بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر ورمیکمپوست بر روي صفات رویشی آویشن آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك-هاي کامل تصادفی انجام شد. فاکتور ورمیکمپوست شامل تیمار 0، 25 و 50 درصد حجم گلدان بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس ورمیکمپوست در سطح احتمال یک درصد بر روي وزن خشک گیاه، تعداد ساقه جانبی، طول ریشه، طول برگ، تعداد گل در گلآذین و درصد اسانس در سطح احتمال پنج درصد معنی دار گردید. همچنین نتایج مقایسه میانگین نشان داد که ورمیکمپوست موجب افزایش صفات اندازه گیري شده میشود و بهترین تأثیر در سطح 25 درصد ورمیکمپوست مشاهده گردید.
مقدمه
از آنجا که رویکرد جهانی در تولید گیاهان دارویی به سمت استفاده از نظامهاي کشاورزي پایدار و بکارگیري روشهاي مدیریتی آنها نظیر کاربرد کودهاي زیستی به منظور ارتقاء عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی میباشد، در مدیریت صحیح استفاده از ورمیکمپوست علاوه بر تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه باید جنبههاي زیست محیطی، امکان تجمع در بافتهاي گیاه و آلوده شدن خاك به غلظت بالاي فلزات سنگین نیز مورد توجه قرار گیرد .
اضافه کردن مواد ارگانیک به خاك، باعث افزایش حفرههاي موجود در خاك شده و افزایش گردش هواي مورد نیاز براي رشد گیاهان و میکروارگانیسم را به دنبال دارد . - Rasool et al., 2007 - تهیه ورمیکمپوست به منظور تبدیل ضایعات آلی به کود آلی با ارزش و غنی شده در مقایسه با فرآیند تهیه کمپوست به روش سنتی، از ارزش غذایی بالا به دلیل افزایش معدنی شدن و درجه هوموسی شدن برخوردار میباشد .
ورمیکمپوست، نوعی کمپوست است که از تجزیه مواد آلی طی یک فرایند غیرحرارتی، از طریق برهمکنش کرمهاي خاکی و میکروارگانیسمها تولید میشود . - Sallaku et al., 2009 - ورمیکمپوست مزایاي گزارش شده براي کمپوست، از قبیل منبع ماده آلی، بهبود طرفیت نگهداري رطوبت خاك، افزایش جذب مواد مغذي، افزایش فعالیت شبه هورمونی گیاهان را دارا میباشد - Campitelli & Ceppi, . - 2008, Bachman & Metzger, 2007 بالا بودن میزان عناصر غذایی مثل ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در مقایسه با سایر کودهاي آلی و به علاوه دارا بودن عناصر میکرو مانند آهن، روي، مس و منگنز از دیگر مزایاي ورمیکمپوست است . - Atiyeh et al., 2000 - در مقایسه با مواد مادري اولیه، ورمیکمپوستها داراي نمک محلول کمتر، ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر و میزان هیومیک اسید بیشتري میباشند
بنابر نظر محققین مزیت کاربرد ورمیکمپوست به تنهایی را در رابطه با سایر کمپوستهاي آلی به دلیل فراهمی بیشتر عناصر غذایی در ورمیکمپوست دانستند، در حالیکه سایر کمپوستهاي آلی را حتماً باید با کودهاي شیمیایی استفاده نمود. مطالعات نشان داده که ورمیکمپوست از طریق افزایش ظرفیت نگهداري آب، تأمین عناصر غذایی و تولید هورمونهاي گیاهی که اثر اصلاحی بر جوانهزنی بذر دارد و میتواند اثر مثبتی بر رشد گیاهان زینتی نیز داشته باشد . - Tomati et al., 1988 -
نتایج آزمایش بر روي گیاه زینتی Magnolia virginiana نشان داده که کاربرد 10درصد ورمیکمپوست به طور معنیداري وزن خشک گیاه را افزایش میدهد Bachman - . - & Davis, 2000 در تحقیقی نشان داده شد که کاربرد ورمیکمپوست بر گیاه دارویی بابونه رومی باعث افزایش شاخصهاي رشدي از جمله تعداد گل در بوته گردید . - Liuc & Pank, 2005 - محققین تأثیر ورمیکمپوست را بر روي کمیت و کیفیت ماده مؤثره گیاه دارویی ریحان مؤثر دانستند . - 1 - هدف از انجام این تحقیق بررسی اثرات ورمیکمپوست بر روي صفات رویشی و درصد اسانس در گیاه دارویی آویشن بود.
مواد و روش
این پژوهش در گلخانهاي واقع در ماهدشت کرج به مرحله اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد که فاکتور ورمیکمپوست شامل 0، 25 و 50 درصد حجم گلدان بود. جهت کشت از گلدانهاي پلاستیکی 8 کیلوگرمی که به وسیه خاك کاملا استریل شده و تیمار ورمیکمپوستپر گردید و براي تیمار شاهد از 100 درصد خاك لوم استفاده شد
در این آزمایش از نشاءهاي هم اندازه و یکسان آویشن استفاده شد. آبیاري گلدانها با توجه به نیاز گیاه هفتهاي سه مرتبه صورت پذیرفت. براي محاسبه وزن خشک گیاه، سپس با استفاده از ترازوي دقیق وزن شدند. براي محاسبه درصد اسانس اندام خشک گیاه، از دستگاه کلونجر استفاده شد سپس درصد اسانس محاسبه شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS و مقایسه میانگین تیمارها به روش آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام گرفت.
نتایج
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ورمیکمپوست در سطح احتمال پنج درصد بر روي ارتفاع گیاه تأثیر معنیدار دارد و در سطح احتمال یک درصد بهطور معنیداري بر روي وزن خشک، طول ریشه، تعداد ساقه جانبی، تعداد گل در گلآذین و درصد اسانس گیاه تأثیر دارند - جدول . - 1 همچنین نتایج مقایسه میانگین - جدول - 2 نشان داد که با مصرف ورمیکمپوست ارتفاع گیاه افزایش پیدا میکند، البته بین سطوح 25 و 50 درصد ورمیکمپوست اختلاف معنیدار آماري مشاهده نمیشود. بیشترین ارتفاع گیاه به میزان 25/13 و 23/5 سانتیمتر به تریب مربوط به حضور 20 و 50 درصد ورمیکمپوست و کمترین ارتفاع بوته به میزان 18/7سانتیمتر مربوط به تیمار شاهد است. کاربرد ورمیکمپوست باعث افزایش وزن خشک گیاه میشود،
بهطوري که بیشترین وزن خشک گیاه به میزان 20/27 گرم مربوط به حضور 25 درصد ورمیکمپوست و کمترین وزن خشک گیاه به میزان 16/02 گرم مربوط به عدم حضور ورمی کمپوست میباشد. بیشترین تعداد ساقه جانبی را کاربرد 25 درصد ورمیکمپوست به میزان 75/33 ساقه و کمترین تعداد ساقه جانبی به میزان 65 و 69/33 ساقه را به ترتیب تیمار شاهد و مصرف 50 درصد ورمیکمپوست دارا است. با مصرف ورمیکمپوست طول ریشه بیشتر میشود، بهطوري که از 21/13 سانتیمتر در تیمار شاهد به 27/53 سانتیمتر در حضور 25 درصد ورمیکمپوست افزایش مییابد.
با کاربرد ورمیکمپوست تعداد گل در گلآذین افزایش مییابد، لازم به ذکر است که بین سطوح 25 و50 درصد ورمیکمپوست اختلاف معنیدار آماري مشاهده نگردید. بیشترین تعداد گل در گلآذین به میزان 76/3 و 72 گل به ترتیب در حضور 25 و 50 درصد ورمیکمپوست و کمترین تعداد گل در گلآذین به مقدار 51/67 گل در تیمار شاهد مشاهده شد. کاربرد 25 درصد ورمیکمپوست موجب افزایش درصد اسانس میگردد و همچنین بین شاهد و تیمار 50 درصد ورمیکمپوست از نظر آماري اختلاف معنیدار وجود ندارد. بیشترین درصد اسانس به میزان 0/92 درصد در تیمار 25 درصد ورمیکمپوست و کمترین درصد اسانس به میزان 0/78 و 0/8 درصد به ترتیب در تیمار شاهد و 50 درصد ورمیکمپوست حاصل شده است.
جدول-1نتایج تجزیه واریانس تأثیر ورمیکمپوست بر شاخصهاي رویشی و درصد اسانس آویشن
جدول-2مقایسه میانگینهاي تأثیر ورمیکمپوست بر شاخصهاي رویشی و درصد اسانس آویشن
بحث
مطالعات نشان داده که ورمیکمپوست از طریق افزایش ظرفیت نگهداري آب، تأمین عناصر غذایی و تولید هورمونهاي گیاهی میتواند اثر مثبتی بر رشد گیاهان داشته باشد . - Tomati et al., 1988 - در تحقیقی - Bachman & Metzger, 2007 - ، گزارش کردند که اضافه کردن ورمیکمپوست به خاك باعث شد مساحت برگ و وزن ریشه و ساقه در گل همیشه بهار افزایش پیدا کند.
این محققین بهبود رشد گیاه را به بیشتر بودن فراهمی عناصر غذایی در تیمارهاي حاوي ورمیکمپوست نسبت دادند. برخی دیگر از ویژگیهاي مثبت ورمیکمپوست که موجب افزایش رشد گیاهان میشود، مربوط به بهبود خواص فیزیکی و زیستی خاك است . - Edwards & Burrows, 1988 - در تحقیقی - Atiyeh et al., 2001 - ، افزایش رشد ریشه و رشد گیاه در تیمارهاي حاوي ورمیکمپوست را به افزایش فعالیت مواد شبه هورمونی از جمله اکسین، سیتوکنین و جیبرلین و همچنین ویتامین B12 مربوط دانستهاند.
بر اساس نظر محققین ورمیکمپوست علاوه بر اصلاح ویژگیهاي فیزیکی خاك، در رنگآمیزي و بزرگتر کردن گل و گیاهان زینتی و همچنین تشدید عطر و اسانس گیاهان دارویی مؤثر است - Edwards & . - Burrows, 1988 یافتههاي محققین - Kumawat et al., 2006 - ، مؤید آن بود که استفاده از ورمیکمپوست در گیاه جو، موجب بهبود چشمگیر عملکرد بیولوژیک گردید، آنها این تأثیر مثبت را به قابلیت تحریککنندگی فعالیت میکروبهاي مفید خاك توسط ورمیکمپوست و توانایی آن در بهبود جذب عناصر معدنی پرمصرف و کممصرف نسبت دادند. محققین عنوان نمودند ورمیکمپوست میتواند عناصر غذایی را به میزان قابل توجهی در اختیار گیاه قرار دهد و در نتیجه شرایط مناسب رشد و افزایش عملکرد را در برداشته باشد. احتمالاً دلیل اثر منفی سطوح بالاي ورمیکمپوست، کیفیت نامناسب و نسبت کربن به ازت بالاي آن است. از طرفی کاهش صفات اندازهگیري شده را در اثر مصرف 50 درصد ورمیکمپوست، میتوان به دلیل درصد بالاي ورمیکمپوست نسبت به خاك و اثرات تثبیت و غیرفراهمی عناصر در نتیجه فعالیت میکروبی زیاد دانست
