بخشی از مقاله
چکیده
بادرشبی گیاهی علفی، یک ساله و متعلق به خانواده نعناعیان است و در ایران داراي 8 گونه علفی یک یا دو ساله معطر می باشد. سدیم نیتروپروساید یک ترکیب رها کننده نیتریک اکسید است که فعالیت هاي متنوعی را در سیستم هاي زنده اعمال می کند.
به منظور بررسی تاثیر غلظت هاي مختلف سدیم نیتروپروساید بر خصوصیات رویشی گیاه دارویی بادرشبی آزمایشی در بهار و تابستانسال94 در مرکز تحقیقاتی خلعت پوشان دانشکده کشاورزي دانشگاه تبریز به صورت طرح بلوك هاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. در این آزمایش تاثیر تیمار سدیم نیتروپروساید در غلظت هاي 0، 7/45 و 14/9 میلی گرم در لیتر بر صفات ارتفاع گیاه، قطرساقه، تعداد ساقه جانبی، تعداد برگ گیاه، سطح برگ گیاه و وزن تر هر بوته مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج به دست آمده نشان داد تیمار سدیم نیتروپروساید در غلظت هاي مختلف بر صفات یاد شده اثر مثبت داشته است، به طوري که در غلظت 14/9 میلی گرم در لیتر بر صفات قطرساقه، تعداد ساقه جانبی، تعداد برگ گیاه و وزن تر هر بوته تاثیر معنی داري داشته است. بنابراین افزایش غلظت سدیم نیتروپروساید به عنوان تنظیم کننده رشد گیاهی تا 14/9 میلی گرم در لیتر باعث افزایش خصوصیات رویشی گیاه دارویی بادرشبی گردید.
مقدمه
بادرشبو یا بادرشبی با نام علمی Dracocephalum moldavica L. گیاهی است علفی و یک ساله از خانواده نعناعیان که بومی آسیاي مرکزي و اهلی شده در مرکز و شرق اروپاست 2007 - ،.. - Dasmalchi et al تمامی اندام گیاه حاوي اسانس است و مقدار آن در قسمت هاي مختلف گیاه متفاوت می باشد. گل و اندام رویشی بادرشبی - برگها و ساقه هاي جوان - داراي بیشترین درصد اسانس می باشند.
اسانس بادرشبی داراي خاصیت ضدمیکروبی و باکتریایی بوده و التیام دهنده زخم و جراحات می باشد - بریمانی، . - 1376 اسانس این گیاه در صنایع داروسازي، آرایشی، بهداشتی، غذایی و عطر سازي کاربردهاي فراوانی دارد. از عصاره بادرشبو براي رفع سردرد، سرماخوردگی، ضعف عمومی بدن، به عنوان مسکن در دردهاي عصبی و اسپاسم هاي معدي و کلیوي، براي شستشوي دهان و در دندان دردها استفاده می شود
همچنین. می توان از آن به عنوان ضُماد در دردهاي روماتیسمی بهره جست. این گیاه خاصیت ضدتوموري نیز دارد . - Hussein et al., 2006 - همچنین عصاره آبی بادرشبو داراي خصوصیات آنتی اکسیدانی می باشد . - Dastmalchi et al., 2007 - سدیم نیتروپروساید - SNP - 1 یک ترکیب رها کننده نیتریک اکسید - NO - است که در حالت محلول به شدت نور حساس بوده است و تجزیه آن توسط اکسیژن و دماي زیاد تسریع می شود. به دلیل هزینه نسبتا پایین آن و تولیدکننده نیتریک اکسید در مقایسه با دیگر تولیدکنندگان نیتریک اکسید اغلب مطلوب می باشد.
نیتریک اکسید یک مولکول فعال زیستی است و در گیاهان توسط مسیرهاي آنزیمی و غیر آنزیمی تولید می شود. نیتریک اکسید همچنین می تواند یک اثر حفاظتی مستقیم در برابر عوامل استرس غیرزیستی داشته باشد، که از آن براي کاهش اثرات بد رادیکالهاي آزاد - ROS - در ایجاد پاسخ هاي تحمل به تنش و تا حدودي افزایش فعالیت آنزیم هاي آنتی اکسیدان و درغلظت نانومول در لیتر در علائم دهی رشد بوته و روند تکاملی گیاه شرکت می کند.
غلظت هاي بالاي سدیم نیتروپروساید منجر به افزایش غلظت نیتریک اکسید، آسیب سلولی و افزایش غلظت گونه هاي فعال اکسیژنی در بافت هاي قدیمی می شود که گیاهان پیر حساسیت بیشتر به اکسیداتیو ناشی از سدیم نیتروپروساید را نشان داده اند. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر سطوح مختلف غلظت سدیم نیتروپروساید بر رشد و عملکرد گیاه بادرشبی انجام گرفت.
مواد و روش ها
این پژوهش در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی در سه تکرار در بهار و تابستان سال 94 انجام شد. بذور در کرتهایی به ابعاد 1/5 * 2 متر و به فاصله بین بوته اي 10 سانتی متر به صورت مستقیم کشت گردیدند. کلیه ي مراقبت هاي زراعی از جمله؛ آبیاري، تنک کردن و وجین علف هاي هرز به طور یکسان در تمام کرت ها در طول فصل رویشی صورت گرفت.
محلول پاشی گیاه در مراحل اولیه رشد توسط تنظیم کننده رشد سدیم نیتروپروساید در سه سطح 0، 7/45 و 14/9 میلی گرم در لیتر روي بوتهها انجام شد. گیاه در مرحله سبزي برداشت و صفات رویشی از جمله: ارتفاع گیاه، قطرساقه، تعداد ساقه جانبی، تعداد برگ گیاه، سطح برگ گیاه و وزن تر هر بوته اندازگیري شد. جهت تجزیه و تحلیل داده هاي به دست آمده از نرم افزار آماري SPSS و مقایسه میانگین ها توسط آزمون چند دامنه اي دانکن در سطح آماري 1 درصد استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج مقایسه میانگین نشان داد که صفات رویشی اندازه گیري شدهشامل ارتفاع گیاه، قطرساقه، تعداد ساقه جانبی، تعداد برگ، سطح برگ گیاه و وزن تر هر بوته تحت تاثیر غلظت هاي مختلف سدیم نیتروپروساید قرار گرفته است. به طوري که بیشترین و کمترین مقدار هر کدام از صفات رویشی ذکرشده به ترتیب در تیمارهاي 14/9 میلی گرم در لیتر و شاهد مشاهده گردید - جدول. - 1
همچنین صفات قطرساقه، تعداد ساقه جانبی، تعداد برگ گیاه و وزن تر هر بوته در غلظت 14/9 میلی گرم در لیتر اثر معنی دار داشته است. میزان وزن تر هر بوته در تیمارهاي 0، 7/45 و 14/9 میلی گرم در لیتر به ترتیب 48/56، 56/22 و 67/38 که بیشترین وزن تر هر بوته در تیمار14/9 میلی گرم در لیتر به دست آمد که نسبت به تیمارهاي دیگر معنی دار بود - شکل . - 1 اما میان تیمارهاي 0، 7/45 و 14/9 میلی گرم در لیتر اختلاف معنی داري بر صفات ارتفاع گیاه و سطح برگ وجود نداشت - جدول. - 1 ارتفاع گیاه در تیمارهاي 0،7/45و14/9میلی گرم در لیتر به ترتیب 76/83، 78/12 و 85/90 مشاهده شد.
کاربرد خارجی نیتریک اکسید موجب حذف رادیکالهاي آزاد، توانایی توسعه غشاي سلولی، بهبود فتوسنتز و وضعیت آب برگ می شود .احتمالا افزایش کارایی فتوسنتزي توسط سدیم نیتروپروساید می تواند سبب افزایش طول ارتفاع گیاه باشد. همچنین محققین گزارش کردند که محل سنتز نیتریک اکسید در مناطق مریستمی و طویل شدن ریشه قرار دارد و نشان دهنده نقش احتمالی نیتریک اکسید در افزایش قطر گیاه باشد . - محققان دیگر نقش سدیم نیتروپروساید در طویل شدن دیواره سلولی را گزارش کرده اند . گزارش کردند که کاربرد خارجی سدیم نیتروپروساید،بستهشدن روزنهراتحریک وسلولهارا در برابر تنشاکسیداتیومحافظتمیکند
جدول:1 مقایسهمیانگینبرخیاز صفاتکمیگیاه بادرشبی تحتتأثیر محلول پاشی سدیمنیتروپروساید
شکل:1 تاثیرغلظت هايمختلف سدیمنیتروپروسایدبروزنترهربوته
طبق نتایج حاصل از پژوهش حاضر، سدیم نیتروپروساید در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه بر صفات رویشی گیاه از جمله؛ ارتفاع گیاه، قطرساقه، تعداد ساقه جانبی، تعداد برگ گیاه، سطح برگ گیاه و وزن تر هر بوته تاثیر مثبت داشته است. تأثیر سدیم نیتروپروساید می تواند مربوط به جلوگیري از آسیب اکسیداتیو ناشی از تنش هاي غیرزیستی در گیاه دارویی بادرشبی شود که می تواند سلول ها را در مقابل تولید رادیکال هاي اکسیژن حفاظت کند. پس با توجه به نتایج این تحقیق، با کاربرد غلظت هاي مناسب سدیم نیتروپروسایدمیتوان عملکرد گیاه دارویی بادرشبی را افزایش داد.
