بخشی از مقاله
چکیده:
در سازمانها و شرکتهای پیشرو امروزی، سهم دانش نسبت به سایر منابع روز به روز در حال افزایش بوده بطوریکه امروزه تداوم فعالیت و سودآوری اکثر سازمانها و شرکتها وابسته به دانش است . بنابراین هر چقدر سازمانها و شرکتها به لحاظ دارایی های نامشهود و سرمایه فکری غنی باشند آنها بهتر و سریعتر می توانند به سطوح بالای رشد و توسعه دست یابند هدف از اجرای این تحقیق تبیین رابطه مولفه های سرمایه فکری از جمله سرمایه انسانی و ساختاری و ارتباطی با رتبه ورشکستگی شرکتها می باشد این تحقیق به روش تحقیق تحلیلی - توصیفی صورت پذیرفته که اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سالهای 1387 الی 1389مورد بررسی قرار داده و بصورت کاربردی به بررسی همبستگی رابطه سرمایه فکری با ورشکستگی شرکتها پرداخته است.
نتایج نشان می دهد که بین ضریب سرما هی ساختاری با رتبه ورشکستگی رابطه معنی دار وجود دارد همچنین تاثیر ضریب ساختار سرمایه ارتباطی با شاخص ورشکستگی شرکتها نیز تایید شده است با وارد کردن متغیر های کنترلی همچون نسبت بازده دارائیها و اندازه شرکتها این رابطه مورد تایید قرار گرفته و بیانگر این است که این دو عامل می تواند در شرکتهای مورد مطالعه بر میزان احتمال ورشکستگی شرکتها موثر باشد بررسی توصیفی شرکتها موید آن هست که شرکتهای کوچکتر احتمال بیشتری برای ورشکستگی دارند و بازده دارئیهای آنها عموما منفی است علاوه بر این نسبت اهرم مالی در این شرکتها از میانگین بیشتر است
کلمات کلیدی:
مقدمه:
در عصر حاضر با رشد اقتصاد مبتنی بر دانش یا دانش محور ، داراییهای نامشهود شرکت ها و سرمایه فکری آنها کلیدی برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار هستند .3 و به همین دلیل توجه به اقلام نامشهود در زمینه های متعددی از جمله اقتصاد ، حسابداری و مدیریت استراتژیک به طور سریعی رشد یافته است . دانش یک مزیت رقابتی است که در استراتژی تجاری سازمانها مورد توجه قرار می گیرد .4 به گونه ای که ایجاد دانش موجب نوآوری مستمر و نوآوری مستمر منجر به ایجاد مزیت رقابتی خواهد شد .5 امروزه سازمانها به منظور بهبود عملکرد و اطمینان از موفقیت و پایداری تجاری به ناچار باید مدیریت دانش را مورد توجه قرار دهند 6. و این امر مستلزم تقویت و توجه به پتانسیل ها و ظرفیت های منابع انسانی است تا سازمانها بتوانند برای دستیابی به مزیت رقابتی از طریق عملکرد و بهبود مستمر ، عکس العمل سریع به تغییرات محیط تجاری و شرایط اقتصادی نشان دهند.7 یکی از چالشهای اساسی مدیران ، بکارگیری پتانسیل دانش و سرمایه فکری شرکت برای ایجاد ارزش است و از این جهت ، مدیران باید وظایفی را طراحی کنند که نیروی انسانی از دانش خویش برای ایجاد ارزش استفاده نماید .
دیدگاه اندازه گیری سرمایه فکری بر چگونگی ایجاد مکانیزم ها ی اندازه گیری جدید برای گزارش دهی متغیرهای غیر مالی یا کیفی سرمایه فکری در کنار داده های سنتی، کمی یا مالی تمرکز دارد .8 در مقایسه با حسابداری مالی سنتی، اندازه گیری سرمایه فکری موضوعات مهمی، مثل سرمایه انسانی، رضایت مشتری و نوآوری را در بر می گیرد . بنابر ا ین، رویکرد سرمایه فکری برای سازمانهایی که می خواهند از ارزش عملکرد شان به خوبی آگاهی داشته باشند، جامع تر است . تفاوت های بین این دو رویکرد، معنا دار هستند : در حالیکه حسابداری مالی به گذشته گرایش دارد، اندازه گیری سرمایه فکری آینده نگر است . اندازه گیری سرما یه فکری واقعیتهای نرم - کیفیت ها - را در بر می گیرد، در حالیکه حسابداری مالی واقعیت های سخت - کمیت ها - را اندازه گیری می کند . اندازه گیری سرمایه فکری بر ایجاد ارزش تمرکز دارد، در حالیکه حسابداری مالی بازدهی عملیات گذشته و جریان نقدینگی را منعکس می سازد. به تدریج مشخص شده است که اندازه گیری مالی سنتی در هدایت تصمیم گیری استراتژیک ناکافی است. که آن باید با اندازه گیری سرمایه فکری تکمیل یا حتی جایگزین شود . در این صورت، مدیران به خوبی می توانند از وضعیت موجود - نقاط قوت و ضعف - مدیریت سرمایه فکری شان مطلع شوند.
در این تحقیق بدنبال بررسی ارتباط مولفه های سرمایه فکری با ورشکستگی شرکتها می باشیم و تاثیر هر یک از مولفه های سرمایه فکری را بررسی می کنیم . هدف از اجرای این تحقیق تبیین رابطه مولفه های سرمایه فکری از جمله سرمایه انسانی و ساختاری و ارتباطی با رتبه ورشکستگی شرکتها می باشد علاوه بر این سایر مولفه های موثر بر رابطه بین آنها از جمله نوع مالکیت شرکتها ونوع صنعت مورد فعالیت شرکتها نیز مورد بررسی قرار می گیرد و به این سوال ها در این تحقیق پاسخ داده می شود:
- 1 آیا بین شاخص سرمایه انسانی با شاخص ورشکستگی بر اساس مدل فالمررابطه معناداری وجود دارد؟
- 2 آیا بین شاخص سرمایه ارتباطی با شاخص ورشکستگی بر اساس مدل فالمررابطه معناداری وجود دارد؟
- 3 آیا بین شاخص سرمایه ساختاری با شاخص ورشکستگی بر اساس مدل فالمررابطه معناداری وجود دارد؟
.2 چارچوب نظری و پیشینه تحقیق:
1-2 تعریف و مفهوم ورشکستگی
در فرهنگ عامه ورشکستگی یک نوع درماندگی 9در انجام تعهدات مالی است، این درماندگی ممکن است با دخالت شخص تاجر با یک شرکت
تجاری بوجود آمده باشد - یگانه و منتظمی، - 1386 شاید بهترین تعریف ورشکستگی که تا کنون ارائه شده است و به خوبی مفهوم ورشکستگی رادر فرهنگ عامه نمایش میدهد، تعریف دان و براد استریت - 1983 - 10 باشد. آنها ورشکستگی واحدهای تجاری را اینگونه تعریف مینمایند: شرکتهای ورشکسته واحدهای تجاری هستند که عملیات خود را به علت درماندگی در انجام تعهدات مالی، متوقف مینمایند. - حاجیها، - 1384 چِن و دیو - 2009 - 11نیزتعریف مشابهی از ورشکستگی ارائه داده اند: ورشکستگی زمانی رخ میدهد که یک شرکت زیان های زیادی را تحمل نماید و یا اینکه شرکت از نظر پرداخت دیون خود دچار درمانگی شود .
درماندگی در پرداخت دیون زمانی رخ می دهد که تناسب بین دارایی ها و بدهی های شرکت از بین برود - برزگر، - 1388 با در نظر گرفتن تمام موارد، ورشکستگی فقط برای شرکت هایی رخ می دهد که بدهی دارند. هیچ وقت شرکت-های بدون بدهی ورشکسته نشدهاند. بنابراین ، تامین مالی بیشتر از طریق بدهی و مخارج ثابت مالی بزرگتر، باعث میشود که با کاهش در عایدات، احتمال ورشکستگی افزایش یابد، و از این رو کاهش ارزش به سبب هزینه های مرتبط با ورشکستگی احتمال بروز بیشتری یابد - راهنمای رودپشتی و همکاران، . - 1388
1-1-2 دلایل ورشکستگی
تعیین دلیل یا دلایل دقیق ورشکستگی و مشکلات مالی در هر مورد خاص کار آسانی نیست. در اغلب موارد دلایل متعددی با هم، منجر به پدیده ورشکستگی می شوند. اما به طور کلی دلیل اصلی ورشکستگی »مشکل مالی و اقتصادی« ذکر شده است. نیوتن1988 12 ،دلایل ورشکستگی را به دو دسته درونسازمانی و برونسازمانی تقسیم میکند، عوامل برونسازمانی عبارتند از:
الف - ویژگیهای سیستم اقتصادی به نظر بسیاری از محققان احتمال ورشکستگی شرکت های که در یک اقتصادی بی ثبات قرار دارند، چندین برابر شرکت هایی است که در اقتصادی
پایدار فعالیت مینمایند. در سیستمهای اقتصادی ناپایدار و در حال رشد نسبت به سیستم های اقتصادی با ثبات، خطر ورشکستگی بیشترشرکتها را تهدید میکند.
ب - رقابت رقابت شدید میان شرکتهای تجاری باعث افزایش خطر ورشکستگی خواهد شد . زیرا در محیط های رقابتی فرصت جبران اشتباه وجود ندارد . یکی
از دلایل ورشکستگی رقابت است. اما مدیریت کارا نقطه مقابل این دلیل است.
ج - تغییرات سریع تکنولوژی و اتوانی شرکت در هماهنگ سازی خود با تغییرات محیطی د - نوسانات شدید تجاری و ناتوانی مدیریت در پیشبینی بهموقع و کنترل آنها
نیوتن عوامل درون سازمانی را اغلب ناشی از تصمیم گیری غلط می داند که می توان با اتخاذ برخی اقدامات توسط واحدهای تجاری از بروز ورشکستگی جلوگیری کرد. از نظر او این عوامل عبارتند از:
الف - عدم کارایی مدیریت ب - ساختار نامناسب منابع و مصارف
ج - توسعه سریع و بیش از اندازه شرکت د - سرمایه ناکافی و خیانت و تقلب ه - اندازه شرکت
2-1-2 عوامل ورشکستگی
نیوتن - 1998 - ، مراحل نامطلوب شدن وضع مالی شرکت را به دوره نهفتگی، کسری وجه نقد، نبود قدرت پرداخت دیون مالی یا تجاری، نبود پرداخت دیون کامل و در نهایت ورشکستگی تقسیم کرد. گر چه اغلب ورشکستگیها از این مراحل پیروی می کنند. اما برخی شرکتها ممکن است بدون طی مراحل به ورشکستگی کامل برسند . توجه به این نکته ضروری است که ورشکستگی از دیدگاه قانون تعریف می شود و باید از این منظر به آن توجه کرد.
2-2 سرمایه فکری
در اغب ارزیابیها از شرکتها دارائیهای مشهود مورد بررسی قرار می گیرند ودارائیهای نامشهود از جمله سرمایه فکری مورد اغفال قرار می گیرد سرمایه فکری خود به سه بخ ش سرمایه انسانی ،سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی تقسیم می گردد سرمایه فکری بر ایجاد ارزش تمرکز دارد، وارزش افزوده را مبنای محاسبات قرار می دهد در حالیکه حسابداری مالی بازدهی عملیات گذشته و جریان نقدینگی را منعکس می سازد
اسویبی اولین فردی بود که در سال 1997 سرمایه فکری را به سه حوزه گسترده زیر تقسیم بندی نمود:
- 1 سرمایه انسانی- در حوزه شایستگی فردی
- 2 سرمایه ساختاری- در حوزه ساختار داخلی
- 3 سرمایه ارتباطی - سرمایه مشتری - - در حوزه ساختار خارجی.
