مقاله تاثیر سرمایه فکری بر پیش بینی ورشکستگی

بخشی از مقاله

چکیده

احتمالاً ورشکستگی تلخترین و دردناکترین کلمهای است که میتواند در زندگی یک صاحب کسب و کار وجود داشته باشد. تلاش برای پیشبینی وضعیت مالی شرکت ها در آینده همواره یکی از دغدغه های مدیران شرکت ها بوده است و تلاش های زیادی از گذشته تا به امروز به این امر اختصاص یافته است. بنابراین پیشبینی ورشکستگی از اهمیت برخوردار میباشد .این پژوهش در پی بررسی تاثیر سرمایه فکری روی عملکرد مدلهای پیش بینی ورشکستگی و به عبارتی دیگر ارتباط منطقی سرمایه فکری و ورشکستگی میباشد.

تحقیق حاضر تلاشی است در جهت شناسایی ابعاد سرمایه فکری و بررسی تاثیر آن بر عملکرد مدلهای پش بینی ورشکستگی . روش تحقیق حاضر توصیفی پیمایشی از نوع کاربردی است و روش جمع آوری داده ها، کتابخانه ای و میدانی می باشد که جهت سنجش فرضیات و دستیابی به اهداف تحقیق، مدیران و کارمندان شرکتهای پذیرفته شده در بورس به عنوان اعضای جامعه آماری در نظر گرفته شدند.که تعداد اعضای نمونه با استفاده از روش کوکران مشخص گردید که بوسیله روش تصادفی ساده اعضای آن مشخص گردید.

برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد که به صورت انفرادی در اختیار اعضای گذاشته شده و سپس داده ها با استفاده از روش T-test مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و تمامی فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشانگر این امر است که سرمایه ساختاری بیشترین تأثیر مثبت را و سرمایه انسانی کمترین تاثیر را دارد.

کلمات کلیدی : سرمایه فکری، ورشکستگی، پیش بینی ورشکستگی

مقدمه

از جمله مهمترین موضوعات مطرح شده در زمینه مدیریت مالی، سرمایه گذاری و اطمینان به سرمایه گذاری می باشد. یکی از مسائلی که می تواند به نحوه تصمیم گیری سرمایه گذاری کمک کند وجود ابزارها و مدلهای مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمانها می باشد. تغییرات محیطی و رقابت روزافزون مؤسسات، دستیابی به سود مورد نظر را برای آنها محدود کرده است. برای سرمایه گذاران و بسیاری از شرکتهای خصوصی که تحت تأثیر ورشکستگی شرکت ها هستند، استفاده از ابزار سریع و راحت از اهمیت علمی برخوردار است زیرا آنها اغلب مجبور هستند درباره ی سرمایه خود تصمیم گیری سریع داشته باشند و ممکن است درک تحلیلی را نسبت به عملکرد شرکتها نداشته باشند.

لذا باید سعی کرد ابزارهای مفیدی جهت تصمیم گیری در اختیاراستفاده کنندگان از اطلاعات بازار سرمایه، قرار گیرد. یکی از این ابزارها، مدل های پیش بینی کننده ورشکستگی می باشند که می توانند مفید باشند. امروزه رقابت روافزون بنگاه های اقتصادی دست یابی به سود را محدود واحتمال ورشکستگی را افزایش داده است . بدین ترتیب تصمیم گیری مالی نسبت به گذشته راهبردی تر شده است. تصمیم گیری در مسایل مالی همواره با ریسک و عدم اطمینان همراه بوده است .

یکی از راه های کمک به سرمایه گذاران ارایه الگوهای پیش بینی در باره دورنمای کلی شرکت است، هرچه پیش بینی ها به واقعیت نزدیکتر باشد، مبنای تصمیمات صحیحتری قرار خواهند گرفت. در قرن بیستم اقتصاد مبتنی بر صنعت بود . در این قرن هر شرکتی و هر کشوری که دارایی های فیزیکی و سرمایه های مادی و مشهود بیشتری داشت ثروت بیشتری تولید می کرد. اما قرن 21 اقتصاد مبتنی بر دانش است.

به عنوان مثال به نقل از کندریک یکی از اقتصاد دانان آمریکا بیان می کنند که در سال 1925 نسبت دارایی های نامشهود به دارایی های مشهود 30 به 70 بود. اما در دهه 1990 به نسبت 63 به 37 افزایش یافت. استوارت - 1991 - سرمایه انسانی را مهمترین دارایی سازمان تلقی می کند . بنابراین انتظار می رود شرکت هایی که از سرمایه فکری و انسانی بالاتری برخوردارند عملکرد مالی آنها نیز بالاتر باشد. سرمایه فکری سرمایه ای فراتر از دارایی های فیزیکی و دارای ی های مشهود است .

امروزه سهم سرمایه فکری به دلیل تولید دانش و اطلاعات و درنتیجه تولید ثروت در اقتصاد مبتنی بر دانش می تواند نقش مهمی در خلق ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی داشته باشد . به همین دلیل در سطح بنگاههای اقتصادی نیز عملکرد مالی شرکت ها می تواند تحت تأثیر دارایی های فکری و سرمایه انسانی قرارگیرد.

بیان مساله

سازمان ها همواره به دنبال کسب مزیت رقابتی هستند. تصمیم گیری مالی ، از مهمترین موضوع ها و مسائل و کارکردهای مدیریت مالی است. هدف از تهیه و ارائه اطلاعات مالی و حسابداری فراهم ساختن مبنای تصمیم گیری مالی و اقتصادی است. هر نوع تصمیم گیری نیازمند اطلاعات است. تصمیم گیری مالی فرآیندی است که به انتخاب راه کار کارآمد و اثر بخش منتج خواهد شد.انتخاب راه کار مطلوب ، مستلزم کسب اطلاعات ، پردازش و تجزیه و تحلیل اطلاعات و استنتاج منطقی و مناسب از اطلاعات است.

که در ادبیات مالی تحت عنوان تحلیل گری مالی شناخته شده است.طبیعتآ هر چقدر اطلاعات و دانسته های ما نسبت به مسئله بیشتر باشد ، تحلیل و نتیجه بدست آمده دقیق تر خواهد بود .ورشکستگی به عنوان مقوله ای با اهمیت در مدیریت مالی تلقی می شود. بررسی علل پدیدآورنده ورشکستگی و ارزیابی آن از منظر مبانی مالی و حسابداری ، تجزیه و تحلیل نسبت های مالی و همچنین بررسی مدل های رایج ورشکستگی بسیار حائز اهمیت است. 

مهمترین موضوعهای مطرح شده در زمینه مدیریت مالی، سرمایهگذاری و اطمینان به سرمایهگذاران برای افراد حقیقی و حقوقی است .در کشورهای پیشرفته صنعتی، تحقیقات بسیاری درمورد فرایند تصمیم به سرمایهگذاری صورت گرفته است. یکی از مسائلی که میتواند به نحوه تصمیمگیری سرمایهگذاری کمک کند. وجود ابزارها و مدلهای مناسب برای ارزیابی شرایط مالی و وضعیت سازمان هاست، زیرا تا زمانی که شخص سرمایه گذار نتواند ارزیابی دقیقی از سرمایهگذاری موردنظر خود داشته باشد، انتخاب وی بهینه نخواهد بود. یکی از ابزارهای مورداستفاده برای تصمیم به سرمایه گذاری در یک شرکت، مدلهای پیشبینی ورشکستگی است.

سرمایهگذاران همواره میخواهند با پیشبینی امکان ورشکستگی یک شرکت از ریسک سوخت شدن اصل و فرع سرمایه خود جلوگیری کنند. از اینرو، آنها درپی روشهایی هستند که بتوانند بهوسیله آن ورشکستگی مالی شرکتها را تخمین بزنند، زیرا در صورت ورشکستگی، قیمت سهام شرکتها به شدت کاهش مییابد . دانش حسابداری نیز تهیه اطلاعات سودمند برای تصمیم گیری اقتصادی را هدف اصلی خود به عنوان شاخص اولیه در گزارشگری مالی ، »مربوط بودن « قرار داده است و با تاکید برخصوصیت و ارائه مبانی نظری حسابداری، و تامین اطلاعات کیفی و کمی قابل اعتماد، تحلیلگران مالی و سایر استفاده کنندگان را در پیش بینی وضعیت اقتصادی و مالی آتی شرکت ها یاری نموده است. 

حسابداران باید علل پدید آورنده ورشکستگی را بخوبی درک کنند زیرا آنها هستند که میتوانند قبل از وقوع ورشکستگی، مدیریت را از آن آگاه سازند و راهحل های پیشگیری کننده ارائه نمایند.امروزه ایجاد ارزش و نوآوری مورد توجه خاص مدیران، سرمایه گذاران و نهادهای اقتصادی و دولت است . بسیاری از شرکت ها در آموزش کارکنان، تحقیق و توسعه، روابط مشتری، سیستم های اداری و رایانه ای و... سرمایه گذاری می کنند. این نوع سرمایه گذاری ها که با نام سرمایه فکری از آن نام برده می شود در حال رشدند و در برخی از کشورها حتی از سرمایه گذاری مالی و فیزیکی پیشی گرفته است. این تغییر در ساختار سرمایه گذاری به ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر دانش نسبت داده شده است که سرمایه فکری منبع اصلی ایجاد ارزش در اقتصاد جدید درنظر گرفته میشود. 

مدل حسابداری سنتی بر دارایی های مالی و فیزیکی تمرکز دارد و بیشتر دارایی های سرمایه فکری را نادیده می گیرد. فقدان شناسایی حسابداری سرمایه فکری و نقش آن در فرآیند ایجاد ارزش باعث می شود، صورت های مالی بسیاری از ارز شها را برای سهامداران و دیگر استفاده کنندگان نشان ندهد.[5]لذا با توجه به اثر ورشکستگی بر اقتصاد کشورها و جایگاه و تاثیر سرمایه فکری بر روی ورشکستگی در این تحقیق سعی بر آن داریم که تاثیر سرمایه فکری بر قدرت و عملکرد مدلهای پیشبینی کننده ورشکستگی را مورد بررسی قرار دهیم.

مفهوم سرمایه فکری

قبل از اینکه بخواهیم سرمایه فکری را شناسایی، مدیریت و اندازهگیری کنیم، نیاز است که مفهوم آن را درک کنیم. مفهوم سرمایه فکری همیشه مبهم بوده است و تعاریف مختلفی برای تفسیر این مفهوم مورد استفاده قرار گرفته است. بسیاری تمایل دارند از اصطلاحاتی مانند داراییها، منابع یا محرکهای عملکرد به جای کلمه سرمایه استفاده کنند و آنها واژه فکری را با کلماتی مانند نامشهود، بر مبنای دانش یا غیر مالی جایگزین میکنند. بعضی از حرفه ها - حسابداری مالی و حرفه های قانونی - نیز تعاریفکاملاً متفاوتی مانند داراییهای ثابت غیرمالی که موجودیت عینی و فیزیکی ندارند، ارائه کردهاند. 

سرمایه انسانی مهمترین دارایی یک سازمان و منبع خلاقیت و نوآوری است. در یک سازمان داراییهایدانشیِضمنیِ کارکنان یکی از حیاتی ترین اجزایی است که بر عملکرد سازمان تاثیر بسزایی دارد همچنین سرمایه انسانی ترکیبی از دانش، مهارت، قدرت نوآوری و توانایی افراد شرکت برای انجام وظایفشان و در بر دارنده ارزشها، فرهنگ و فلسفه شرکت است. چن و همکارانش - 2004 - معتقدند سرمایه ساختاری بخش پشتیبانی سرمایه فکری برای بهبود عملکرد سازمانی است. بنابراین سرمایه ساختاری تابعی از سرمایه انسانی است و این دو در تعامل با یکدیگر هستند و از نظر آنها سرمایه رابطه ای - ارتباط با مشتریان - بیانگر قدرت بازاریابی، افزایش سهم بازار و وفاداری مشتریان است.

از نظر بونتیس سرمایه رابطه ای - اجتماعی - بیانگر همه روابطی است که شرکت با مشتریان، رقبا ، تأمین کنندگان مواد و کالا، انجمنهای تجاری یا دولت برقرار می کند . از نظر بونتیس و همکارانش  در بین اجزای سرمایه فکری، سرمایه انسانی اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا سرمایه انسانی منبع نوآوری و بازسازی راهبردی شرکتهاست که از طریق بهبود مهارتهای انسانی حاصل میشود. از نظر اسمیت  سرمایه انسانی مجموعه ای از دانش، توانایی و تجارب کارکنان یک شرکت است که به طور گذرا و کوتاه مدت در ساعات اداری در اختیار شرکت است .

اما سرمایه ساختاری تواناییها و دانش موجود در شرکت است که در کنترل شرکت بوده و بعد از خروج کارکنان از شرکت در آنجا باقی می ماند. به سرمایه فکری در حسابداری داراییهای نامشهود غیر قابل معامله گویند . سرمایه ساختاری شامل منابع دانشی غیرانسانی در سازمان میشود که پایگاههای داده، نمودار سازمانی، دستورالعملهای اجرایی فرایندها، استراتژی ها، برنامههای جرایی و بطور کلی هر آنچه ارزش آن برای سازمان بالاتر از ارزش نهادی اش میباشد را در برمیگیرد.