بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت سیلیس در کاهش ورس در ارقام پابلند برنج، آزمایشی به صورت گلدانی به صورت طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمارها شامل سیلیکاتهاي پتاسیم، کلسیم و سدیم هر کدام در دو سطح 75 و 150 میلیگرم بر کیلوگرم و شاهد - بدون مصرف سیلیس - بود. نتایج نشان داد که کاربرد 150 میلی گرم بر کیلوگرم سیلیکات پتاسیم سبب افزایش وزن تر پایین ترین میانگره به نسبت 41/7 درصد گردید و به طور کلی مصرف سیلیکاتهاي پتاسیم ، کلسیم و سدیم به مقدار 150 میلی گرم بر کیلوگرم موجب کاهش شاخص ورس به ترتیب به نسبت هاي 55/8 ، 61/4 و 56/8 درصد شدند.
مقدمه
برنج یک ماده غذایی بسیار ارزشمند است و در عین حال مهمترین محصول غله در جهان بوده و پس از گندم پرمصرف ترین محصول کشاورزي می باشد به طوري که حدود 95 درصد برنج دنیا در کشورهاي در حال توسعه و 92 درصد آن در آسیا تولید می شود. سطح کشت آن 150 میلیون هکتار میباشد که در مقایسه با تولید گندم آماري قابل توجهی است
سیلیس، دومین عنصر پوستهي زمین از نظر فراوانی است .
سیلیس، در دیوارههاي سلول آوند چوبی تهنشین میشود و از فرو ریختن آوندها، در شرایط تعرق زیاد، جلوگیري میکند نشان داد که ارتفاع گیاه و تعداد پنجه توسط تیمارهاي سیلیسی تغییر میکند و روند افزایشی را در تعداد پنجه در مرحله پنجه زنی در پی دارد. ولی تیمارهاي سیلیسی تأثیر خاصی بر روي کلروفیل ندارد.
نشان دادند که سیلیس تعداد خوشه چه در هر خوشه و تعداد دانه را افزایش میدهد و براي پایداري عملکرد محصول برنج ضروري است
بیان کردند که در مجموع مصرف سیلیس در برنج باعث افزایش عملکرد دانه از طریق افزایش تعداد خوشهچه در پانیکول، درصد پر شدن دانه و درصد دانه رسیده و وزن هزار دانه میشود.
بیان نمودند استفاده از عنصر سیلیس باعث افزایش وزن هزار دانه میگردد، افزایش در وزن دانه بیشتر به خاطر جایگزینی این عنصر در پالئا و لما میباشد.گزارش کردند جذب سیلیس پنجه دهی را تقویت و این اثر معنیدار و روند افزایشی دارد.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرات انواع کودهاي سیلیکاته روي برنج، رقم طارم هاشمی آزمایشی به صورت گلدانی در شهرستان قائم شهر با عرض جغرافیایی 36درجه و26 درجه شمالی و طول جغرافیایی 52 درجه و 48 دقیقه شرقی با ارتفاع 65 متر از سطح دریا در سال زراعی 1390 انجام شد. آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی و در 4 تکرار انجام شد. تیمارهاي مورد مطالعه شامل کودهاي مختلف سیلیسی شامل سیلیکات سدیم ، سیلیکات کلسیم ، سیلیکات پتاسیم که هر کدام در دو سطح 75 و 150 میلیگرم سیلس بر کیلو گرم خاك خشک و تیمار شاهد - بدون افزودن سیلیس - بود.
میزان عناصر کم مصرف و پر مصرف مورد نیاز بر اساس آزمون خاك محاسبه و با کل خاك مخلوط گردید. برخی مشخصات خاك در جدول 1 آمده است مقادیر مورد نیاز کودهاي سیلیکاته بر مبناي تیمارهاي آزمایش محاسبه و با ترازوي دیجیتال وزن و به هر گلدان اضافه شد. کودهاي سیلیکاته قبل از اضافه نمودن به خاك با شن رد شده از الک یک میلی متري مخلوط گردید. سیلیس محاسبه شده به صورت پایه و پیش از کاشت به هر گلدان به صورت جداگانه اضافه شد و خوب با خاك مخلوط گردید. سپس برنج به صورت دو بوته در گلدان کاشته شد و آبیاري گلدان ها به نحوي انجام شد که آب به ارتفاع حدود پنج سانتیمتر در سطح خاك باشد. رقم برنج مورد استفاده در این آزمایش طارم هاشمی بود. تا زمان آغاز نمونهگیري که 25 روز بعد از گلدهی میباشد کلیه عملیات داشت مانند مبارزه با آفات و بیماريها ، کود سرك و غیره میباشد به دقت انجام گردید.
کلیه اعمال آبیاري، کنترل علفهاي هرز و بیماريها پس از نشاء کاري انجام گرفته است. همچنین زمان مصرف سیلیس قبل از نشا کاري میباشد. مبارزه با علف هاي هرز دو بار با دست در طی 20 و 38 روز بعد از نشاکاري انجام گردید و همچنین براي مبارزه با کرم ساقه خوار برنج از سم دیازینون - گرانول پنج درصد - استفاده گردید. براي اندازه گیري مقاومت فشاري از دستگاه Prostrate Tester بر حسب نیوتن در مرحله رسیدگی کامل انجام میشود .
حرکت خمش میانگره چهارم از حاصلضرب طول گیاه از پایین ترین گره از میانگره چهارم - شمارش میانگره ها از بالا به پایین بوته می باشد - تا رأس خوشه با وزن تر همین بخش حاصل می شود که بر حسب سانتیمتر بر گرم بیان می گردد. براي اندازهگیري مقدار سیلیس در خاك از روش و قرائت با دستگاه جذب اتمی و براي اندازه گیري سیلیس در بافتهاي گیاه از روش .[3]استفاده شد. در پایان پس از اطمینان از نرمال بودن توزیع داده ها، تجزیه واریانس دادهها توسط نرم افزار3 ام اس تت سی انجام شد. براي مقایسه میانگینها نیز، به روش آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح معنیدار 5 درصد، استفاده شد
جدول-:1مشخصات خاك تحت ازمایش
نتایج و بحث
صفات مرفولوژیکی وابسته به ورس مانند قطر و وزن تر پائینترین میانگره ، مقاومت به شکستگی پائینترین میانگره و شاخص ورس از نظر آماري تحت تاثیر تیمار منابع مختلف سیلیس در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنیدار داشتند - جدول . - 2 قطر پائینترین میانگره با مصرف 150 میلیگرم بر کیلوگرم سیلیکات کلسیم 5/72 - میلی متر - 45/0 درصد بیشتر از شاهد 13/4 - بود، اما حداکثر وزن تر پائین ترین میانگره با مصرف 150 میلیگرم بر کیلوگرم سیلیکات پتاسیم 13/02 - گرم - حاصل گردید که در مقایسه با تیمار شاهد 7/58 - گرم - 41/7 درصد افزایش داشت . کمترین مقاومت به شکستگی پائین ترین میانگره براي تیمار شاهد 0/517 - نیوتن - بدست آمد و مصرف 150 میلیگرم بر کیلوگرم سیلیکات کلسیم و پتاسیم به ترتیب موجب افزایش 68/1 و 65/3 درصدي مقاومت به شکستگی پائینترین میانگره شد.
همان طوري که در جدول 3 دیده می شود، کمترین شاخص ورس به ترتیب با مصرف 150 میلیگرم بر کیلوگرم سیلیکات سدیم، کلسیم، و سیلیکات پتاسیم حاصل شد که در مقایسه با تیمار شاهد به ترتیب 65/8 ، 61/4 و 55/8 درصد کاهش یافتند. همان طوري که در جدول2 مشهود است، صفات فیزیولوژیکی وابسته به ورس مانند کربوهیدرات ، لیگنین، سلولز و همی سلولز ساقه از نظر آماري تحت تاثیر منابع مختلف سیلیس قرار نگرفت. اما حداکثر درصد سلولز به ترتیب با مصرف 75 میلیگرم بر کیلوگرم سیلیکات پتاسیم 43/67 - درصد - و 150 پی پی ام سیلیکات پتاسیم 15/95 - درصد - حاصل گردید.
حداکثر درصد کربوهیدرات ساقه 33/5 - درصد - با مصرف75 پی پی ام سیلیکات کلسیم به دست آمد - جدول . - 3 بررسی ها نشان داد اثرات مثبت سیلیس بر روي رشد و تولیدات ماده خشک - افزایش سنبلک ها، وزن دانه، افزایش درصد سنبلک ها - ، میزان فتوسنتز، کاهش شاخص ورس و پایداري گیاه است .[7] مطالعات نشان داد که در صورت استفاده از سیلیس قطر میانگره و قطر ساقه افزایش مییابد و در نتیجه ورس، نیز تحت تأثیر استفاده از سیلیس کاهش مییابد.[19] [10] گزارش دادند، کاربرد سیلیس باعث افزایش معنیداري در مقاومت به شکستگی نسبت به شاهد شده است.
در مطالعه این محققین بالاترین مقاومت به شکستگی در سطح 500 کیلوگرم سیلیکات کلسیم گزارش شده است. در آزمایشی که با مقادیر مختلف سیلیس بر روي گیاه برنج و گندم انجام دادند اعلام کردند که کاربرد سیلیس میتواند مقاومت به شکستگی را نسبت به تیمار شاهد افزایش دهد.[19] بررسی ها نشان داد مصرف سیلیس 100 - میلی گرم در کیلوگرم خاك - در گیاه برنج، میزان کربوهیدارت هاي برگ ها را هفت درصد، ساقه را 11 درصد، و دانه را شش درصد افزایش داد.
پژوهشگران بیان کردند، سیلیس به دلیل اثراتی که بر افزایش میزان لیگنین در ساقه گیاه برنج گذاشت سبب افزایش مقاومت فشاري و کاهش ورس در برنج گردید.
سیلیس در برنج با افزایش نشاسته در ساقه باعث بالا بردن مقاومت ساقه و مقاومت به خمش میشود
مطالعات نشان داد که در میان خصوصیات مورفولوژیکی، وزن و قطر ساقه و میانگره با مقاومت به ورس و استحکام ساقه همبستگی دارد و اضافه کردن سیلیس به خاك میتواند با افزایش وزن تر میانگره و افزایش طول ساقه سبب کاهش ورس در برنج گردد.
