بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه موفقیت سازمانها را نمیتوان تنها در ثروت اندوزی مادی و استفاده از پیشرفتهترین تجهیزات فیزیکی و فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی مورد ارزیابی قرار داد، زیرا این سرمایهها، بدون سرمایه اجتماعی، کارایی موثر را ندارند. از آنجایی که سرمایه اجتماعی در سازمان یک ابزار حیاتی برای ارتقاء عملکرد سازمان است، هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی میباشد.
این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و ازلحاظ گردآوری داده ها از نوع توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری تحقیق را 550 نفر از مدیران شرکت نساجی هلال ایران تشکیل میدهند که با توجه به فرمول کوکران، تعداد 230 نفر از آنها از طریق روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شدند .
ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه است. نتایج تجزیه و تحلیل آماری فرضیهها با استفاده از ضریب رگرسیون خطی و با کمک نرم افزار SPSS نشان داد که سرمایه ساختاری، سرمایه شناختی و سرمایه ارتباطی بر عملکرد سازمانی تاثیر مثبت و معناداری دارند و تاثیر مثبت و معنادار سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی نیز تایید شد.
.1 مقدمه
سرمایه اجتماعی یکی از مهمترین عواملی است که سازمان و مدیریت با توجه به آن میتواند محیطی امن و پایدار را در سازمان خلق و تقویت کند[1] به همین دلیل، در عصر حاضر که بیشک عصر سازمانها محسوب میشود مدیران برای توسعه، بیشتر از آن که نیازمند سرمایههای فیزیکی و انسانی باشند، به سرمایه اجتماعی نیاز دارند.
در حقیقت، امروزه سازمانها دریافتهاند توفیق آنها را نمیتوان در انباشت ثروت مادی و تجهیز به آخرین امکانات فیزیکی و فنآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی ارزیابی کرد، زیرا سرمایههای مالی، فیزیکی و انسانی بدون سرمایه اجتماعی فاقد کارایی مؤثرند[2] بنابراین مدیران و کارکنانی که قادر به ایجاد سرمایه اجتماعی در سازمان باشند راه موفقیت شغلی و سازمانی خود را تسهیل می سازند
از طرفی در دنیای امروز، سازمانها دریافتهاند مهمترین سرمایههای آنان منابع انسانی است که عامل مهمی در موفقیت و پیشرفت هر سازمان بوده است و هیچ سازمانی بدون وجود آن نخواهد توانست به تمامی اهداف مورد نظر خود دست یابد. ظهور و حاکمیت این دیدگاه که موفقیت و اثربخشی سازمانها در گرو هدایت صحیح منابع به ویژه منابع انسانی است، موجب شده تا در سالهای اخیر به بررسی و مطالعه رفتارهای کارکنان، ازجمله عملکرد آنان توجه قابل ملاحظه ای معطوف شود آنچه میتوان به طور صریح بیان کرد، این است که حیات سازمانی در گرو عملکرد صحیح کارکنان میباشد که با مدیریت مؤثر عملکرد میتوان کارکنان را پرورش داده و نقاط قوت و ضعف آنان را گوشزد کرد و به سوی آرمانها و اهداف سازمانی پیش برد، به همین خاطر، عملکرد شغلی کارکنان، از موضوعات اساسی و مهم است که مدیران و دست اندرکاران سازمانها به دنبال افزایش آن هستند
سازمانها تا زمانی که برای بقا تلاش میکنند و خود را نیازمند حضور در عرصههای مختلف میدانند، باید به بهبود عملکرد خود بپردازند و این امر حاصل نمیشود مگر اینکه امکان دستیابی به ارتقا سرمایه اجتماعی وجود داشته باشد از آنجایی که سرمایه اجتماعی بستر مناسبی برای بهره وری سرمایه انسانی و فیزیکی و روشی جهت حصول موفقیت و بهبود عملکرد سازمان قلمداد می شود
بنابراین با توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی در سازمانها این تحقیق در پی دستیابی به شناخت بیشتر عوامل موثر بر اجرای مناسب این راهبرد میباشد. با توجه به تعاریف و ابعاد عملکرد سازمانی و سرمایه اجتماعی که هر دو بر تعاملات و ارتباطات میان افراد تاکید دارد، در این تحقیق تلاش شده است تا تاثیر سه بعد سرمایه ارتباطی، شناختی و ساختاری بر عملکرد سازمانی در شرکت نساجی هلال ایران بررسی شود و تأثیر پذیری عملکرد سازمانی از سرمایه اجتماعی مورد آزمون قرار گیرد.
.2 مبانی نظری تحقیق سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیم برجسته در علوم اجتماعی است که منشاء پیدایش آن به نیمه دوم قرن بیستم بر میگردد. اصطلاح سرمایه اجتماعی قبل از سال 1916 و برای نخستین بار توسط هانی فان1 از دانشگاه ویرجینیای غربی مطرح شده است
اما مفهوم سرمایه اجتماعی تنها در دههی 1980 بود که به شدت مورد توجه قرارگرفت و توانست با گسترش نظری و تجربی جایگاه تعریف شدهای را در میان نظریههای جامعه شناسی به خود اختصاص بدهد
در دههی 1980، این اصطلاح توسط جیمز کلمن جامعه شناس در معنای وسیعتری مورد استفاده قرار گرفت و رابرت پاتنام دانشمند علوم سیاسی، نفر دومی بود که بحث قوی و پرشوری را در مورد نقش سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی هم در ایتالیا و هم در ایالت متحده برانگیخت پس از آن بوردیو در فرانسه ابعاد دیگری از این مفهوم را روشن نمود. او تلاش کرده است که مطالعه سیستماتیک منظمی از سرمایه اجتماعی داشته باشد
از دیدگاه ناهاپیت و گوشال سرمایه اجتماعی را به عنوان جمع منافع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طریق، و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف میکنند. و از دیدگاه آنها سرمایه اجتماعی یکی از قابلیتها و دارائیهای مهم سازمانی است که میتواند به سازمانها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید و برای آنها مزیت رقابتی در مقایسه با سازمانهای دیگر ایجاد کند
سرمایه اجتماعی و عملیاتی کردن آن توسط کلمن صورت پذیرفت. کلمن به جای تعریف سرمایه اجتماعی بر اساس ماهیت و محتوا، به کارکرد آن پرداخت
سرمایه اجتماعی شامل ارتباطات موجود بین افراد است. اعتماد، درک متقابل، رفتار و ارزشهای مشترک که شبکههای انسانی و جوامع را به هم پیوند میدهد و اقدامات مشترک را امکان پذیر میکند. سرمایه اجتماعی یک منبع کمیاب در معرض خطر و عامل کلیدی برای مدیرانی است که روی افزایش رقابتی بودن شرکت تمرکز میکنند
لین با طرح نظریه منابع اجتماعی - 1982 - مشخصا این مسئله را مطرح کرده است که دستیابی به منابع اجتماعی و استفاده از آنها - منابع نهفته در شبکههای اجتماعی - میتواند به موقعیتهای اجتماعی– اقتصادی بهتری منجر شود. بر همین اساس لین در سال اخیر - 1998 - ، مفهوم سرمایه اجتماعی را برای طرح نظرات پیشین خود برگزیده و آن را به مثابه منابع نهفته در ساختار اجتماعی تعریف میکند که با کنشهای هدفمند قابل دسترسی یا گردآوری است. به این ترتیب، از نظر لین، سرمایه اجتماعی از سه جزء تشکیل شده است: منابع نهفته در ساختار اجتماعی، قابلیت دسترسی افراد به این گونه منابع اجتماعی و استفاده یا گردآوری این گونه منابع اجتماعی در کنشهای هدفمند
بکر - 1990 - 2 مفهوم سرمایه اجتماعی را منبعی میداند که کنشگران آن را از ساختارهای خاص اجتماعی بر می-گیرند و سپس آن را در پیگیری منافع خود به کار میبرند. سرمایه اجتماعی به واسطه تغییر در روابط کنشگران به وجود میآید.
برت - 1992 - 3 سرمایه اجتماعی را دوستان، همکاران و ارتباطات گستردهای که از طریق آنها فرصتهای استفاده از سرمایه فیزیکی و انسانی به دست میآید، میداند. لینچ و کاپلان - 1997 - 4 سرمایه اجتماعی را مجموعه سرمایه گذاریها، منابع و شبکههایی میدانند که به انجام روابط اجتماعی، اعتماد و میل به شرکت در فعالیتهای جامعه میانجامد.
اینگهارت - 1997 - 5 میگوید سرمایه اجتماعی فرهنگ اعتماد است که در آن شبکهها، ارتباطات وسیع و سازمانهای داوطلبانه شکل میگیرند[12] سرمایه اجتماعی سازمانی ویژگی روابط اجتماعی درون سازمانی و توانایی اجرای فعالیتهای دسته جمعی برای ثمر رساندن اهداف سازمانی میباشد
سرمایه ساختاری: این بعد شامل پیوندهای شبکه ای، پیکر بندی شبکهای و انطباق پذیری شبکه های بین افراد است. به طور کلی این بعد حوزه ای را بررسی میکند که در آن افراد در سازمان به هم مرتبط میشوند، الگوهای ارتباطات میان کارکنان توصیف و سودمندی چنین ارتباطاتی مطالعه میشود
سرمایه شناختی: این بعد از طریق درک متقابل میان کارکنان از راه زبان، تفسیرها و معانی مشترک در سازمان ایجاد میشود. مهمترین جنبههای این بعد عبارتند از زبانها، کدها و حکایتهای مشترک
سرمایه رابطه ای: این بعد با سطوح بالایی از اعتماد، هنجارهای مشترک، تکالیف و هویت متقابل مشخص می-شود. در واقع این بعد به ارتباط موثر بین همکارانی که یکدیگر را دوست دارند، به یکدیگر اعتماد دارند و با هم هویت می یابند، توجه دارد
عملکرد سازمانی
محققان تعاریف و عقاید مختلفی در مورد عملکرد سازمانی داشتهاند، ولی هنوز به عنوان یک مسالهی جنجال برانگیز باقی مانده است [17] عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین عملکرد سازمانی یک سازهی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد [18] عملکرد فرد، معیار میزان موفقیت او در انجام کارش است
و معمولا از میزان خروجی فرد یا ارزشیابی میزان موفقیت رفتار فرد در مقایسه با انتظارات سازمانی به دست میآید. به عبارتی عملکرد سازمانی شاخصی است که چگونگی تحقق اهداف سازمان یا موسسه را اندازهگیری میکند[19] عملکرد سازمانی، به چگونگی انجام ماموریت ها، وظایف و فعالیت های سازمانی و نتایج انجام آنها اطلاق میشود.
در تعریفی دیگر، عملکرد سازمانی عبارت است از دستیابی به اهداف سازمانی و اجتماعی یا فراتر رفتن از آنها و انجام مسئولیتهایی که سازمان به عهده دارد[20] به زعم نانی6 و همکاران - - 1990، سنجش عملکرد عبارتست از فرایند حصول اطمینان از اینکه یک سازمان راهبردهایی را دنبال کند که به تحقق اهداف منجر میشود. مولین - 2002 - 7، در تعریف خود از سنجش عملکرد، بر چگونگی مدیریت و ارزش آفرینی تاکید دارد: ارزشیابی چگونگی مدیریت سازمانها و ارزش آفرینی آنها برای مشتریان و دیگر بهره وران[21] هو - 2008 - 8 بیان میدارد که عملکرد سازمانی شاخصی است که چگونگی تحقق اهداف یک سازمان یا موسسه را اندازهگیری می نماید.
