بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از ترکیبات طبیعی گیاهان برای کنترل بیماریهای گیاهی به دلیل مزایایی که بر ترکیبات شیمیایی سنتزی دارند مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. این مطالعه با هدف بررسی اثر ضد قارچی عصاره گیاهان علف طلا و برگ بو در پیشگیری و درمان بیماری لکه موجی گوجه فرنگی در شرایط آزمایشگاه و گلخانه به اجرا در آمد.عصارهگیری با استفاده ازحلال آب مقطر و متانول صورت گرفته و اثر بازدارندگی بر اساس روش اختلاط عصاره با محیط کشت ارزیابی شد.
درگلخانه نیزعصاره متانولی هرگیاه با غلظت 5000پیپیام دو روز قبل یا دو روز بعدازتلقیح بیمارگرروی گیاهچههای گوجهفرنگی استفاده شد. و تا بروز علایم بیماری در گلخانه نگهداری شدند.هم چنین میزان تاثیر عصاره هادر کنترل بیماری، با اثر قارچکش داکونیل مقایسه گردید.
نتایج نشان دادعصاره متانولی علف طلا در غلظت 5000 پی پی ام 56/5 درصد بازدارندگی از رشد شعاعی پرگنه قارچ را داشته است. درگلخانه نیز پس از قارچکش داکونیل، عصاره علف طلا قبل از تلقیح بیمارگر با غلظت 5000 پی پی ام بیشترین کاهش شدت بیماری را داشته است. با توجه به اثرات بازدارندگی این عصارهها روی قارچ آلترناریا سولانی از این ترکیبات میتوان در کنارسایر روشهای کنترل به منظور کاهش مصرف سموم استفاده نمود.
مقدمه
کنترل آفات و بیماریهای گیاهی یکی از چالشهای مهم در کشاورزی بوده است. سالها برای کنترل بیماریهای گیاهی تاکید بر استفاده از قارچ کشهای سنتزی و استفاده از ارقام مقاوم بوده است. با توجه به تاثیرسوء بهداشتی و زیست محیطی سموم شیمیایی، ایجاد جهش در عوامل بیماریزا و مقاومت به سموم مختلف ادامه روند استفاده از سموم شیمیایی و سنتزی مطمئن نمیباشد. لذا باتوجه به مشکلات شناخته شده در صنعت کشاورزی از جمله مقاومت آفات به حشره کشها و هزینههای سنگین تولید نژادهای جدید، استفاده از عوامل کنترل بیولوژیک و مواد طبیعی موثره گیاهان بیشتر مورد توجه قرار میگیرد
درسالهای اخیر به دلیل بروز برخی مشکلات و تهدیدهای ناشی از مصرف بی رویه سموم شیمیایی در عرصه کشاورزی،گرایش زیادی به استفاده از پتانسیل بالقوه مواد بیولوژیکی در کنترل حشرات، بیماریها و علفهای هرز ایجاد شده است 12 - ،. - 18 در این بین گیاهان دارویی همواره به عنوان یکی از مهمترین منابع ترکیبات فعال زیستی مورد توجه بودهاند . - 20 - تقریبا20درصد گیاهان شناخته شده در جهان در آزمونهای زیستی مورد بررسی قرار گرفتهاند
کم بودن عوارض جانبی، عدم مقاومت عوامل بیماری زا در برابر داروهای گیاهی در مقایسه با قارچکشهای شیمیایی، پایین بودن هزینه تولید آنها، دسترسی آسان و عدم آلودگی محیط زیست از عوامل مهم استفاده از گیاهان دارویی در درمان عوامل میکروبی به حساب میآیند . - 3 - در این راستا پژوهشگران زیادی در سال های اخیر به مطالعه اثرات ضد باکتری، ضد قارچی وحشره کشی اسانس ها وعصاره های گیاهی پرداخته اند
بیماری لکه موجی گوجه فرنگی با عامل Alternaria solani - Ellis et Martin - یکی از مهمترین بیماریهای گوجه فرنگی در ایران محسوب میشود و تقریبا درتمام مناطقی که کشت گوجه فرنگی معمول است، شیوع دارد.
در این تحقیق برای اولین بار در ایران سعی شده است که تاثیرغلطت های عصارههای گیاهان دارویی علف طلا و برگ بو بر کنترل قارج بیماری لکه موجی گوجه فرنگی در شرایط آزمایشگاه و گلخانه، قبل و بعدازآلودگی با بیمارگربررسی و با قارچکش رایج مقایسه گردد.
مواد و روش ها
جمع آوری گیاهان
برگ گیاه علف طلا - solidgo virgaurea - از اطراف شهرستان کاشان و در اواخر خردادماه در زمان گلدهی و برگ گیاه برگ بو - laurus nobilis - از مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان قبل از گلدهی تهیه شد. برای خشک کردن گیاهان، اندامهای هوایی آنها به مدت یک هفته در دمای 25-30درجه سلسیوس و در سایه به همراه تهویه مناسب نگهداری گردید. سپس گیاهان خشک شده با آسیاب آزمایشگاهی خرد شده و به صورت پودر در آمدند.
روش های استخراج عصاره:
عصاره متانولی :جهت عصاره گیری متانولی مقدار 25 گرم از هریک از گیاهان پودر شده با ترازوی دیجیتال وزن و به طور مجزا در داخل ظرف های پیرکس درب دار حاوی 300 میلی لیتر متانول ریخته شد و به مدت دو روز در دمای اتاق نگهداری شد. بعد از آن عصاره حاوی گیاه از کاغذ صافی عبور داده شد تا عصاره از گیاه جدا شود. جهت جداسازی متانول از عصارهها از دستگاه روتاری در خلاء - مدل HS-2005V-Mساختکره - استفاده شد
عصاره آبی: مقدار 10 گرم از هر یک از گیاهان پودر شده با 200 میلی لیتر آب مقطر مخلوط و یک ساعت در حمام آب گرم قرار داده شد. سپس به مدت 24 ساعت این مخلوط در محیط آزمایشگاه نگهداری شد. و نهایتا پس از اختلاط مجدد، عصاره استحصالی با استفاده از کاغذ صافی صاف شد و به منظور تبخیر آب در آون در دمای 55/5 درجه سلسیوس قرار داده شد
تهیه رقت ها برای بررسی رقتهای مختلف و تعیین رقت موثری که دارای خاصیت ضدقارچی باشد، رقتهای موثری از عصارهها تهیه گردید. برای تهیه غلظت 5000 پی پی ام میزان100میلیگرم از هر عصاره با ترازوی دیجیتال با دقت 0/001 وزن گردید. سپس مقدار 0/5میلی لیترمتانول و20 میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه گردید. رقتهای 3000،2000 و4000پی پی ام با استفاده از فرمول زیر بدست آمد:
بررسی اثر عصاره ها درشرایط آزمایشگاه
دو عصاره گیاهی برای اثر بخشی علیه قارچ Alternaria solani مورد آزمایش قرار گرفت.از هر یک از عصاره ها چهار غلظت 4000 - ،3000،2000و5000 پی پی ام - تهیه شد. ابتدا محیط کشت PDAتهیه شد وبعد از این که دمای آن 45-40 درجه سلسیوس رسید عصاره های مربوطه با غلظت معین به آن اضافه گردید. سپس برای ایجاد محیط کشت یکنواخت محیط PDA با عصاره به شدت بهم زده شد و در پتری دیشهای شش سانتیمتری ریخته شد.
در مورد تیمار شاهد عصارهای به پتری دیش اضافه نگردید. پس از گذشت دوساعت و سرد شدن کامل محیط کشت، قارچ Alternaria solani توسط چوب پنبه سوراخ کن از حاشیه پرگنه قارچ بریده و با سوزن استریل برداشته و در وسط پتری دیش قرار داده شد.وسپس پتری ها در انکوباتور گذاشته شد.قطر پرگنه قارچ روی آگار برحسب میلیمتر و بدون برداشتن در پوش آن به صورت روزانه - تا چهار روز - و در ساعات معین توسط خطکش دقیق اندازهگیری شد. پس از گذشت 96 ساعت سطح پتری دیش شاهد کاملا به وسیله قارچ عامل بیماری اشغال شد به همین دلیل یادداشت برداری در این مرحله متوقف شد و درصد بازدارندگی از رشد مسیلیوم قارچ عامل بیماری با استفاده از رابطه زیر محاسبه گردید
:A رشد شعاعی قارچ در شاهد
:Bرشد شعاعی قارچ در تیمار
:I درصد بازدارندگی رشد شعاعی
عصاره آبی گیاهان در آزمایشگاه در غلظت های 3000،2000، 4000 و5000 علیه قارچ Alternaria solani استفاده شد اما به دلیل عدم بازدارندگی از رشد قارچ در آزمایشگاه در گلخانه استفاده نشد.
روش کار در گلخانه کاشت گیاه گوجه فرنگی
جهت انجام این تحقیق در گلخانه ابتدا بذور گوجه فرنگی رقم ch فلات در سینیهای مخصوص نشا کشت شدند. نشاهای گوجهفرنگی پس از رشد کافی و رسیدن به مرحله 3-4برگی به گلدانهای پلاستیکی 2کیلوگرمی حاوی خاک استریل+ ماسه + کود برگ - به نسبت - 1+2+2 منتقل شدند و درهر گلدان یک نشا گوجهفرنگی کاشته شد. گیاهان درگلخانه در روز با دمای 20تا30درجه سلسیوس ودر شب 15تا 19 درجه سلسیوس و در نور طبیعی رشد کردند.
طرز تهیه سوسپانسیون قارچ جدایه بیماریزای قارچ جهت تکثیر و اسپورزایی روی محیط PDAکشت داده شد و در انکوباتور بادمای 25 درجه سلسیوس به مدت دو هفته نگهداری شد. پس از رشد کامل جدایه قارچی روی محیط کشت مقداری آب مقطر استریل در سطح پرگنه های قارچ ریخته شد و با استفاده از سوزن استریل سطح آنها کاملاً خراش داده شد و با استفاده از لام گلبول شمار تعداد اسپور سوسپانسیون به میزان 106 اسپور در میلی لیتر تنظیم شد
