بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی تاثیرسطوح مختلف شوری بر روی جوانهزنی گیاه هالکنوم - - Halocnemum strobilaceum انجام شده است که این گیاه مناسب رشد برای شورهزار بوده و در احیای مناطق خشک و نیمهخشک کاربرد دارد. این آزمایش بصورت فاکتوریل در پایهی طرح کاملا تصادفی در 10 تکرار با سطوح شوری؛ صفر شاهد، 50، 100، 200، 300، 400، 500و 600 میلیمول نمک Nacl اجرا گردید. نتایج حاصل از آزمایشات نشان داد که اثرات سطوح مختلف شوری بر جوانهزنی و سرعت جوانهزنی در سطح 5 درصد معنیدار است - - P<0.05؛
بطوریکه با افزایش میزان شوری، درصد جوانهزنی و سرعت جوانزنی کاهش می یابد. همچنین نتایج مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن نشان داد که بیشترین مقدار هر یک از این شاخص ها در تیمار شاهد وکمترین آنها در تیمارهای شوری می باشد. در این دو شاخص بین تیمارهای200، 300، 400، 500 و 600 میلیمول Nacl تفاوتی از لحاظ آماری وجود نداشت و هر پنج تا در یک گروه آماری قرار گرفتند.
-1مقدمه
شوری خاک یکی از عوامل مهم ا ست که اثرات زیانباری بر عملکرد گیاهان دارد. برا ساس آمار فائو - 11 - FAO ,2012در صد از ارا ضی جهان تحت تاثیر درجات مختلی از شوری قرار دارد. از حدود 230 میلیون هکتار ارا ضی آبی جهان 77 میلیون هکتار 30 - در صد - تحت شوری ه ستند - عشقی زاده و همکارانش - 1389 که این آمار در ایران حدود 16 تا 23 میلیون هکتار می باشد - Siadat& Bybordi & Malakouti.1997 - ؛ آمار جدید حاکی از آن که اراضی شور ایران حدود 25 میلیون تخمین زده شده است .
بر ا ساس تعریف خاک شناختی، یک خاک وقتی به عنوان شور طبقهبندی می شود که هدایت الکتریکی عصارا شباع آن - EC - بی شتر از 4 د سی زمینس بر متر - معادل 40میلیمولار - نمک سدیمکلرید و فشار اسمزی -2 باشد .
در مناطق شور مقاومت به شوری، در تمامی مراحل زندگی گیاه اهمیت دارد و اولین مرحله، مرحلهی جوانهزنی است - علی تیموری وهمکارانش . - 1384 با مقاومت در این مرحله گیاه خواهد توانست مرحله اول رویش را موفقتر پشت سر بگذراند، از جمله عواملی که باعث کاهش و عدم یکنواختی جوانهزنی گیاه در خاکهای شور می شود، تجمع بیش از حد یون های سدیم و کلر در بافتهای گیاهی می باشد، از این رو برای بهرهبرداری از ارا ضی شور، بکارگیری از گیاهان شورپ سند و متحمل به شوری تنها راه حل اقت صادی امکانپذیر می با شد - Khan& Ungar& Showalter,2005 - ؛ که این گیاهان در محیطهای شور زندگی میکنند و میتوانند با آب دریا و دیگر آبها و خاکهای شور همزیستی کنند، از جمله فاکتور های مهم تحمل این گیاهان به شوری مکانیسمهای جذب و انباشته شدن یون در اندامهای مختلف گیاهی است .
یکی از این گیاهان شور پسند مقاوم به شوری گونهی هالکنموم - Halocnemum strobilacum - میباشد، که گیاهی چند ساله متعلق به خانواده اسفنجیان است، این گونه بوتهای بندرت درخچهای به ارتفاع 25 تاcm 30 پهن و گسترده روی زمین است و یک گونه از گیاه سازوی شور که در گروه دفعکنندگان نمک در دسته گیاهان نمشوری قرار میگیرد. جثهی بزرگ بهویژه تاج نسبتا وسیع گیاه نقش حفاظتی مهم داشته و از حرکت نمک و خاک جلوگیری می کند؛ درنتیجه در مقابله با توسعه بیابان و تخریب خاک به ویژه در حاشیه دریاچهها ، تالابها و ... بسیار موثر است - امین محمودیان چوپلو و همکارانش - . این گیاه در ردهی گیاهانی است که با انداختن قسمتی از برگ و ساقههای سرشار از نمک جهت حفظ خود و تطابق با شوری اقدام می کند. هدف از انجام این تحقیق بررسی سطوح مختلف نمک Nacl بر جوانهزنی گیاه شورپسند هالکنموم Halocnemum میباشد.
مواد و روش ها
ابتدا بذرهای گیاه هالکنموم از اطراف دریاچهی ارومیه در پاییز 1395 جمعآوری شدند و آزمایش جوانهزنی در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 10 تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل 8 سطح مختلف شوری با غلظتهای - صفر شاهد، 50، 100، 200، 300، 400، 500 و600 میلیمول بر لیتر - و با هدایت الکتریکی 5 - شاهد، 5/48، 10/67، 19/78، 28/9، 37/6، 46/4و 55/2 میلیزمینس - استفاده گردید.
برای اعمال نتایج غلظتهای مختلف شوری از نمکسدیم کلرید خالص استفاده گردید - به دلیل غالب بودن این نمک در آب و خاک و اثرات سمی آن - . بذرها قبل از آزمایش با محلول هیپوکلریت سدیم 5 در صد به مدت2 دقیقه ضدعفونی و سپس2 مرتبه با آب مقطر آب شویی شدند، همچنین ظروف پتریدیش جهت استریل کردن به مدت2 دقیقه در آون با دمای120 درجه قرار گرفتند. در داخل هر پتریدیش10 عدد بذر سالم و هم اندازه بر روی دولایه کاغذ صافی قرار گرفت و با پیپت 5 میلیلیتر از محلول Nacl به پتریدیشها اضافه شد. به منظور جلوگیری از تبخیر محلول، پتریدیشها با سلفون پو شانده شدند و در دمای25 -20 درجه در 12 ساعت رو شنایی و12 ساعت تاریکی نگهداری شدند. شمارش بذرهای جوانهزده هر3 روز یکبار در4 هفته در ساعات معین انجام گرفت.
برای محاسبهی شاخصهای درصد جوانهزنی - - Khosh-Khui, 2005 و سرعت جوانهزنی - - walker, 1990 به ترتیب از روابط زیر استفاده شد:
:GP درصد جوانهزنی، :G تعداد بذرهای جوانهزده، :N تعداد کل بذر.
:N کل بذرهای جوانهزده براساس بذر/ روز، :Fi روز شمارش، : ni تعدا بذور جوانه زده در همان روز و VG سرعت جوانه زنی.
نتایج و بحث
با توجه به نتایج حاصل شده از آزمایشات، شوری بر جوانهزنی گیاه هالکنموم معنیدار میباشد. با افزایش سطوح نمک در محیط، درصد بذرهای جوانهزده کاهش یافت. بیشترین کاهش درصد جوانهزنی در تیمارهای 400و 600میلیمولار بود که در آن هیچ گونه جوانهزنی مشاهده نشد.
