بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی و مطالعه تاثیر عناصر اصلی N.P.K بر عملکرد رویشی و اسانس گیاه دارویی ریحان ocimum basilicum در اراضی نسبتا سبک جیرفت آزمایشی با استفاده از کرت های یکبار خرد شده - اسپلیت پلات - در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1391در مزرعه ای واقع در جیرفت به مرحله اجرا رسید که در آن فاکتور اصلی کود اوره در سه سطح شامل : - a1= 0، a2=50 و a3=100 - کیلوگرم در هکتار و فاکتور فرعی تلفیق کودهای شیمیایی فسفر و پتاسیم در 4 سطح شامل 150 = b1: کیلوگرم پتاس ،210 = b2کیلوگرم سوپر فسفات ،110 = b3 کیلوگرم سوپر فسفات100 + کیلوگرم سولفات پتاس ، 110 =b4 کیلوگرم سوپرفسفات 50 + کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار ،که جمعا شامل12 تیمار و 36 پلات آزمایشی می باشد مورد بررسی قرار گرفتند
آبیاری به صورت قطره ای و صفات اندازه گیری شده شامل: تعدادشاخه اصلی وفرعی ،ارتفاع گیاه ،طول ریشه ، وزن کل و میزان اسانس بود.
نتایج بدست آمده حاکی از آن است که اثر کود اوره بر روی تمام صفات اندازه گیری شده از لحاظ آماری در سطح %1 معنی دار بود. اثر کودپتاسیم وفسفر تلفیقی بر روی تعدادشاخه اصلی وفرعی ،ارتفاع گیاه ،طول ریشه ، وزن کل و میزان اسانس در سطح آماری %1 معنی دار شد .همچنین اثر متقابل کود اوره با کود تلفیقی فسفر وپتاسیم بر تعدادشاخه اصلی،ارتفاع گیاه ،طول ریشه و میزان اسانس گیاه ریحان در سطح %5معنی دار گردید. با توجه به اینکه کشت گیاهان دارویی برای تولید اسانس آنها می باشد لذا بالاترین عملکرد اسانس 36میلی گرم در بوته از مصرف 100کیلوگرم اوره ،110 کیلوگرم سوپر فسفات100 + کیلوگرم سولفات پتاس بدست آمد .
مقدمه
اهمیت گیاهان و اینکه بشر از دیرباز در جهت رفع نیازهای غذایی و دارویی خود از آنها بهره جسته زیاد گفته و نوشته شده است که این همه نمایانگر نقش مهم و اساسی گیاهان در زندگی انسان است. تحقیقاتی که هم اکنون بر روی گونه های مختلف گیاهی در اقصی نقاط دنیا در حال انجام می باشد با پشتوانه همین نقش بارز گیاهان و کاربردهای مختلف آنها انجام می پذیرد.علم امروز را می توان به واقع دیوار احداثی بر روی زیربنا و فونداسیون محکم علم طب دیرین قلمدادکرد چرا که هر آنچه امروز به عنوان تشخیص بیماری شناخته می شود ، در واقع تشخیصی است که از دیر باز وجود داشته و به توسط اندیشمندان و حکمای قدیمی مورد شناسایی قرارگرفته اند.
این جمله به آن معنا نیست که علم پزشکی امروزی و کنونی را به سخره بگیریم. بلکه واقعیت آن است که علم پزشکی امروز سیستم تکمیل شده علم پزشکی یا طب گذشته است. اگر چه در نیم قرن گذشته استفاده از داروهای شیمیایی و سنتی به شدت رواج یافته ولی به سرعت آثار زیان بار آنها بر زندگی آنها سبب گرایش مجدد به گیاهان دارویی گردید و این نکته که توسل به گیاهان دارویی همواره در طول تاریخ یکی از روشهای موثر درمان بوده است،به خوبی روشن است.تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره ی آریایی می باشد و اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است ،با نظر اجمالی به فرهنگ مصرف گیاهان دارویی درایران متوجه میراث گرانقدر شناسایی و مصرف این گیاهان در طب غنی و سنتی ایران می شویم.
از طرفی فلات وسیع ایران در قسمتهای مختلف دارای اقلیم ها و محیط های گوناگون می باشد که این مسئله خود دلیلی بر فراوانی و تفرق گونه های این گیاهان در پهنه دشتها وکوهساران کشور ایران می باشد - بیش از 7500 گونه گیاهی - که این تعدادحدوداً دو برابر تعداد گونه های موجود در کشورهای اروپایی می باشد و بخش قابل ملاحظه ای از این گیاهان حاوی ذخایر متابولیتی ارزشمندی می باشند.
از این رو به حق می بایست فلور ایران را یکی از منابع داروخیز جهان دانست. به همین دلیل و نیز با توجه به نیاز صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی کشورمان به گیاهان دارویی به عنوان ماده اولیه تولیدات مذکور، کشت گیاهان دارویی در کشور ما توسعه یافته استبه گونه ای که انجام تحقیقات و مطالعه در این زمینه تلاش بیشتری را می طلبد و در این میان ریحان از گیاهان دارویی مهمی است که کاربرد وسیعی درصنایع دارویی دارد
ریحان - - basil یکی از گیاهان مهم متعلق به خانواده نعناع است که به عنوان گیاه دارویی ، ادویه ای و همچنین بصورت سبزی واسانس آن برای درمان برخی از بیماریها و نیز در صنایع غذایی ، آرایشی وبهداشتی وعطرسازی استفاده می شود . ریحان گیاه داروئی با نام علمی - ocimum basilicum - ،گیاهی است علفی یکساله ، ایستاده و اندامهای مورد استفاده آن برگ و شاخه های گلدار و بذر آن می باشد، در طب سنتی از این گیاه بعنوان خلط آور ، ضد نفخ جهت تسکین درد معده و محرک استفاده می شود هم چنین ریحان خاصیت حشره کشی دور کننده ، پشه ،سالک، مار و عقرب را دارد. اسانس این گیاه بطور گسترده ای در صنایع غذایی ، عطر سازی و در طب سنتی ، خاصیت ضد میکربی دارد
طی ادوار تاریخی گذشته انسان برروی زمین تغییراتی بوجود آورده است تا از منابع آن بیشترین استفاده را ببرد. از جمله این تغییرات، تولید و عرضه کودهای شیمیایی در طی یکصد سال گذشته را می توان نام برد. توسعه گیاه دارویی ریحان در مقیاس وسیع، زمانی میسرخواهد شد که مطالعات دقیق و جامعی درخصوص اثرات فاکتورهای زراعی بر عملکرد و میزان ماده موثره گیاه صورت پذیرد که در این میان عناصر غذایی ازت ،فسفر و پتاسیم از فاکتورهای زراعی مهمی هستند که بر عملکرد و ماده موثره گیاه تاثیر می گذارند لذا انجام تحقیقی در این زمینه می تواند به عنوان راهکاری مناسب در جهت بررسی تاثیر عناصر فوق بر گیاه ریحان باشد.لذا هدف از تحقیق ما بهینه سازی مصرف کود جهت دست یابی به عملکرد رویشی مناسب و میزان اسانس ریحان می باشد. کمبود
نیتروژن نمو فنولوژیکی هر دو مرحله رویشی و زایشی را به تأخیر انداخته، سرعت گسترش برگ و دوام سطح برگ را کاهش میدهد که در این شرایط راندمان استفاده از نور خورشید نیز کاهش مییابد - سینگ و همکاران . - 1998.هر چه غلظت نیتروژن در برگها افزایش یابد شدت کربنگیری را زیادتر میکند زیرا نیتروژن علاوه بر پروتئین در گیاه وجود دارد عنصر اصلی تشکیلدهنده کلروفیل در گیاه نیز میباشد که عامل اساسی در کربنگیری است
در چغندر قند ، پتاسیم و سدیم را با هم در نظر می گیریم چون هر کدام از آنها بر نیازمندی چغندر قند به عنصر دیگر تاثیر زیادی می گذارند. کاربرد سدیم عملکرد قند را بیش از هر عنصر دیگری افزایش می دهدو بر طبق تحقیقات انجام شده کودهای سدیم و پتاسیم اثرات مشابهی روی عملکرد چغندر قند داشته و کاربرد یکی از آنها واکنش به دیگری را کاهش می دهد . جذب کاتیونها در چغندر قند در مقایسه با سایر گیاهان ، وقتی که بر حسب ماده خشک بیان شود، نسبتا، بالا است. این مورد جذب آنیون های معدنی را به مقدار زیادی به همراه دارد که باعث تجمع مقدار زیادی اسیدهای الی بخصوص اکسالات می شود. در حالیکه غلظت کاتیون ها در بیشتر دو لپه ایها حدود 250میلی اکی والانت درصد گرم ماده خشک است، در چغندر قند حدود 400 میلی اکی والان می باشد
مطالعات صورت گرفته توسط نورمحمدی وهمکاران - 1376 - نشان داده است که جذب و غلظت در گیاه تحت تاثیر کاربرد کود فسفری قرار می گیرد.مهمترین نقش فسفر در فعل و انفعالات انتقال انرژی، متابولیسم پروتئینها و تقسیم سلولی است که گرچه حدود %11 پوسته کره زمین را فسفرتشکیل داده است ولی متاسفانه به سهولت جذب گیاه نمی شود.گیاه فسفر مورد نیاز را بصورت جذب می کند
در زمان گلدهی جذب فسفر روزانه 1/2 کیلوگرم بر حسب در هکتار بوده و انتقال فسفر به دانه بیشتر از نیتروژن می باشد
روش انجام آزمایش
آماده سازی زمین
خاک دارای بافت سبک شنی لومی می باشد و هر پلات شامل یک کرت به طول 1/5 ، عرض 1 متر و فاصله بین کرت های فرعی 30 سانتی متر و فاصله بین کرت های اصلی 1 متر و هر کرت شامل 4 خط کشت بود. مقادیر کود نیتروزن از منبع کود اوره با توجه به تیمارها به مفاد طرح در سه مرحله وتمامی کود فسفر و پتاسیم که با توجه به تیمارهای آزمایش ونتایج آزمایش خاک مشخص گردیده است قبل از کاشت با خاک مخلوط ومصرف گردید. کلیه مراقبت های زراعی در طول دوره رشد انجام گرفت سیستم آبیاری ، سیستم قطره ای استفاده گردید.
پیاده کردن طرح نقشه آزمایش
به منظور دستیابی تاثیر عناصر اصلی غذایی N.P.K در عملکرد رویشی و اسانس دارویی گیاه ریحان آزمایشی با استفاده از کرت های خرد شده به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1391 به مرحله اجرا رسید که در آن فاکتور اصلی کود اوره در سه سطح شامل : - a1= 0، a2=50 و a3=100 - کیلوگرم در هکتار و فاکتور فرعی تلفیق کودهای شیمیایی فسفر و پتاسیم در 4 سطح شامل 150 = b1: کیلوگرم پتاس ،210 = b2کیلوگرم سوپر فسفات ،110 = b3 کیلوگرم سوپر فسفات100 + کیلوگرم سولفات پتاس ، 110 =b4 کیلوگرم سوپرفسفات 50 + کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار ، که جمعا شامل 12 تیمار و 36 پلات آزمایشی می باشد.
