بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی تاثیر دو نوع ماده اصلاح کننده خاک بر عملکرد آفتابگردان بصورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور گوگرد در چهار سطح 0 ، 200 ، 400 ، 600 کیلوگرم در هکتار از گوگرد کشاورزی و فاکتور ماده آلی در سه سطح 0 ، 20 و 40 تن در هکتار از کود پوسیده دامی بود. نتایج نشان داد اثر اصلی گوگرد بر قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزاد دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود و اثر اصلی کود دامی بر صفات قطر طبق، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنیدار بود. مقایسه میانگین صفات نشان داد که با افزایش در سطوح گوگرد و کود دامی مصرفی وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق و عملکرد دانه افزایش یافت به طوری که بیشترین میزان دانه با عملکرد 379/2 گرم در متر مربع با مصرف 600 کیلوگرم در هکتار گوگرد و از لحاظ سطوح کود دامی نیز بیشترین مقدار دانه با میانگین366 گرم در مترمربع با مصرف 40 تن در هکتار کود دامی بدست آمد.
مقدمه
در اثر کمبود مواد آلی در خاکهای کشور و استفاده نامطلوب از زمینهای زراعی، همه ساله مقادیر زیادی خاک در معرض از بین رفتن هستند. بنابراین استفاده از کودهای آلی جهت افزایش و یا حداقل حفظ حاصل خیزی خاک و افزایش عملکرد اجتناب ناپذیر است. اضافه کردن مواد آلی به همراه گوگرد در خاک هایی با اسیدیته بالا گزینه مناسبی جهت کاهش اسیدیته و انحلال عناصر مورد نیاز گیاهان می باشد. اثرات مفید کاربرد گوگرد در خاک های زیر کشت، مانند افزایش عملکرد محصول و کاهش pH خاکهای آهکی و افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی به اثبات رسیده است.
تولید دانه های روغنی در ایران در سال های اخیر در اولویت برنامه های کشاورزی قرار گرفته است، زیرا تقاضا برای روغن خوراکی در کشور در حال افزایش است و هر سال هزینه سنگینی برای وارد کردن روغن مورد نیاز کشور پرداخت می شود - علیزاده . - 2005 آفتابگردان چهارمین دانه روغنی یک ساله جهان است که به خاطر روغن خوراکی آن کشت می شود. در ایران آفتابگردان یکی از مهم ترین گیاهان روغنی مورد کشت است و در مناطق زراعی ایران نقش مهمی را در توالی با سایر گیاهان زراعی دارد.
اثر گوگرد آسیاب شده بر عملکرد محصول و مقدار جذب آهن، منگنز و روی در سه گیاه ذرت، سورگوم و سویا نیز توسط کلباسی و همکاران - 1988 - مورد مطالعه قرار گرفته است که نتایج به دست آمده نشان داد ضمن افزایش معنی دار عملکرد محصول، اسیدیته خاک کاهش یافته و مقدار آهن و منگنز و روی، قابل جذب خاک افزایش یافته است و این همان کمک به تغذیه بهینه گیاه می باشد. خلج و مستشاری - 1380 - طی آزمایشی مشاهده کردند مصرف توام ماده آلی و گوگرد در افزایش عملکرد گندم موثر بوده و این تیمار نسبت به شاهد حدود 800 کیلوگرم افزایش عملکرد داشته است.
همگام با تلاش برای تهیه مواد غذایی کافی برای تامین نیاز جمعیت در حال رشد در آینده، محافظت از منابع و استفاده از فرآورده های طبیعی نیز بسیار ضروری است. ماده آلی خاک در سمیت زدایی خاک نقش بسیار مهمی دارد، زیرا ماده آلی با کاتیون های خاک و فلزات سنگین پیوند قوی تشکیل می دهد - صادق و همکاران، . - 2010 اسید هیومیک حاصل از تجزیه ماده آلی، تنفس ریشه ها و در نتیجه رشد گیاه زراعی را بهبود می بخشد. تحقیقات در مورد تاثیر مصرف توام مواد آلی و مواد اصلاحکننده بر روی محصولات زراعی بسیار اندک بوده و اکثر تحقیقات در مورد باغات میوه بوده است. رضایی و همکاران 1385 - - در تحقیقی با عنوان استفاده از گوگرد و اسید سولفوریک تولیدی صنایع نفت در اصلاح خاک و افزایش عملکرد در گیاهان زراعی نتیجه گیری کردند که مواد اصلاح کننده بویژه اسید سولفوریک و گوگرد موجب افزایش عملکرد یونجه گردید.
در تحقیق آنها استفاده از گچ به عنوان ماده اصلاح کننده موجب افزایش یون کلسیم و رسوب فسفات در خاک شده، در نتیجه میزان فسفر گیاه یونجه را به طور معنی داری کاهش داد در حالی که استفاده از اسید سولفوریک و گوگرد به عنوان ماده اصلاح کننده بعلت کاهش موضعی pHخاک منجر به افزایش فسفر در گیاه یونجه گردید.
رحیمیان - 1390 - در تحقیق خود با بررسی اثر گوگرد و تیو باسیلوس به همراه ماده آلی بر صفات کمی و کیفی کلزا کزارش کردند که با افزایش میزان گوگرد تا سطح 500 کیلو گرم در هکتار عملکرد دانه و ماده خشک کل به ترتیب 4/39 و15/28 درصد افزایش یافت. کریمی و همکاران - 1391 - با بررسی کاربرد گوگرد و کود دامی بر برخی اجزاء عملکرد کلزا در دو خاک آهکی نشان دادند که کود دامی تاثیر معنی داری بر میزان روغن، پروتئین، وزن هزار دانه و کل ماده خشک تولیدی دارد. مصرف توام کود دامی و گوگرد نیز موجب افزایش ماده خشک کل گیاه شد بطوری که بیشترین ماده خشک کل در تیمار 3000کیلو گرم در هکتار گوگرد عنصری همراه با 50تن در هکتار کود دامی بدست آمد. محنت کش - 1382 - به منظور بررسی مصرف گوگرد همراه با ماده آلی بر عملکرد کمی و کیفی کلزا آزمایشی به مدت دو سال انجام داد و نتایج نشان داد که مصرف گوگرد تا سطح 300 کیلوگرم در هکتار همراه با ماده آلی باعث افزایش عملکرد دانه گردید ولی بر درصد روغن کلزا تاثیر معنی داری نداشت.
از آنجائی که جذب عناصر غذایی تحت تاثیر pH خاک است و اصلاح خواص فیزیکی و شیمیایی خاک بر قابلیت جذب عناصر غذایی موثر می باشد، با توجه به بالا بودنpH خاکهای منطقه و وجود مشکل در جذب عناصر غذایی بخصوص عناصر کممصرف و فسفر، هدف از انجام این تحقیق تعیین اثر مواد اصلاح کننده خاک بر عملکرد و کیفیت آفتابگردان روعنی است.
مواد و روشها
این تحقیق به منظور بررسی تاثیر گوگرد و کود دامی بر عملکرد آفتابگردان در مزرعهای واقع در 8 کیلومتری خوی با طول جغرافیایی 45 درجه، 2 دقیقه و 7 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 38 درجه، 46 دقیقه و 9 ثانیه شمالی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل دو عاملی در سه تکرار اجرا شد. بلوک بندی عمود بر شیب حاصل خیزی خاک بود. فاکتور گوگرد در چهار سطح 0 ، 200 ، 400 و 600 کیلوگرم در هکتار، به ترتیبS400,S200,S0 وS600 از گوگرد کشاورزی و فاکتور کود دامی در سه سطح 0 ، 20 ، 40 تن در هکتار به ترتیب M2, M1 وM3 از کود پوسیده گاوی بود که ویژگی های عمومی کود پوسیده گاوی در جدول یک درج شده است.
مساحت هر کرت آزمایشی 6×3 مترمربع و رقم مورد کشت گلشید، فاصله ردیف کاشت 50 سانتی متر و فاصله بوته روی ردیف 25 سانتی متر بود. فواصل آبیاری بر اساس عرف منطقه بود. ارزیابی رشد بر اساس قطر طبق، قطر ساقه، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و درصد روغن بود. داده های بدست آمده با استفاده از برنامه آماری MSTATC تجزیه واریانس شده و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
نتایج و بحث
طبق نتایج تجزیه واریانس اثر گوگرد بر تمامی صفت به جز درصد روغن و اثر ماده آلی بر قطر طبق تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. اثر متقابل دو فاکتور بر صفات مورد مطالعه تاثیر معنی داری نداشت.
قطر ساقه و قطر طبق: نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان می دهد که اثر گوگرد بر قطر ساقه و قطر طبق معنی دار است در حالی که اثر ماده آلی بر قطر طبق معنی دار بود - جدول - 3، همانطوری که مقایسه میانگین ها نشان می دهد با افزایش در سطوح گوگرد مصرفی بر قطر ساقه افزوده شده است بطوری که بیشترین قطر ساقه به میزان 38 میلی متر از مصرف گوگرد به میزان 600 کیلوگرم در هکتار بدست آمد که با عدم صرف آن تفاوت آماری آماری معنی داری داشت. همچنین با افزایش در میزان گوگرد و ماده آلی مصرفی بر قطر طبق افزوده شده است بطوری که بیشترین قطر طبق به میزان 24/1 سانتی متر با مصرف 600 کیلوگرم در هکتار بدست آمد که تفاوت آماری معنی داری با عدم مصرف و مصرف 200 کیلو گرم در هکتار داشت. در بین سطوح ماده آلی مصرفی، ما بین 20 و 40 تن در هکتار مصرف کود آلی، تفاوت معنی داری مشاهده نشد در حالی که هر دو آنها با تیمار عدم مصرف ماده آلی تفاوت آماری معنی داری داشتند.
از آنجائیکه مصرف گوگرد در خاکهای آهکی و قلیایی با اصلاح شرایط شیمیایی باعث افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی می گردد به تبع آن می تواند بر ضخامت ساقه تاثیر گذار باشد. طبق نتایج تزیه واریانس ماده آلی و نیز اثر متقابل گوگرد و ماده آلی بر این صفت اثر معنی دار نداشت.
تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه: اثر فاکتورهای مورد مطالعه بر تعداد دانه در طبق معنی دار بود ولی در وزن هزار دانه فقط اثر گوگرد بر این صفت معنی دار می باشد و اثر متقابل آنها بر این صفات اثر معنی داری نداشت - جدول . - 3 نتایج مقایسه میانگین ها نشان می دهد که تیمار مصرف گوگرد به میزان 600 کیلو گرم با میانگین تعداد دانه در طبق 876/67 بیشترین مقدار در حالی که تیمار عدم مصرف گوگرد با تعداد دانه 823 عدد در طبق کمترین مقدار را به خود اختصاص داد که این تفاوت از لحاظ آماری معنی دار بود. مصرف گوگرد به میزان 600 کیلوگرم با میانگین وزن هزار دانه 72/89 گرم بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد و این در حالی بود که بین سایر سطوح گوگرد مصرفی با تیمار عدم مصرف گوگرد اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت - جدول. - 4 مقایسه بین سطوح کود دامی مصرفی نیز حاکی از افزایش تعداد دانه در طبق است بطوری که مصرف 40تن ماده آلی در مقایسه با عدم مصرف و مصرف 20 تن در هکتار، تعداد دانه بیشتری تولید نمود.
