بخشی از مقاله
چکیده
خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی، مبنای سعادت، خوشبختی یا شقاوت انسان ها محسوب می شود از این رو نهاد خانواده و عوامل موثر در تربیت و استحکام آن از مباحثی است که در آموزه های دینی مورد توجه جدی قرار گرفته است. و از نظر مفهومی، میان مفاهیم دین و سبک زندگی، رابطه ای اعلا قابل فرض است. بطوری که در متون دینی توصیه های اخلاقی واعتقادی و عبادی زیادی وجود ارد که التزام به آنها باعث تقویت و تربیت و استحکام خانواده می شود.
امروز که در روزگار انفجار اطلاعات و شکستن مرزهای تبادل نظریات، هستیم بهتر درک می کنیم که کلید حفظ سبک زندگی اسلامی و ایرانی ما، حفظ خانواده از تهاجمی که دیگر توپ و تانک نیست و خیلی نرم و آرام خود را به داخل خانواده های ما می رساند و با تغییر نگرش سبک زندگی دلخواه را در کوچکترین واحدهای جامعه تزریق می کند. متاسفانه در این دو قرن استعمار غرب بر کشورهای اسلامی با توجه به توانایی هایی که آنها در ابعاد مختلف علمی، تکنولوژی و....کسب کرده بودند توانستند سبک زندگی خود را تا حدود زیادی در ممالک اسلامی جا بیندازند.
از این رو در این تحقیق تلاش گردیده است تا مطالبی پیرامون سبک زندگی اسلامی و کسب در آمد در آن زندگی، سبک زندگی اسلامی و نقش آن در ثبات عاطفه ها، سبک زندگی اسلامی و دوری از اضطراب و روان پریشی و ناامنی اجتماعی و سبک زندگی اسلامی و تاثیرات آن بر استحکام و بنیان خانواده و امتیازات آن در مقایسه با سبک زندگی غربی بصورت مختصر و مقایسه ای مورد کنکاش قرارگرفته است ودر نهایت نقش رسانه ها در تبلیغ سبک زندگی اسلامی و غربی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
بدون شک سبک زندگی اسلامی یک سبک منحصر به فرد است که اگر توصیه های رهبر عزیز انقلاب در آسیب شناسی این سبک مورد توجه قرار می گیرد می تواند الگوی مناسبی برای همه جهانیان و پیروان ادیان دیگر نیز باشد اسلام همان گونه که یک دین کامل از همه جهت می باشد از لحاظ سبک زندگی نیز یک دین کامل است که اگر سبک زندگی غربی و معایب موجود در آن با سبک اسلامی مقایسه شود به وضوح مشخص می شود که سبک زندگی اسلامی چقدر جامع تر و بی نقص تر است.
مقدمه :
نهاد خانواده یکی از اصلی ترین و قدیمی ترین نهادهایی است که اجتماع بشری آن را تجربه کرده است. بنابراین هرچه خانواده از نظر آگاهی، اخلاق، تعهد و عاطفه از کیفیت بالاتری برخوردار باشد و به تمام نیازهای اعضای آن به طور منطقی پاسخ داده شود آنها در برخورد با مشکلات کمتر دچار آسیب خواهند شد و کمتر به هنجارشکنی اجتماعی سوق خواهند یافت.
لذا اگر چه بحث در رابطه با سبک زندگی و آداب اسلامی در عرصه زندگی فردی، اجتماعی از مباحث بسیار ضروری جامعه کنونی ماست اما اکنون به عنوان یکی از مباحث استراتژی فرهنگی در نظام های سیاسی مطرح و تحت بررسی است. زیرا این فرهنگ است که زندگی ما را اداره می کند. اما این اتفاقاتی که در دویست سال اخیر در غرب افتاد و سرریز آن به جهان اسلام سرازیر شد باعث شد که روش زندگی ما با آنکه مسلمان هستیم متاثر از آداب و رسوم غیراسلامی و به معنای دیگر ضداسلامی شود.
چه بسا بر اثر دیدگاه اسلامی در بررسی سبک زندگی توجه به برخی رفتارها و مصارف مورد توجه باشد یا حتی در اولویت باشد که در دیدگاه غربی توجه بآنها اصلاً بی مورد باشد و آنها را اصولاً داخل در سبک زندگی ندانند. بنابراین غفلت از سبک زندگی می تواند خسارات جبران ناپذیری بر پیکره جامعه و خانواده وارد کند لذا با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد سبک زندگی اسلامی و تاکید ایشان بر این مهم بر آن شدیم که در این پژوهش مقایسه ای میان سبک زندگی اسلامی و سبک زندگی غربی انجام دهیم تا بدین وسیله نقش اسلام و سبک زندگی اسلامی را در استحکام و بنیان نه تنها خانواده های ایرانی بلکه حتی خانواده ها و جوامع اروپایی و غربی را نیز به اثبات رسانیم.
گفتار نخست:
چیستی سبک زندگی از منظر اسلام و غرب:
در علوم مختلف تعریف های گوناگونی از سبک زندگی هست. تعریف ها در محتوا یکدیگر را نفی نمی کنند. بلکه مکمل یکدیگرند بنابراین سبک زندگی شامل نگرش ها و طرز تلقی ها و منش ها و رفتارها و معیارهای اخلاقی و ذوق و سلیقه های فرد است. به بیان دیگر سبک زندگی مجموعه نگرش ها و باورها و منش ها و عمل و رفتار انسان و موضع گیری های فردی و اجتماعی اوست که بر آینده آن دیدگاه و تفکر است سبک زندگی برآیند ارزش های درونی شده فرد است.
وقتی مجموعه ای از ارزش ها در فردی درونی می شود، این فرد را ناگزیر می کند که به آن شیوه زندگی کند با توجه به مختصات فکری افراد و ارزش هایی که در آنان درونی شده ما سبک های مختلف زندگی داریم نه تنها افراد معمولی بلکه حتی در عالمان دینی هم سبک ها و شیوه های مختلف و گوناگونی را می بینیم. بعضی از متفکران غربی معتقدند که ما با پدیده سیاسی رو به رو هستیم و چه بسا یک فرد در زمان ها و اوضاع و احوال گوناگون سبک های مختلفی را برای زندگی خود انتخاب کند.
معمولاً سبک زندگی که افراد انتخاب می کنند ناشی از فرهنگ جامعه آنان است و معتقدند که باید سبک زندگی شان را آزادانه انتخاب کنند. این عبارت ابتدا توسط آلفرد آدلر در سال 1929 ابداع شد. - Life style - سبک زندگی. آلفرد آدلر معتقد است که رواست شخصیت و سبک زندگی یکسان باشد. سبک زندگی آن است که بتوان دید و تقدیر کرد وی در این باره می گوید ما هستیم که سبک زندگی را می سنجیم و درباره آن بحث می کنیم. تا سرمنشا ان را شناسایی کنیم دیگر اینکه شیوه شکل گیری سبک زندگی را شناسایی می کنیم و آن را فارق از نگرش های کلی انسان نمی دانیم.
در کشور ما اولین جرقه های سبک زندگی در اذهان، توسط مقام معظم رهبری صورت گرفت چنان که ایشان می فرمایند: »تمدن نوین اسلامی بودن سبک زندگی شکل نمی گیرد.« رهبر انقلاب موضوع سبک زندگی را متن تمدن سازی نوین اسلامی، علاوه بر جامعه سازی داخلی، در ارتباط با موج نوین بیداری اسلام در سطح منطقه و در تعامل با جنبش های ضد سرمایه داری قرار دارد. ایشان در تعریف سبک زندگی اسلامی می فرمایند: سبک زندگی در جامعه مسلمانان ایران عمل به دستورالعمل های تشریع شده دین مبین اسلام و مذهب تشیع است عمل به احکام شرعی که علمای دین از متون اسلامی - استنباط کرده و در قالب رساله و استفتائات به بیان آن می پردازند. امام خمینی - ره - : اصطلاح عقل معاش را در مفهوم جامع خود مترادف مفهوم سبک زندگی دانستند.
تعاریف ارائه شده در غرب در موضوع سبک زندگی:
سویل: سبک زندگی مجموعه ای از رفتارهای قابل مشاهده و به بیان گرانه در میان افراد است.
بوردیو: سبک زندگی شامل اعمال طبقه بندی شده و طبقه کننده فرد در عرصه هایی چون تقسیم ساعات شبانه روز، نوع تفریحات، شیوه های معاشرت، آداب سخن گفتن و راه رفتن است در واقع عینیت یافته و تجسم یافته ی ترجیحات افراد است. زیمل: سبک زندگی را تجسم تلاش انسان برای یافتن ارزش های بنیادی و فردیت برتر خود می داند به اعتقاد وی، فرد می-کوشد از طریق سبک زندگی فرهنگ عینی اش را به سمع دیگران برساند، به عبارت دیگر، انسان برای معنای مورد نظر خود - فردیت و برتری - شکل صورت های رفتاری ای را برمی گزیند. زیمل توان چنین گزینشی را سلیقه و این اشکال بهم مرتبط را سبک زندگی می نامد
گیدنز: سبک زندگی روش الگومند مصرف، درک و ارزش گذاری محصولات فرهنگ مادی است که استقرار معیارهای هویتی را در چهارچوب زمان و مکان ممکن می سازد.سبک زندگی اساساً به معنای نمادین محصولات توجه دارد یعنی آنچه در وادی هوست آشکار این محصولات نهفته است
چنان که در تعاریف ارائه شده که بخشی از تعاریف مربوط به سبک زندگی غربیان است مشاهده می شود که در این تعاریف بر مصرف و رفتار افراد تاکید دارند. که سبک زندگی بر اساس این دو مقوله شکل می گیرد در حالی که ما در سبک زندگی اسلامی علاوه بر این موارد ارزش ها و باورهای دینی دیگری هم داریم که بر شکل گیری سبک زندگی اسلامی ما تاثیر دارند
حقیقت آنکه آنچه در نگاه دینی و اسلامی از چیستی سبک زندگی فهمیده می شود و بر اساس آن به چگونگی خوب و بد بودن سبک زندگی پرداخته می شود، زمین تا آسمان متفاوت از آن تعاریف و نگاهی است که در فرهنگ غرب و توسط محققان غربی از چیستی سبک زندگی، حسب جهان بینی خودشان ارائه می شود. فرهنگ غربی در تعریف چیستی سبک زندگی به حوزه هایی از آن نظر دارد که در راستای اهداف و اغراضش باشد و متقابلاً فرهنگ اسلامی ایرانی سبک زندگی را آن چیزی تعریف می کند که بتواند با بررسی آن ها، به اهدافی که در ذهن دارد یعنی رستگاری و فلاح و نجاح نائل آید. الف - کسب درآمد در زندگی اسلامی و غربی:
پرداختن به اصول اقتصادی حاکم بر زندگی اسلامی یکی از لوازم اجرایی سازی سبک زندگی اسلامی مطابق با بیان رهبری است که بدون توجه به این شئون تحقق کامل زندگی و تمدن اسلامی میسر نخواهد بود. تلاش برای تامین زندگی مادی از موضوعاتی است که در شریعت مقدس اسلام بر آن تاکید فراوان شده است. قرآن کریم در آیات فراوانی از آفرینش زمین و آسمان، خشکی و دریا، ماه و خورشید و ستارگان، شب و روز و همه عوامل طبیعی به عنوان مقدمه تامین معاش آدیم یاد می کند.
هو الذی جعل لکم الارض ذلولاً فامشوا فی مناکبها و کلوا من رزقه»«سوره ملک» «آیه «15 اوست که زمین را برای شما رام کرد پس بر نشانه های آن قدم زنید و از روزی خدا بخورید.
از دیدگاه اسلام کار و تلاش و اشتغال به یکی از حرفه های مفید نه تنها با ایمان و تدین منافاتی ندارد بلکه در مدح کار و اشتغال و نکوهش تنبلی و بیکاری احادیث فراوانی بدست ما رسیده است.
ییامبر اکرم - ص - : »من اکل من کد یده حلالاً فتح له ابواب الجنه یدخل من ایها شاء« هرکس از دست رنج حلال خود بخورد درهای بهشت به رویش گشوده می شود تا از هرکدام که خواهد وارد شود. - بحارالانوار، ج 100، صفحه - 10 یکی از روش هایی که پیشوایان برای تشویق مردم به کار و فعالیت اعمال می کردند نشان دان راه و رسم کار موثر بوده از آن جمله می توان موارد زیر را نام برد:
-1سحرخیزی
-2پرهیز از حرام خوری -3 اجتناب از خیانت و خودداری از مشاغلی که شارع مقدس تجویز نفرموده است.
از دیدگاه شریعت، مهم ترین اصل در تلاش و فعالیت، پرهیز از کسب حرام است. مال حرام انسان را از روزی حلالی که خدا مقرر فرموده است محروم می کند، موجب تباهی عبادات می شود، انسان را فقیر می کند و خود نیز دوام نمی آورد در حالی که این مهم در سبک زندگی غربی مورد توجه نیست و گاهاً کسب پول و درآمد برای گذران زندگی به هر صورتی کمتر مورد مذمت قرار می گیرد و اصولاً کسب درآمدها حتی از طریق خودفروشی و روسبی گری نیز عار و ننگی ندارند.
در صورتی که ینا گونه کسب درآمد در اسلام بسیار مشکل دارد در اسلام این اعتقاد کاملاً هویه است که فی حلالها حساب فی حرامها عقاب. شریعت مقدس اسلام تعدادی از مشاغل، برخی از شیوه های کسب درآمد و نیز درآمد حاصله از آنها را تحریم کرده، از آن جمله است: غش در معامله، رشوه، احتکار، کم فروشی، فضاسازی برای گران فروختن کالا، ربا، قمار، فروش مسکرات، فروش سلاح به دشمن و یاری ستمگران. در حالی که در کشورهای غربی مادیات مهم است. حال این مادیات از هر راهی به دست آید. این کسب درآمدها و تلاش برای اضافه کردن مال باعث شده تا مادیات در غرب اصل شود و تنها اهداف خانواده ها کسب درآمد شود و تمام دغدغه خانواده های غربی کسب درآمد و پرداخت بدهی هایشان است.
