مناسب به عنوان کشت دوم محسوب میشود . - Allahmoradi et al., 2011 - اگر ماش در دوره رشد خود با تنش خشکی مواجه شود، این تنش موجب کاهش عملکرد و اجزای آن می شود . - Sadeghipour, 2008 -
از روشهای افزایش کارایی استفاده از آب، استفاده از مواد سوپرجاذب است.سوپرجاذب،یک شبکه های پلیمری آبدوست از جنس هیدرو کربن است که میتواند چندین برابر وزن خود آب را جذب کند - . - Monnig., 2005سالیسیلیک اسید از ترکیبات فنلی و یک ماده شبه هورمونی است که نقش مهمی در رشد و نمو گیاهان و افزایش مقاومت آنها به تنشهایی همچون تنش خشکی دارد - مجد و همکاران . - 1385پوراسماعیلو همکاران - ٌََُ - در مطالعه تاثیر سوپر جاذب بر خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی لوبیا تحت تنش خشکی به این نتیجه رسیدند مصرف پلیمر سوپر جاذب به مقدار% 7 به دلیل کاهش اثرات تنش خشکی، سبب افزایش عملکرد دانه،عملکرد بیولوژیک، پایداری غشای سیتوپلاسمی و کاهش فعالیت آنزیمها شده-است.
سالارپورغربا و فرحبخش - 1393 - با مطالعه بر روی گیاه رازیانه گزارش کردند که تنش خشکی باعث کاهش معنادار ارتفاع،تعداد و طول میانگره در ساقه اصلی، عملکرد دانه و پروتئین برگ نسبت به شاهد شده است.شفیعی - - 1381 بیان کرده که با مصرف پلیمر سوپر جاذب میتوان علاوه بر رشد بهتر گیاه، تا حدود 50 %در مصرف آب صرفه جویی کرد. تنش آبی طول میان گرهها، ارتفاع گیاه و وزن خشک برگ، ساقه و ریشه را کاهش میدهد. - Alkire et al., 1993”هدف از این تحقیق بررسی تاثیر متقابل سالیسیلیک اسید وپلیمر سوپرجاذب بر برخی خصوصیات ریشه و اندام هوایی گیاه ماش تحت تنش رطوبتیبوده است.
مواد و روشها
برای بررسی اثرات متقابل سالیسیلیک اسید و پلیمر سوپر جاذب بر برخی ویژگیهای مورفولوژیک گیاه ماش تحت تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در سال 1395 انجام گرفت.فاکتورهای آزمایش شامل تنش خشکیدر سه سطح %100 - ظرفیت زراعی - شاهد - ، %60 ظرفیت زراعی و %30 ظرفیت زراعی - ، محلولپاشی سالیسیلیک اسید در چهار سطح 750 - ،500،250،0 میکرومولار - و پلیمر سوپر جاذب در سه سطح - 0، 0/3 و 0/5 درصد وزنی - در نظر گرفته شد.در مراحل آماده سازی تعداد 108 گلدان پلاستیکی به ارتفاع 25 سانتی متر وقطر دهانه 22 سانتی متر تهیه گردید. در هر گلدان 8 کیلو گرم خاک زراعی ریخته شده وسپس سوپرجاذب با خاک گلدانها مخلوط گردید.
.آبیاری گلدانها تا مرحله 4 برگی به صورت معمولی انجام گردید. بعد از استقرار گیاهان،از بین جوانههای رشد کرده، پنج بوته را باقی گذاشته و سپس تیمارتنش خشکی اعمال گردید. جهت اعمال سطوح تنش خشکی از روش وزنی استفاده شد، به این ترتیب که برای سطوح %100، %60 و %30 مقدار آب مورد نیاز محاسبه شده ودر طول دورهی آزمایش برای سطوح مختلف رطوبتی گلدانها مورد استفاده قرار گرفت.بدین منظور گلدانها هر 2 روز یکبار با ترازوی دقیق وزن شده و مقدار آب لازم برای رسیدن به حد ظرفیت زراعی به هر کدام از سطوح اضافه شد.
یک هفته بعد از اعمال تنش خشکی، تیمار سالیسیلیک اسید بر روی گیاه اسپری شد. اسپری سه مرتبه ودر فواصل 10 روز صورت گرفت. صفات اندازه گیری شده شامل، طول ریشه، وزنترریشه، وزنخشک ریشه و طول ساقه بودند.
نتایج و بحث: طول ساقه
نتایج حاصل از تجزیه واریانس - جدول - 2 نشان میدهد که تنها تنش خشکی و سوپرجاذب بر طول ساقه در سطح %1 معنی دار شده است. همچنین، مطابق جدول 3، بیشترین میانگین طول ساقه - 45/57سانتیمتر - در سطح رطوبت ظرفیت زراعی - تیمار 100 درصد - بهدست آمد که به طور معنیداری با میانگین این صفت در رطوبتهای سطح 40/12 - %60سانتی-متر - و 30/31 - %30 سانتیمتر - تفاوت دارد. یزدانی و همکاران - - 1385 بیان کردهاند که اعمال تنش خشکی روی گیاه سویا به دلیل کاهش تقسیم سلولی، باعث کاهش رشد و ارتفاع گیاه میشود. راهنما و همکاران - - 1387 نیز گزارش کردهاند که به ازاء هر یک درصد کاهش در میزان آب آبیاری، متوسط ارتفاع ساقه 1/1 سانتیمتر کاهش مییابد. از طرف دیگر، با افزایش میزان مصرف پلیمر سوپرجاذب، به طور معنی داری میانگین طول ساقه افزایش یافته، به گونهای که کمترین میانگین مربوط به سطح صفر - شاهد - و بیشترین میانگین مربوط به سطح 0/5درصد وزنی بود. اگرچه این سطح خود، تفاوت معنیداری با سطح 0/3 درصد وزنی نداشت - جدول . - 4 دانشمندی و عزیزی - - 1388 اظهار داشتهاند که در گیاه ریحان میانگین بیشترین و کمترین طول ساقه به ترتیب در تیمار 0/3 درصد و تیمار شاهد بودهاست.
