بخشی از مقاله
چکیده
انجیر معابد - Ficus religiosa L. - درخت جنگلی چند منظوره با طول عمر طولانی میباشد. این گیاه زینتی همچنین داراي اثر دارویی میباشد ولی میزان باززایی آن در طبیعت پایین است.این پژوهش به منظور بررسی تاثیر نیتروپروساید سدیم و اسید سالیسیلیک در مقاومت به تنشهاي حاصل از سازگاري در گیاهک انجیر معابد صورت گرفت. بیشترین درصد زندهمانی مربوط به تیمار نیترو پروساید سدیم 200 میلیگرم در لیتر با میانگین 100 درصد بود. همچنین اسید سالیسیلیک 250 میلیگرم در لیتر موجب 83/33 درصد زندهمانی گیاهکها شد. کمترین درصد زندهمانی - %53/33 - مربوط به تیمار شاهد - آب مقطر - بود.
کلمات کلیدي: انجیر معابد، درصد زندهمانی، مقاومت به تنش.
مقدمه
انجیر معابد با نام علمی Ficus religiosa L. از تیره Moraceae و از مشهورترین گونههاي جنس Ficus میباشد. جنس Ficus داراي 800 گونه است. این گیاه بومی هند و بنگالادش است و به طور گستردهاي در سراسر جهان کاشته میشود . - McFarland , 1944 ; Galil, 1984 - این گیاه تنومند و پر شاخه و برگ به علت شکل و فرم زیباي آن میتواند به عنوان یک گیاه نمونه در فضاي سبز استفاده شود.گیاهان تولید شده در شرایط in vitro از جهات بسیاري با گیاهان تولید شده در شرایط in vivo متفاوت است. کوتیکول گیاهانی که در شرایط in vitro رشد میکنند، غالبا توسعه کمتري دارند. چون در شرایط in vitro رطوبت نسبی معمولا بین 90 تا 100 درصد میباشد. در نتیجه، هنگام انتقال به خاك به دلیل اینکه رطوبت نسبی هوا در شرایط in vivoبسیار کمتر است، مقدار زیادي آب از طریق تعرق کوتیکولی هدر میرود. برگ گیاهانی که در شرایط in vitro رشد کردهاند، معمولا نازك و نرم بوده و از نظر فتوسنتزي فعالیت زیادي ندارند.
لذا نمیتوانند از نور به طور موثري استفاده کنند. گیاهان تولید شده در شرایط in vitro به هنگام انتقال به خاك تحت تنشهاي رطوبتی و اکسیداتیو قرار میگیرند - پیریک، . - 1976 پژوهش حاضر به منظور افزایش مقاومت گیاهک تولید شده در شرایط in vitro به تنشهاي مذکور صورت پذیرفت و بدین منظور از اسید سالیسیلیک1 و نیترو پروساید سدیم2 استفاده گردید. اسید سالیسیلیک از مواد طبیعی گیاهی بوده که نقش مهمی در افزایش مقاومت به تنشهاي زنده و غیر زنده بازي میکند. اسید سالیسیلیک در تعدادي از سیستمهاي انتقال علائم - Shah and - Klessig, 1999 نقش دارد و فعالیت آنزیمهاي خاصی که کاتالیز کننده واکنشهاي بیوسنتزي براي تشکیل ترکیبات دفاعی از جمله فنلها، آلکالوئیدها یا پروتئینهاي مرتبط با بیماري زایی هستند را تحریک میکند - سیاري همکاران، . - 1390
در واقع اسید سالیسیلیک باعث افزایش فعالیت آنزیم فنیل آلانینآمونیالیاز3 میشود که به دنبال آن سنتز و تجمع ترکیبات فنلی افزایش یافته و در نهایت ترکیبات فنلی با خواص آنتی اکسیدانی خود مقاومت بافت به تنشهاي زنده و غیر زنده را افزایش میدهند. بسیاري از دانشمندان سالها است که اکسید نیتریک را به عنوان یک ملکول فعال زیستی و یک پیام بیولوژیکی در گیاهان میشناسند. در حال حاضر مشخص شده که اکسید نیتریک به عنوان یک سیگنال به محركهاي مختلف از جمله بیماري - Delledonne et al., 1998 - ،خشکی، مسمومیت با فلزات سنگین، درجه حرارت بیش از حد، اشعه ماورابنفش و ایمنی گیاه، بیوسنتز آنتوسیانین و کلروفیل و شکل گیري گل نقش دارد - . - Lamattina et al., 2001
مواد و روشها
این پژوهش در سال 1393-94 بر روي گیاه انجیر معابد در آزمایشگاه کشت بافت گروه باغبانی دانشگاه کشاورزي و منابع طبیعی رامین خوزستان انجام گردید. گیاهکهاي تولید شده از ریزنمونه جوانه انتهایی با طول 2-3 سانتیمتر انتخاب شدند. سپس گیاهکها در محیط کشت ریشهزایی MS با 2 میلیگرم در لیتر IBA و 50 میلیگرم در لیتر پوتریسین ریشهدار شدند. گیاهکهاي ریشهدار شده با میانگین 5-6 عدد ریشه و طول ریشه 4-5 سانتیمتر به منظور سازگاري انتخاب شدند. به منظور سازگاري گیاهکهاي ریشهدار شده از بستر کشت پرلایت + کوکوپیت - به نسبت - 1:1 استفاده شد. پس از اتوکلاو گلدانهاي آلومینیومی حاوي پرلایت و کوکوپیت در هر گلدان یک گیاهک کشت گردید و درون کیسههاي پلاستیکی که با سیمهاي مخصوص درب کیسهها بسته شده بود قرار داده شدند و به اتاق رشد منتقل گردیدند.
پس از 2 روز گره پلاستیکها بازتر گردید و بعد از روز هفتم گرهها به طور کامل باز شد. گیاهکها از گلدانها خارج شدند و قبل از انتقال به گلخانه به مدت 6 ساعت در آب مقطر1 - شاهد - ، اسید سالیسیلیک 150 - و 250 میلیگرم در لیتر - و نیتروپروساید سدیم 100 - و 200 میلیگرم در لیتر - قرار گرفتند و سپس گیاهکها به گلخانه منتقل شدند و در گلدانهاي پلاستیکی محتوي خاك، ماسه و کود به نسبت 1:1:1 کشت گردیدند. پس از 10 روز درصد زندهمانی گیاهکها محاسبه گردید.در این پژوهش آزمایش سازگاريدر قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار - هر تکرار شامل 10 گیاهک - بر روي شاخص درصد زندهمانی مورد بررسی قرار گرفت. دادههاي بدست آمده با استفاده از نرم افزار آماري SAS - 9/3 - تجزیه و تحلیل شد و نمودارهاي مربوطه با استفاده از نرم افزار Excel - 2013 - رسم گردید. مقایسه میانگینها در سطح %5 با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تیمارهاي مختلف بر درصد زندهمانی نشان داد، بهترین تیمار به منظور زندهمانی گیاهک انجیر معابد مربوط به تیمار نیترو پروساید سدیم 200 میلیگرم در لیتر با میانگین 100 درصد بود که با سایر تیمارها به جز تیمار نیترو پروساید سدیم 100 میلیگرم در لیتر - %96/66 - در سطح احتمال %5 تفاوت معنیدار داشت. همچنین نتایج این آزمایش نشان داد که گیاهک انجیر معابد در تیمار آب مقطر - شاهد - با میانگین 53/33 درصد، کمترین میزان زندهمانی را داشتند - شکل . - 1 نیترو پروساید سدیم به عنوان یک ماده آزاد کننده اکسید نیتریک مطرح میباشد که پژوهشهاي اخیر نشان داده که اکسید نیتریک به عنوان یک سیگنال مولکولی ضروري در گیاه است . - Delledonne et al., 1998 -
علاوه بر این بررسیها نشان داده که اکسید نیتریک میتواند در مراحل مختلف توسعه گیاه به عنوان یک سیگنال نقش داشته باشد. نقش اکسید نیتریک در جوانه زنی بذر، گلدهی، حرکت روزنه و توسعه ریشه نابجا گزارش شده است . - Neill et al., 2008 - برخی از بررسیها نشان میدهد که اکسید نیتریک نقش مهمی در جذب آب وکاهش از دست دادن آب در پس از برداشت دارد - Jasid et al., 2009 - نیتریک اکسید به عنوان یک عامل آنتی اکسیدانی و یک سیگنال ملکولی که منجر به تغییر بیان ژن آنتی اکسیدانی و در نتیجه محافظت از سلولهاي گیاهی از آسیباکسیداتیو میشود . - Arasimowicz and Floryszak, 2007 - بر اساس آزمون مقایسه میانگین دانکن در سطح احتمال %5 ستونهایی که حروف متفاوت دارند از لحاظ آماري معنیدار میباشند و ستونهاي داراي حروف مشابه معنیدار نمیباشند.
