بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در کلانشهرها یکی از مسایل مهم، بروز انواع جرایم در محدوده شهر میباشد. نرخ بالاي جرم علاوه بر ایجاد احساس ناامنی وبدبینی در شهروندان باعث صرف هزینههاي بسیار در این زمینه شده است. ازین رو شناسایی عوامل بروز جرم و سعی در کاهش اثر آن، مهمترین راهکار پیشگیري از جرم و به تبع آن افزایش امنیت در جامعه خواهد بود. .
در این زمینه بررسی جغرافیاي جرم و سفر مجرم به سوي مکان ارتکاب بزه از موارد حائز اهمیت است. پژوهش حاضر به بررسی حرکت و تمایل سارقان براي سفرمجرمانه از محل سکونت بعنوان مبدا به تفکیک گروههاي سنی و با امعان نظر به شیوه هاي مختلف زندگی آنان میپردازد تا پاسخی براي این سوال که »آیا سن سارقان در مسافت طی شده از منزل براي ارتکاب جرم موثر است یا خیر؟« فراهم آورد.
به این منظور با استفاده از شیوه کسر نمونهگیري، یک گروه نمونه از سرقتهاي ارتکابی در شهر تهران معین گردید و پس از انجام آزمون توزیع نظري، به تبیین نتایج بدست آمده براساس نظریات انتخاب عقلانی، فعالیت روزمره و الگوي جرم پرداخته شد که حاکی از تاثیر عامل سن مرتکب در سفر به سوي جرم با توجه به سبک زندگی متفاوت در دورههاي مختلف زندگی است.
مقدمه
هر انسانی در قالب زمان و مکان معینی زندگی میکند و با توجه به ویژگیهاي فردي و اجتماعی خود با محیط و سایر افراد تعامل و ارتباط برقرار میکند. در واقع این فضا - زمان و مکان - بستري است که همه فعالیتهاي فرد در آن قرار دارد. بزهکاري و جرم نیز از این امر مستثنا نیست؛ این حقیقت که مجرمان پویا هستند و براي ارتکاب جرم از جایی به جاي دیگر میروند بر اهمیت مکان براي جرمشناسان تاکید میکند. زیرا مجرمان حرکت میکنند و جابجا میشوند و جرایم در شرایط و مکانهاي متفاوتی اتفاق می-افتند.
محل سکونت نیز بعنوان مهمترین مکان در زندگی افراد که فعالیت روزمره شان از آنجا آغاز و به آن نیز ختم میگردد میتواند نقش موثري در روند و شیوه زندگی افراد داشته باشد به نحوي که تحقیقات حاکی از آن است که مقیاس »نزدیک به محل سکونت« نقش سازنده اي در ارتقاء کیفیت زندگی داشته و بر احساس تعلق ساکنان به مکان سکونتشان میافزاید، این مقیاس در هویتیابی آنها از طریق سکونتشان در شهر و ایجاد روابط اجتماعی میان آنها نیز مؤثر است.
از سوي دیگر اگرچه یافتن مکانی براي ارتکاب جرم توسط مجرمان ممکن است محدود باشد اما تصادفی به نظر نمیرسد. مطالعات مشخص کردهاند که مجرمان به جستجوي اهداف در محیط میپردازند اما عوامل مختلفی ممکن است بر استراتژي جستجو تاثیر بگذارد. به عنوان مثال درمورد نژاد، تحقیقات به این نتیجه رسیدهاند که مجرمان سیاهپوست و سفیدپوست نقشههاي شناختی متفاوتی دارند - تصویر ذهنی از محیط - و این ممکن است بر الگوهاي جستجوي هدف تاثیر بگذارد
همچنین سبک زندگی نیز میتواند بر انتخاب مکان جرم موثر باشد. آنگونه که گیدنز1 به تعریف سبک زندگی میپردازد:»سبک زندگی، مجموعه اينسبتاً هماهنگ از همه رفتارها و فعالیتهاي یک فرد معین در جریان زندگی روزمره است که مستلزم مجموعه اي از عادتها و جهتگیريها و بنابراین برخوردار از نوعی وحدت است
از سویی مؤلفههاي مختلفی بر سبک زندگی افراد تاثیرگذارهستند. براي نمونه جنسیت میتواند بر این امر موثر باشد به نحوي که تفاوت در سبک زندگی و فعالیتهاي روزمره زنان و مردان از جمله صرف زمان بیشتر در پیرامون سکونتگاه توسط زنان در مکان وقوع جرم بازتاب مییابد
از دیگر عوامل دخیل سن می-باشد که بدلیل تفاوت انتخابها، رفتارها و حوزه فعالیتهاي افراد در هر دوره سنی موجب سبکهاي زندگی مختلف و به تبع آن در حیطه جرمشناختی،تاثیرات متفاوت در انتخاب مکان جرم توسط مجرمین می-گردد..
با توجه به آنچه گفته شد پژوهش حاضر تلاشی براي بررسی و شناسایی نحوه انتخاب مکان جرم از طریق متغیر »فاصله با سکونتگاه مجرمین« از سوي گروههاي سنی مختلف با در نظر داشتن آگاهیها، جهتگیري ها و انتخابهاي - شیوه هاي خاص زندگی - مربوط به هر دوره سنی است. از آنجا که تهران به عنوان پایتخت و بزرگترین کلانشهر ایران، بالاترین آمار جرم در کشور را داراست و سرقت از عمده-ترین جرایم ارتکابی است؛ تحقیق پیش رو چهار مصداق از سرقت در شهر تهران را مورد مطالعه قرار داده است .
.2 چارچوب نظري
با در نظر گرفتن اهمیت مکان جرم و انتخاب آن در فهم پدیده مجرمانه و بویژه با شکلگیري جرم- شناسی محیطی این موضوع در نظریات جرمشناسان مورد توجه قرار گرفت. با توجه به تعریف جرمشناسی محیطی که عبارت است از : »مطالعه بزه، بزهکاري و بزهدیدگی و ارتباط آن با مکانهاي خاص و با شیوه- هایی که فعالیتهاي افراد و سازمانها را از نظر فضایی شکل میدهند و در این کار به نوبه خود متأثر از عوامل مبتنی بر مکان هستند
و تاکید آن بر دو عنصر زمان و مکان، نظریات مختلفی ذیل این جرمشناسی شکل گرفتند. از میان این نظریات و با توجه به تعریف ارائه شده از سبک زندگی، سه نظریه انتخاب عقلانی، فعالیت روزمره و الگوي جرم، امکان بررسی موضوع این تحقیق را فراهم میآورند. در ادامه تبیین نقش مکان جرم به عنوان یکی از عوامل اصلی در موضوع تحقیق بر حسب هریک از نظریات مذکور آورده میشود.
