بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر بدنبال جستجوی شیوه های موثر در شکستن خواب بذور و تحریک جوانه زنی آنهاست. در این بررسی اثر تیمار های هورمونهای گیاهی اتیلن و جیبرلیک اسید با غلظت های متفاوت وهمچنین تلفیق هورمون اسید جیبریلیک همراه با سرمادهی مورد آزمایش قرار گرفته است. در آزمایش اول جهت شکستن خواب بذر بنه را تحت تاثیر تیمار جیبرلیک اسید با غلظتهای20,50,100,200,400 ppm در دمای ثابت 25 درجه سانتی گراد و همچنین تحت تاثیر تیمار اتیلن با غلظت 400ppm وهمچنین در مرحله بعد تحت تاثیر تیمار تلفیقی جیبرلیک اسید با غلظت 250ppm همراه با سرما دهی به مدت چهار هفته ودر دمای 2 تا4 درجه سانتی گراد که بالا ترین درصد جوانه زنی در تیمار جیرلیک 250 همراه با سرمادهی کمترین درصد جوانه زنی در تیمار جیبرلیک اسید 50 مشاهده گردید. در آزمایش دوم جهت شکستن خواب بذر تاتوره را تحت تاثیر تیمار جیبرلیک اسید با غلظت 25,50,100,200,400 ppmو همچنین تحت تاثیر تیمار هورمون های اتیلن با غلظت 400ppm و همچین در مرحله بعد تحت تاثیر تیمار جیرلیک اسید با غلظت 250 همراه با سرمادهی سرمادهی به مدت 4 هفته جوانه زنی تیمار جیبرلیکاسید با غلظت 250همراه با سرمادهی مشاهده گردید.
کلمات کلیدی :جوانه زنی، اتیلن، جیبرلیک اسید، بنه، تاتوره، خواب بذر.
.1 مقدمه
بذر های بسیاری از گیاهان مرتعی، دارویی و علف های هرز موجود در رویشگاههای طبیعی با داشتن یکی از یکی از انواع خواب از طریق گسترش زمان و مکان جوانه زنی خود را برای سالهای طولانی تضمین میکند، اما برای تکثیر وکشت این گیاهان، رهایی از خواب وجوانه زنی یکنواخت بذرها ضروری میباشد. خواب بذر درواقع یک پدیده فیزیولوژیکی است که بذر های بسیاری از گیاهان زراعی یا خود با آن مواجه هستند و خواب به آنها امکان میدهد که در مقابل شرایط نا مساعد محیطی زنده بمانند و آنها راقادر میسازد که که بقای لازم را در مقابل شرایط خطرناک ونامساعد محیطی داشته باشند - تا جنبش - 1375 عوامل موثر در خواب بذر شامل پوسته بذر نفوز ناپذیری پوسته بذر نسبت به اکسیژن و مقاومت پوسته مکانیکی بذر، جنین - جنین در حال رکود و جنین نابالغ - و بازدارندههای مواد - وجود مواد بازدارنده در بذرها - که در هرکدام از این سازوکار ها به دلیل گوناگونی اتفاق افتاده و با توجه به عوامل ایجاد کننده خواب از روشهای مختلفی برای تحریک جوانه زنیها وجود دارد. - لطیفی - 1380 با توجه به جوانه زنی اندک بذر های گوناگون بنه وتاتوره و وجود چند منابع علمی ضد و نقیض پیرامون تیمار مناسب برای افزایش جوانه زنی بذر های آنها و همچنین اهمیت فوق الاده و روزافزون این گیاه در طب گیاهی جدید؛ این تعین با هدف شناسایی وتعیین مناسب ترین تیمار جهت شکستن خواب بذر دو گونه دارویی بنه و تاتوره و وجود در دانشگاه پیام نور ایلام اجراشد.
ویژگی گیاهان شناختی و خواص دارویی گیاهان تحت بررسی. بنه - pistacia mutica - گیاه بنه از تیره پسته به نام علمی pis tacia mutica و دارای چهار زیرگونه میباشد. بنه یا pistacia atlantica درختی به ارتفاع7 متر، تاجی تقریبا کروی شکل به ندرت درختچه ای میباشد. برگهای آن خزان کننده وشانه ای فرد با برگجه های 5-2 جفتی از نظر شکل و اندازه تخم مرغی، دایره ای، مستطیلی یا سر نیزهای نوک تیز یا نوک کند، بالبه ای مژک دار بقیه نقاط بدون کرک با گلبرگهای کم وبیش آشکار، رگبرگ اصلی لبه دار، گلها بدون گلبرگ، گل آذین پانیکول، میوهای آن شفت بسیار متنوع از نظر اندازه، به طول 8-5 وعرض 6-5 میلیمتر میباشد. این گیاه در جنوب غرب آسیا به صورت یک گونه چیره پوشش عمده جنگلهای تنک را تشکیل داده است ودر ایلام به ویژه کوهای زاگرس و ایلام پوشش گیاهی را شامل میشود.
تاتوره
تاتوتوره گیاهی از تیره سیب زمینی است متعلق به زیر تیره خمیده رویانها میباشد. تاتوره گیاهی یک ساله با ارتفاع 10-20 سانتی متر میباشد، دارای ساقه ساده یا اغلب در بخش فوقانی منشعب، بی کرک فقط با بخشهای جوان کرکی تنک، برگ ها به طول 17-4 وعرض آنها 18/5 - 2/5 سانتی متر، سر نیزه ای فقط با تخم مرغی یا تخم مرغی پهن، اغلب لوزوی تخم مرغی به صورت نا منظم سینوسی لو بدار با لو بهای نوک تیز یا نوک دار، به نظر کاملا کامل، با قاعده های گوه ای، با راس نوک دار ، دمبرگ مساوی نصف طول پهنک ها، به حالت جوان کرک، دمگلها به طور 12-5 میلیمتر، ایستاده، کرکی کوتاه، کاسه ای به طول 6-3 سانتی متر، به حالت جوانه کرک دار، از نیمه جام گل کمی بلند تر، سبز کم رنگ ، با دندانه های سه گوش ، جام گل به طول 10-6سانتی متر با پهنای به قطر 6-3 سانتی متر 5 لوبه، در جهت عرض سه گوشه ای باریک ، سفید یا آبی استوخودوسی، میباشد. خاستگاه تاتوره در هندرستان و سواحل دریای خزر است ولی در حال حاضر در استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کرماشاه، ایلام و. . . . نیزانتشار دارد.
.2 موارد و روش ها
این تحقیق به صورت 2 آزمایش جداگانه و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد بذرهای مورد نظر از مزرعه تحقیقات و اصلاح بذر اصفهان خریداری شد. به منظور اجرای این آزمایش برای هر تیمار از 4 ظرف پتری که داخل هر کدام از آنها 10 عدد بذر قرار داده شده بود استفاده گردید که هر ظرف پتری به منزله یک تکرار محسوب میشود کشت بذر هادر ظرف های با قطر 90 و ضخامت 15 میلی متر انجام و در هر ظرف یک عدد کاغذ صافی واتمن شماره 1 قرار داده شده. کاعذهای صافی به مدت 1-2 ساعت درون اون 180 درجه سانتی گراد ضدعفونی شده بودند. بذرها به منظور ضدعفونی به مدت 5 دقیقه در محلول کراکس قرار گرفته اند و بلافاصله 2-3 مرتبه با آب مقطر شسته شده اند تیمارهای اعمال شده جهت شکستن خواب بذرها عبارتند از
-1 تیمار جیبرلیک اسید : در این تیمار از غلظتهای 25ppm و 50 و 100 و 200 و 400 در دمای ثابت 25 درجه سانتی گراد استفاده گردید که هفت میلی لیتر از هر کدام از غلظتهای فوق به هر ظرف پتری دیش اضافه گردید.
-2 تیمار هورمون اتیلن : در این مرحله ابتدا از غلظت هورمون اتیلن 400ppm استفاده گردید.
-3 تیمار تلفیقی که عبارت است از تیمار جیبرلیک اسید با غلظت 250ppm همراه با سرمادهی به مدت 4 هفته و در دمای 2 تا 4 درجه سانتی گراد بعد از این مرحله با توجه به نوع گونه که به ضخامت و درجه ی سختی پوسته بستگی دارد اولین شمارش جوانه زنی بذر 3 روز پس از اعمال تیمارها و دومین شمارش چهارده روز پس از اعمال تیمارها صورت گرفت و در نهایت آخرین شمارش پس از 24 روز از اعمال تیمارها انجام گرفت داده های مربوط به جوانه زنی بذرها توسط نرم افزار آماری mstat-c تجزیه و مقایسه میانگین به روش دانکن انجام شد.
.3 نتایج و بحث
در آزمایش اول که بر روی بذر انجام گرفت نتایج نشان داد که در سطح آماری تفاوت معنی داری وجود دارد و تیمار اسید 50ppm، 200,ppm 100ppm و اتیلن400pmm و همچنین اسید 250ppm همراه با سرمادهی به مدت 4 هفته سبب افزایش معنی داری در میزان جوانه زنی بذر نسبت به تیمار شاهد گردید - جدول - 1 البته بالاترین میزان جوانه زنی بذر در تیمار تلفیقی جیبرلیک اسید باغلظت 250همراه با سرمادهی به مدت 4هفته مشاهده گردیدوکمترین درصدجوانه زنی در تیمار جیبرلیک اسید50 ppm مشاهده گردید. - شکل - 1
