بخشی از مقاله
چکیده
سالیسیلیک اسید یکی از هورمونهایی است که اخیرا از آن در افزایش مقاومت به تنشهایی نظیر خشکی استفاده میشود. از این رو هدف از این آزمایش بررسی تاثیر سالیسیلیک اسید بر خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه نعناع فلفلی تحت شرایط تنش خشکی بود. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی شامل سه سطح سالیسیلیک اسید با غلظتهاي 0 - شاهد - ، 200 و 400 میلیگرم بر لیتر و سه سطح تنش خشکی، 100 درصد ظرفیت زراعی - شاهد - ، 75 درصد ظرفیت زراعی و 50 درصد ظرفیت زراعی با سه تکرار که در شرایط گلخانه دانشگاه زنجان انجام گرفت.
نتایج این آزمایش نشان داد که سالیسیلیک اسید، محتواي رطوبت نسبی برگ و میزان کاروتن و گزانتوفیل را در شرایط تنش خشکی نسبت به شاهد افزایش داد، بنابراین میتوان گفت که سالیسیلیک اسید توانست خصوصیات فیزولوژیکی نعناع فلفلی را تحت تنش خشکی بهبود بخشد.
مقدمه
خشکی یکی از تنشهاي مهم محیطی بوده که روي اکثر مراحل رشد، ساختار و فعالیتهاي گیاهی آثار مخرب و زیان آوري وارد میسازد - آخوندي و همکاران، . - 1385 ایران با متوسط بارندگی حدود 250 میلیمتر، یک سوم متوسط بارندگی جهان را دارد. بر اساس گزارش فائو حدود 90 درصد از کشور ایران در نواحی خشک و نیمه خشک قرار دارد . - FAO , 2010 - که این خود نشان دهنده ضرورت توجه به بهینه سازي مصرف آب در بخش کشاورزي است. نعناع فلفلی - Mentha piperita - یکی از گیاهان مهم و حساس به خشکی تیره Lamiaceae میباشد.
از آنجایی که جذب آب در نعناع فلفلی به وسیله ریشههاي سطحی صورت میپذیرد، لذا نسبت به سایر گیاهان خانواده نعناعیان به خشکی حساستر است. اسید سالیسیلیک یا اورتوهیدروکسی بنزوئیک اسید و ترکیبات مربوطه به گروه متنوع فنلیکهاي گیاهی متعلق هستند که به عنوان یک تنظیم کننده شبه هورمونی مورد توجه است و در مکانیزمهاي دفاعی بر علیه تنشهاي زیستی و محیطی نیز نقش دارد
مواد و روشها
این آزمایش در گلخانه دانشکده کشاورزي زنجان انجام شد. تیمارهاي تنش آبی بر اساس 75 و 50 درصد به همراه تیمار شاهد 100 درصد رطوبت مورد نیاز براي رسیدن به ظرفیت زراعی انتخاب شدند. پس از تهیه ریزومهاي گیاه نعناع فلفلی، در گلدانهاي پلاستیکی با ارتفاع 8 سانتیمتر و گنجایش 5 کیلوگرم مخلوط خاکی، با بستر کاشت مخلوط 1/3 ماسه و1/3 کود حیوانی و 1/3 خاك باغچه به وزن 4 کیلوگرم و عمق 4 سانتی متر کشت گشته، تیمارهاي تنش خشکی از 20 فروردین ماه سال 94 به مدت 1,5 ماه 4 - اردیبهشت - اعمال گردید به طوري که جهت اعمال تنش خشکی 75 درصد 750 میلی لیتر، 50 درصد 500 میلی لیتر و همچنین تیمارشاهد 1000 میلیلیتر محاسبه گردید.
پس از پایان دوره اعمال تیمار تنش خشکی گیاهان، از هر گلدان سه بوته به صورت تصادفی انتخاب شد، اندازهگیري میزان کاروتن و گزانتوفیل توسط دستگاه اسپکتروفتومتر صورت گرفت و محتواي نسبی آب برگ نیز بر حسب درصد از طریق اندازهگیري وزن تر و وزن تورژسانس و وزن خشک به دست آمد. در نهایت از اعداد به دست آمده میانگین گرفته شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح فاکتوریل کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. دادهها با کمک نرم افزار SAS9.0 تجزیه و تحلیل شدند و مقایسات میانگین با کمک آزمون چند دامنهاي دانکن انجام گرفت. رسم نمودار به کمک نرم افزارExcel2010 انجام شد.
نتایج و بحث
جدول -1 تجزیه واریانس اثر تنش خشکی و اسید سالسیلیک بر صفات فیزیولوژیکی اندازه گیري شده بر گیاه نعناع فلفلی
مصابق جدول - 1 - اثر متقابل تنش خشکی و اسید سالیسیلیک در سطح احتمال 1 درصد بر میزان کاروتن و گزانتوفیل معنیدار بود. بر اساس شکل - - 2میزان گزانتوفیل و کاروتن در شرایط تنش ملایم افزایش یافته تا اثرات تنش را خنثی کند ولی وقتی تنش افزایش می-یابد گزانتوفیل و کاروتن دیگر قادر به خنثی کردن اثرات رادیکالهاي آزاد نبوده و کاهش مییابد. از طرفی اسید سالیسیلیک 200 میلیگرم بر لیتر نیز سبب افزایش کاروتن و گزانتوفیل شد. در این رابطه گزارش شده است اسیدسالیسیلیک سنتز کاروتنوئیدها، گزانتوفیلهاو نسبتی از دپوکسیداسیون را در گیاهان افزایش میدهد
شکل 1و:2اثر تیمارهاي مختلف سالیسیلیک اسید 0 - ، 200و 400میلیگرم بر لیتر - ، استرس خشکی شدید، استرس خشکی ملایم و شاهد 50 - ، 75 و100 درصد ظرفیت زراعی - و اثر توام آنها برمیزان کارتنوئیدها. - سالیسیلیک اسید. حروف مشابه نشانه عدم اختلاف معنی دار در سطح p≤0.05 است. -
محتواي نسبی آب برگ
مطابق جدول - 1 - اثر متقابل تنش خشکی و اسید سالیسیلیک در سطح احتمال 1 درصد بر محتواي نسبی آب برگ معنیدار بود. بر اساس شکل - 3 - با افزایش تنش خشکی محتواي نسبی آب برگ کاهش یافت، بطوري که بیشترین میزان محتواي نسبی آب برگ مربوط به تیمار شاهد - 100 درصد ظرفیت زراعی - بود. بیشترین میزان محتواي نسبی آب برگ مربوط به تنش خشکی 75 درصد ظرفیت زراعی با کاربرد 400 میلی گرم بر لیتر اسید سالیسیلیک بود. تنش خشکی موجب کاهش پتانسیل آب برگ و محتواي رطوبت نسبی برگ میشود.
در سویا - - PorMousavi and et al., 2005 و در لوبیا - - Costa-Franca and et al., 2009 نیز کاهش محتواي نسبی برگ را در تحت تاثیر خشکی گزارش کردند.
شکل :3 اثر تیمارهاي مختلف سالیسیلیک
