بخشی از مقاله
چکیده
مجموعه ای از رفتارهای کارکنان بویژه رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که به طور مستقیم و آشکار توسط شرح شغل و سیستم رسمی پاداش سازماندهی نشده اند، رفتارشهروندی سازمانی نامیده میشوند، این رفتارها یکی از مهمترین عوامل انسانی مؤثر بر بهبود عملکردسازمانی است. در این پژوهش رابطه بین رفتار اخلاقی و رفتارشهروندی سازمانی در بین کارکنان جمعیت هلال احمر استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از پرسشنامه رفتار اخلاقی و رفتار شهروندی سازمانی که قبلا روایی و پایایی آن به اثبات رسیده است، استفاده شد. مولفه های موثر در رفتار اخلاقی، ارزشهای اخلاقی، عدالت سازمانی و تعهد سازمانی در نظر گرفته شد. آزمون فرضیه های تحقیق با کمک مدل معادلات ساختاری و نرم افزار ایموس انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد رفتار شهروندی سازمانی و رفتار اخلاقی در خانم ها بیش از آقایان بود. P Value=0/003 ارزشهای اخلاقی سازمان به طور مثبتی بر عدالت رویه ای و عدالت توزیعی تاثیر دارد، تعهد سازمانی بطور مثبتی بر رفتار اخلاقی تاثیر دارد و رفتار اخلاقی نیز به طور مثبتی بر بعد جوانمردی و بعد نوعدوستی رفتارهای شهروندی سازمانی در جمعیت مورد مطالعه تاثیر دارد.
واژگان کلیدی: رفتار شهروندی سازمانی، رفتار اخلاقی، ارزشهای اخلاقی، عدالت، تعهدسازمانی، جمعیت هلال احمر
مقدمه
-1 بیان مساله
یکی از مهمترین موضوعاتی که سازمان ها با آن مواجه هستند، این است که چگونه کارکنان نقش ها و وظایف خود را بخوبی انجام دهند تا این اطمینان حاصل شود که سازمان اثربخشی خود را حفظ خواهد کرد. در واقع، مجموعه ای ویژه از رفتار کارکنان تاثیر قابل توجهی بر موفقیت سازمان دارد؛ بویژه رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که کارکنان برای سازمان انجام میدهند. این رفتارها رفتار شهروندی سازمانی - OCB - ٌ نامیده می شود که این رفتارها کاری داوطلبانه ای هستند که بطور مستقیم و آشکار توسط شرح شغل و سیستم رسمی پاداش سازمان دهی نشده اند و در مجموع عملکرد سازمان را بهبودمیدهند 2008 - ،. - Foote and Tang
شواهد قوی از تاثیر رفتارهای شهروندی سازمانی بر اثربخشی سازمانی حکایت میکنند. شهروندان سازمانی خوب، سازمان را قادر میکنند تا منابع کمیاب را به طور موثری به کار ببرند. آن ها توانایی همکاران و مدیران را برای انجام شغل هایشان بهبود و افزایش می دهند، سازمان هایی که رفتارهای شهروندی را گسترش می دهند مکان های جذابی برای کارهستند و قادر خواهند بود بهترین افراد را استخدام و حفظ کنند 2005 - ، . - Wat and Shaffer با توجه به مشارکت ها و کمک های مهم رفتارهای شهروندی سازمانی به موفقیت سازمان، برای سازمان ها مهم است که بدانند کارکنان چرا و چگونه در رفتارهای شهروندی سازمانی مشارکت می کنند و چه عواملی بر این رفتارها تاثیر دارند.
-2 اهمیت موضوع
در طول دهه گذشته، تحقیقات بسیار زیادی در زمینه مدیریت منابع انسانی، برای بررسی مقدمات و پیش نیازهای مرتبط با OCB و عوامل موثر بر آن، از قبیل رضایت شغلی، اعتماد، عدالت سازمانی، تعهد سازمانی و رفتار اخلاقی انجام شده است. رفتار اخلاقی و ارزش های اخلاقی، موضوعی مهمی در بسیاری از تحقیقات مرتبط با اخلاق کسب و کار است. زیربنای همه ارزش ها در سازمان، ارزش های اخلاقی است؛ این ارزش ها به استقرار و حفظ استانداردهایی کمک میکند که بر هدایت افراد به سوی اقداماتی که برای سازمان مطلوب هستند تاثیر می گذارد، هنگامی که استانداردها یا ارزش های اخلاقی سازمان به طور گسترده ای میان اعضایش رایج شود، موفقیت سازمانی افزایش می یابد. ارزش های اخلاقی سازمان مرتبط با وفاداری یا تعهد کارکنان به سازمانشان است. از سوی دیگر تعهد سازمانی مرتبط با بسیاری از نتایج و پیامدهای با ارزش و مهم برای سازمان، از جمله رضایت کارکنان ، عملکرد، ترک خدمت و موارد دیگر است - 1989، . - Hunt et al
عامل مهمی که باعث تعهد کارکنان می شود، رفتار عادلانه با آن ها است. کارکنانی که درک می کنند با آن ها به طورمنصفانه ای رفتار شده است، به احتمال بیشتری در رفتارهای اجتماعی که به سازمانشان سود می رساند، فعالیت و مشارکت می کنند؛ به ویژه کارکنانی که برابری و عدالت را از طریق عدالت توزیعی و عدالت رویه ای در سازمان درک میکنند، به احتمال بیشتری در رفتارهای شهروندی سازمانی، مثل کمک به کارکنان جدید یا داوطلب بودن برای فعالیت های اضافی در کار، فعالیت می کنند - 2006،. - Tollاز آنجا که رفتارهای شهروندی سازمانی تاثیر زیادی در بهره وری، کارایی و موفقیت سازمان دارد، مورد توجه زیادی قرار گرفته است. در این تحقیق رابطه بین ارزش های اخلاقی، عدالت سازمانی، تعهد سازمانی، رفتاراخلاقی و رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان جمعیت هلال احمر استان اصفهان، بررسی می شود.
-3ادبیات و مبانی نظری تحقیق
رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بطور مستقیم و آشکار توسط شرح شغل و سیستم رسمی پاداش سازمان دهی نشده اند و کارکنان برای سازمان انجام میدهند . رفتار شهروندی سازمانی - OCB - نامیده می شود - 2014، . - Borman and Motowidlo این تعریف بر سه ویژگی اصلی رفتار شهروندی تاکید دارد؛ اول اینکه رفتار باید داوطلبانه باشد، یعنی نه یک وظیفه از پیش تعیین شده است و نه بخشی از وظایف رسمی فرد، دوم اینکه مزایای این رفتار، جنبه سازمانی دارد و ویژگی سوم این است که رفتار شهروندی سازمانی ماهیتی چند وجهی دارد 1998 - ، . - Organشواهد قوی از تاثیر رفتارهای شهروندی سازمانی بر اثربخشی سازمانی حکایت میکنند. یکی از مهمترین عوامل انسانی مؤثر بر بهبود عملکرد سازمانی، رفتارهای شهروندی سازمانی است. نتیجه یک فراتحلیل، رابطه مثبت را بین رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد مؤثر سازمان نشان می دهد - 2009،. - Nielsen et al
شهروندان سازمانی خوب، سازمان را قادر میکنند تا منابع را به طور موثرتری به کار ببرند. آن ها توانایی همکاران و مدیران را برای انجام شغل هایشان بهبود و افزایش می دهند، سازمان هایی که رفتارهای شهروندی را گسترش می دهند مکان های جذابی برای کار هستند و قادر خواهند بود بهترین افراد را استخدام و حفظ کنند - 2005، . - Wat and Shaffer با توجه به مشارکت ها و کمک های مهم رفتارهای شهروندی سازمانی به موفقیت سازمان، برای سازمان ها مهم است که بدانند کارکنان چرا و چگونه در رفتارهای شهروندی سازمانی مشارکت می کنند و چه عواملی بر این رفتارها تاثیر دارند - بهاری فر و همکاران،. - 1390
درباره ابعاد رفتار شهروندی سازمانی هنوز توافق واحدی میان محققان وجود ندارد. شاید بتوان گفت معتبرترین تقسیم بندی که درباره ابعاد و مولفه های رفتار شهروندی سازمانی، توسط ارگان - - 1988 ارائه شده است که در تحقیق های مختلف، مورد استفاده قرار می گیرد عبارتند از" نوع دوستیٍ؛ وجدان کاری یا وظیفه شناسیَ؛ جوانمردیُ؛ ادب و نزاکتِو آداب اجتماعی یا فضیلت مدنیّ رفتار اخلاقی و ارزشهای اخلاقی، موضوعی مهمی در بسیاری از تحقیقات مرتبط با اخلاق کسب و کار است، هنگامی که استانداردها یا ارزش های اخلاقی سازمان به طور گسترده ای میان اعضایش رایج شود، موفقیت سازمان افزایش می یابد. ارزش های اخلاقی سازمان مرتبط با وفاداری یا تعهد کارکنان به سازمانشان است. اخلاق حرفه ای، به معنای رعایت حقوق افراد در حرفه مفهومی فراتر از قانون و ضوابط حرفه ای دارد، چرا که بسیاری از الزام های اخلاقی در قوانین نیامده است - طاهری دمنه،. - 1390
در طول دهه گذشته، تحقیقات بسیار زیادی در زمینه مدیریت منابع انسانی، برای بررسی مقدمات و پیش نیازهای مرتبط با OCB و عوامل موثر بر آن، از قبیل رضایت شغلی، اعتماد، عدالت سازمانی، تعهد سازمانی و رفتار اخلاقی انجام شده است2014 - ، . - Podsakoffاز سوی دیگر تعهد سازمانی مرتبط با بسیاری از نتایج و پیامدهای با ارزش و مهم برای سازمان، از جمله رضایت کارکنان، عملکرد، ترک خدمت و موارد دیگر است 2014 - ،. - Somers and Bimbaum عامل مهمی که باعث تعهد کارکنان می شود، رفتار عادلانه با آن ها است. کارکنانی که درک می کنند با آن ها به طورمنصفانه ای رفتار شده است، به احتمال بیشتری در رفتارهای اجتماعی که به سازمانشان سود می رساند، فعالیت و مشارکت می کنند؛ به ویژه کارکنانی که برابری و عدالت را از
