بخشی از مقاله
چکیده
ظهور و گسترش وسایل نوین ارتباطی و تحولات عظیم در وسایل ارتباط جمعی و به ویژه شبکههای اجتماعی در فضای مجازی که ویژگی بارز آنها سرعت و تنوع روابط بوده به سرعت جای خود را در تمام ارکان زندگی هر شخص بازکرده است بهطوری که فعالیتهای روزمرهی هر فرد به طور ملموس متأثر از اینترنت و فضای مجازی میباشد. اینترنت و فضای مجازی فرصتهای مناسبی برای اشخاص متخلف فراهم نموده تا با استفاده از نواقص قانونی و غفلتهای فردی یا سازمانی بتوانند فارغ از هرگونه محدویت زمانی و مکانی اقدام به تولید محتوای مجرمانه و نشر آن در فضای مجازی نمایند. در این مقاله سعی شده است با توجه به اهمیت پدافند غیرعامل و لزوم تقویت پدافند سایبری با بهرهگیری از قوانین کیفری به بررسی جرم ایجاد محتوای مجرمانه در فضای مجازی پرداخته شود.
واژگان کلیدی: محتوای مجرمانه، فضای مجازی، جرائم اینترنتی، پدافند غیرعامل
مقدمه
امروزه تحول و گسترش اینترنت و دسترسی همگان به شاهراههای جهانی اطلاعات، باعث شده است مجرمان به سهولت و راحتی و بهطور ناشناس اقدام به ارتکاب جرائم اینترنتی نمایند، بهگونهای که گزارشات رسمی سازمان ملل حکایت از این دارد که هیچ حوزهای از زندگی بشری فارغ از تهدیدات فضای سایبر نیست. - - kamal.2005 این فضای جدید بهگونهایحقوق جزای سنتی را دستخوش تحولات بنیادین کرده است که تعریف از جرایم در محیطهای مجازی انطباق چندانی با تعاریف کلاسیک نداشته و در بسیاری از موارد متفاوت میباشد. - بیگی، - 1388 به فراخور این تغییرات بنیادین، طبعا حقوقدانان نیز همانند متخصصینِ دیگر رشتهها باید برای هماهنگی با این فناوری و عقب نماندن از آن به ارائه ضوابط، اصول و قواعد حقوقی جهت پیشگیری یا حلوفصل اختلافات ناشی از این تغییرات اقدام نمایند. - رضایی، - 1388
فضای مجازی و اینترنت دارای ویژگیها و اهداف خاص خود است که از جمله آن میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- ایجاد ارتباط سریع بین اشخاص در جوامع جهانی
-الکترونیکی کردن فعالیتها و جلوگیری از فعالیتهای زاید و در نهایت تأمین رفاه و حوایج بشری
-ایجاد جریان آزاد اطلاعات
-عدم ارایه هویت واقعی استفاده کنندگان از این فضا در پاره ای موارد
-برداشته شدن محدودیت های سرزمینی،جغرافیایی،مذهبی،ملی،جنسیتی و... در برقراری ارتباط هافضای مجازی فضایی آزاد بوده و افراد بدون داشتن محدودیت و کنترل، به راحتی و در کوتاهترین زمان ممکن و در مکانهای مختلف امکان تولید و پخش هرگونه مطلبی را با توجه به افکار و اهداف خود دارند. این دنیای جدید فارغ از هرگونه زمان و مکانِ، امکان ارتکاب جرایم اینترنتی را برای فرد فراهم آورده و معادلات قوانین کیفری از جمله اینکه جرائم ارتکابی به لحاظ رسیدگی تابع مکان و زمان وقوع جرم بوده است را از بین میبرد. فضای مجازی و سایبر فضای آزادیهاست و افراد باتوجه به فرصتهای خود امکان استفاده و تبادل نظریات و مطالب خود را دارا میباشند.به همین دلیل فضای مجازی و سایبر محیطی جرمخیز برای اشخاصی است که قصد ارتکاب جرائم اینترنتی را دارند.
دولتها نیز تاکنون توفیق چندانی در نظارت و کنترل بر این فضا را نداشته و همچنان مجرمین افسار گسیخته وارد فضای اینترنت شده و دست به ارتکاب جرائم مختلف میزنند. جرائم سایبری به اصطلاح به جرائمی گفته میشود که در محیطی غیرفیزیکی علیه فناوری اطلاعات و با حالات شبیهسازی و مجازیسازی ارتکاب مییابد. - حسنی و سلطانی، - 1392 البته ناگفته نماند استفادهکنندگان از فضای سایبر میتوانند جهتی متفاوت از آنچه ذکر شد، نیز داشته باشند و با توجه به فطرت پاک انسانی که برگرفته از ذات آفریدگار خود میباشد اقدام به استفاده صحیح از فضای مجازی نموده و جهت اعتلای جامعه بشری گام بردارند. بهمنظور بهرهمندی از مزایای فضای سایبر این فضا میبایست بهگونهای امن گردد که جلوی هرگونه جرم سایبری گرفتهشود. این امنیت نیازمند اقدامات و راهکارهای متعددی است که در برنامههای توسعه هر کشوری بسیار حائز اهمیت هستند. - رجب پور وسالمی - 1392
رابطهی پدافندغیرعامل و فضای سایبر
یکی از اهداف دشمنان کشور استفاده از خلاءهای موجود در حوزه پدافندغیرعامل است و یکی از مهمترین چالش ها درکشورما نوع نگاه به این نوع از دفاع غیرنظامی است. عدهای هنوز امکان وجود خطر و آسیب در جامعه را درک نمیکنند وشاید بههمینخاطر است که مفهوم پدافندغیرعامل هنوز بهصورت جامع در اذهان مردم جای نگرفته است. از این رو باید با تولید علم و بالابردن آگاهیهای مرتبط با این حیطه هم در بین آحاد مردم و هم در بین مسئولین، ظرفیتهای پدافندغیرعامل در کشور را تقویت نمود.امروزه تقریباً برای حفاظت از غالب پروژههایی که در کشور انجام میشود نیاز به پدافندغیرعامل وجود دارد. حوزه سایبر نیز از این امر مستثنی نیست. باید پدافندغیرعامل در فضای سایبر را نیز تقویت نمود تا بتوان فضای سایبر را در کشور، رصدکرد و به مرور زمان ارتقا داد.
با وجود شبکههای اجتماعی مختلف که از طریق اینترنت و مخابرات در دسترس همگان قرار گرفته است، ضروری است فضای سایبر از طریق اتخاذ سیاستهای مربوط به پدافندغیرعامل صیانت شود تا از ایجاد محتوای مجرمانه در آن فضا جلوگیری بهعمل آید.برای اتخاذ این سیاستها باید با توجه به ویژگی و تمایزات بزههای فضای مجازی، تبیین یک رویکرد افتراقی، در مقایسه با بزههای ارتکابی دنیای واقعی را امری قابل درک میسازد. بررسی اختصاصی ویژگیهای جرایم فضای مجازی ما را به این حقیقت رهنمون میسازد که مدلهای ارتکاب جرم در این فضا با مدلهای جرایم سنتی تمایزات قابلتوجهی دارند. رویکردکیفری سنتی موجود مربوط به زمانی است که تکنولوژی، دوران طفولیت خود را سپری میکرد، اما امروزه رشد و توسعه تکنولوژی امکان استفاده از نیروهای انسانی سازمانیافته و منابع و امکانات متمرکز برای مقابله با بزهکاران فضای دیجیتال راجذب کرده است. دنیای جدید با ساختاری متفاوت ومحیط اجتماعیِ نو، آفریده شده است که در آن استفاده از مدل نظامی سلسله مراتبی با بزه و بزهکاران را مشکل و یا غیرممکن ساخته است.
جرائم سایبری
با توجه به اینکه ایجاد محتوای مجرمانه از مصادیق جرائم سایبری هستند بهتر است ابتدا جرائم سایبری تعریف و مصادیق آن مشخص گردد. جرائم سایبری، هرگونه عمل خلاف قانونی است که با سوءنیت، از طرف شخص یا اشخاص با بهکارگیری کامپیوتر صورت میپذیرد. - بشیری ، - 1392 پروفسورادوارد ام وایز، استاد دانشگاه میشیگان در گزارشی که در مورد جرم رایانهای در امریکا برای انجمن بین المللی حقوق کیفری1 تهیه کرده است اذعان مینماید که هیچ تعریفی که مورد پذیرش همگان در مورد جرم رایانهای باشد، وجود ندارد - خرم آبادی، - 1384 باوجود این، گروه متخصصان جرائم رایانهای سعی نمودهاند تعاریفی از جرم رایانهای ارائه دهند.
این گروه در گزارش مربوط به"جرم کامپیوتری- تحلیل سیاستهای قانونی"در سال 1386 بهجای استفاده از اصطلاح جرم رایانهای، اصطلاح سوءاستفاده از رایانه را بهکار برده و اعلام نمودهاند که سوءاستفاده از کامپیوتر شامل هر رفتار غیرقانونی و غیراخلاقی یا غیرمجاز مربوط به پردازش خودکار انتقال دادهها است. - پاکزاد، - 1375 در نظام حقوقی ایران هرچند مبانی فقهی نظیر حرمت اکل مال به باطل، قاعده لاضرر، حرمت تجسس، امکان برخورد بامصادیق جرایم رایانهای را فراهم میآورد - بای و پورقهرمانی، - 1388 با وجود این، اقدامات تقنینی از سال 1382با تصویب قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح شروع شده و با تصویب قانون جرایم رایانهای به اوج خود رسیده است 2و به موازات آن نهادهای پلیسی و امنیتی و نیز نهادهای قضایی به این پدیده واکنش نشان دادهاند. در قوانین داخلی نیز به جای تعریف جرم رایانهایمصادیق آن مورد توجه قرار گرفته است. - حیدری، - 1390عناوین کلی قوانینی که در حال حاضر در خصوص جرائم مرتبط با فضای سایبر مصوب گردیده است به شرح ذیل است:
الف - قانون حمایت از پدید آورندگان نرمافزارهای رایانهای مصوب 1379ماده -131 هرگونه تغییر یا حذف اطلاعات، الحاق، تقدیم یا تاخیر تاریخ نسبت به تاریخ حقیقی و نظایر آن به به طور غیرمجاز توسط نظامیان در سیستم رایانه ونرمافزارهای مربوط صورت گیرد و همچنین اقداماتی از قبیل تسلیم اطلاعات طبقهبندی شده رایانهای به دشمن یا افرادی که صلاحیت دسترسی به آن اطلاعات را ندارند، افشا غیرمجاز اطلاعات، سرقت اشیا دارای ارزش اطلاعاتی مانند سی دی یا دیسکتهای حاوی اطلاعات یا معدوم کردن آنها یا سوءاستفادههای مالی که نظامیان بهوسیله رایانه مرتکب شوند جرم محسوب و حسب مورد مشمول مجازاتهای مندرج در مواد مربوط به این قانون میباشند.
