بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر باکتریهاي تثبیتکنندهنیتروژن و محلولپاشی اسیدهايآمینه بر ویژگیهاي رشدي ریحانسبز، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در بهار 1391 در مزارع تحقیقاتی شرکت ران واقع در فیروزکوه انجام گرفت. تیمارها شامل 4 سطح کودزیستی - عدمتلقیح، ازتوباکتر، آزوسپیریلوم، ازتوباکتر+آزوسپیریلوم - ومحلولپاشی اسیدآمینه در 3 سطح - عدم محلولپاشی، محلولپاشی آمینولفورته و محلولپاشی آمینولفورته+ هیومیفورته - بودند. صفات مورد بررسی شامل عملکردزیستی، درصد نیتروژن بوته، درصد اسانس برگ، ساقه و کل بوته بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که صفات مورد بررسی تحت تأثیر کابرد کودزیستی و محلولپاشی اسیدآمینه قرار گرفتهاند. مصرف توأم باکتريهاي تثبیتکننده نیتروژن و اسیدهاي آمینه تأثیر مثبت و معنیداري بر ویژگیهاي مورد بررسی داشت. نتایج حاکی از آن است که کودهايزیستی و اسیدهاي آمینه میتوانند به عنوان یکی از گزینههاي مدیریت عناصرغذایی در سیستمهاي تولید پایدار ریحان بکار برده شوند.
مقدمه
در نظامهاي کشاورزي پایدار کاربرد کودهايزیستی از اهمیت ویژهاي در افزایش تولید و حفظ حاصلخیزي پایدار خاك برخوردار است . - 5 - کاربرد کودهايزیستی مهمترین راهبرد در مدیریت تلفیقی تغذیه گیاهی براي سامانه کشاورزي پایدار با نهاده کافی میباشد. باکتريهايتثبیتکننده نیتروژن از قبیل آزوسپیریلوم - Azospirilum - و ازتوباکتر - Azotobacter - نه تنها باعث تثبیت نیتروژن میشوند، بلکه قادر به تولید فیتوهورمونها بوده و سبب تحریک رشد گیاه و جذب مواد غذایی و فتوسنتز میشوند. از فواید این باکتريها میتوان به تولید هورمونهاي محرك رشد گیاه نظیر اکسین و جیبرلین، سیتوکنین، ترشح مواد بیولوژیکی فعال مانند ویتامینهاي B، اسید پنتوتنیک و بیوتین، توسعه سیستم ریشهاي، بهبود جذب آب و عناصرغذایی و تثبیت زیستی نیتروژن اشاره کرد . - 4 - نقش اسیدهايآمینه به عنوان پیشسازهاي حیات، شرکت در ساختمان پروتئینها و پپتیدهاست که تمام عملکرد اصلی گیاه اعم از ساختاري و آنزیمی را برعهده دارند . - 2 - با توجه به موارد ذکر شده، این تحقیق با هدف بررسی تأثیر باکتریهاي ازتوباکترو آزوسپیریلوم و محلولپاشی اسیدآمینه بر میزان نیتروژن بوته و درصد اسانس در اندامهاي مختلف گیاه ریحانسبز انجام گردید.
مواد و روشها
این آزمایش در بهار سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی شرکت کشاورزي و دامپروري ران واقع در شهرستان فیروزکوه با ارتفاع1930 متر از سطح دریا اجرا شد. نتایج آزمون خاك نشان داد که بافت خاك محل آزمایش سیلتی لومی بوده و از نظر نیتروژنو فسفر ضعیف است. براي اجراي این آزمایش، ابعاد کرتهاي آزمایشی 4×2/25 متر، فاصله بین تکرارها 2 متر و فاصله بینکرتها از یکدیگر یک متر، در نظر گرفته شدند. هر کرت داراي سه پشته با فاصله 75 سانتیمتر بود که بصورت دوردیفه کشت انجام شده بود. بنابراین در هر کرت 6 خط کاشت با فاصله ردیف 37/5 سانتیمتر وجود داشت. بذرها بر اساس نقشه طرح با باکتریهاي ازتوباکتر و آزوسپریلوم به مدت 10 دقیقه در محل سایه تلقیح شدند و پس از قرارگرفتن به مدت 30 دقیقه در محل سایه به منظور کاهش رطوبت، نسبت به کاشت آنها اقدام شد. در مرحله 4 تا 5 برگی تنک انجام شد تا فاصله × 10 37/5 سانتیمتر - تراکم 27 بوته در مترمربع - حاصل گردد.
به منظور تعیین اسانس، بوتههاي نیم مترمربع از هر کرت برداشت و در محل سایه و در دماي اتاق معمولی 25 - درجه سانتیگراد - خشک شدند. پس از آسیاب کردن نمونههاي گیاهی، عمل اسانسگیري با دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با بخارآب در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور انجام شد. به منظور تعیین غلظت نیتروژن در اندامهاي هوایی ریحانسبز، نمونههاي خشکشده در آون 70 - درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت - بوسیله آسیاب برقی پودر شده و به روش هضم توسط اسیدسولفوریک، اسیدسالیسیلیک و آب اکسیژنه، عصاره آنها تهیه شد. میزان درصد نیتروژن با استفاده از روش تیتراسیون بعد از تقطیر و به کمک دستگاه کجلدال اندازهگیري شد . - 1 - به منظور تجزیه و تحلیل دادههاي حاصل از آزمایش از برنامه ذحک حAح استفاده شد. مقایسات میانگین تیمارها به کمک آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح 5 درصد و نمودارها نیز توسط نرم افزار ترسیم شدند.
نتایج و بحث
عملکرد زیستی: جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که اثر متقابل محلولپاشی و تلقیح با باکتري بر روي عملکرد زیستی معنیدار بود. بیشترین عملکرد زیستی 821/89 - کیلوگرم در هکتار - مربوط به تیمار محلولپاشی ترکیبی آمینولفورته و هیومیفورته با تلقیح ازتوباکتر بود و کمترین عملکرد زیستی 543/27 - کیلوگرم در هکتار - را تیمار محلولپاشی آمینولفورته و عدم تلقیح داشت. تأثیرات مثبت تلقیح ازتوباکتر به روي عملکرد گیاهان را میتوان علاوه بر نیتروژن تثبیت شدهاي که در اختیار گیاه قرار میگیرد به مواد تحریککننده رشد که به وسیله میکروبها تولید میشود، مربوط دانست. نتایج تحقیقات نشان داده است که تلقیح سیاهدانه باکودهايزیستی، عملکرد زیستی آن را بطور معنیداري تحت تأثیر قرار داد
جدول :1 تجزیه واریانس اثر محلولپاشی و تلقیح با باکتري بر روي نیتروژن بوته، اسانس برگ، ساقه و کل بوته ش
نیتروژن برگ:
نتایج جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که اثر متقابل محلولپاشی و تلقیح با باکتري بر میزان نیتروژن برگ در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. بیشترین میزان نیتروژن برگ 11/57 - درصد - از تیمار عدم محلولپاشی و تلقیح با آزوسپیریلوم بدست آمد و کمترین میزان نیتروژن برگ 6/53 - درصد - مربوط به تیمار محلولپاشی ترکیبی
آمینولفورته و هیومیفورته و عدم تلقیح بود. اسانس برگ، ساقه و کل بوته: اثرات ساده محلولپاشی و تلقیح با باکتري و اثر متقابل این تیمارها بر روي اسانس برگ، ساقه و اسانس کل بوته در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین میزان اسانس برگ - 0/34 - از تیمار محلولپاشی با آمینولفورته و تلقیح با آزوسپیریلوم و کمترین میزان اسانس برگ 0/1 - درصد - از تیمار عدم محلولپاشی و تلقیح با آزوسپیریلوم بدست آمد. بیشترین اسانس ساقه 0/34 - درصد - و بوته 0/48 - درصد - تحت شرایط عدم محلولپاشی و تلقیح با ازتوباکتر بدست آمد. کمترین اسانس ساقه 0/05 - درصد - از تیمار محلولپاشی آمینولفورته و هیومیفورته و عدم تلقیح و کمترین میزان اسانس بوته 0/18 - درصد - از تیمار عدم محلولپاشی و تلقیح با آزوسپیریلوم بدست آمد. شاید دلیل تغییر در میزان اسانس را بتوان به تغییرات در فعالیت آنزیمها و هورمونها نسبتداد. تلقیح ریحان با باکتريهاي ازتوباکتر و آزوسپیریلوم سبب افزایش معنیدار اسانس در مقایسه با شاهد شد. نتایج نشان داد که استفاده از محلولپاشی اسیدآمینه و تلقیح با باکتريهاي تثبیتکننده نیتروژن سبب افزایش در صفات اندازهگیري شده در مقایسه با شاهد شد. همچنین استفاده از محلولپاشی و تلقیح با باکتري سبب افزایش در عملکرد زیستی و صفات کیفی گردید که افزایش در عملکرد زیستی را می توان به افزایش رشد گیاه تحت تیمارهاي بیولوژیک نسبت داد. استفاده از تیمارهاي مختلف باکتریایی همراه با محلول پاشی سبب افزایش معنیداري در نیتروژن برگ، اسانس برگ و ساقه و اسانس کل شد. شاید دلیل در افزایش میزان نیتروژن و اسانس گیاه تغییر در فعالیتهاي آنزیمی و هورمونی گیاه باشد. به نظرمیرسد در نظامهاي تولید پایدار بکارگیري کودهاي زیستی و آلی در تأمین نیازهاي غذایی گیاه ریحان تأثیر مثبتی داشته و میتواند جایگزین مصرف نهادههاي شیمیایی شود.
