بخشی از مقاله
چکیده
گیاهان سوخوار - پیازی - از گیاهان با ارزش در باغبانی بوده و چه از لحاظ اقلیم مورد نیاز و چه از لحاظ رشد و گلدهی و نیز از لحاظ ساختار زیر زمینی، آنها دارای تنوع زیادی هستند. از لحاظ شرایط آب و هوایی مورد نیاز، در اقلیم های با تابستان خشک-زمستان مرطوب، تابستان مرطوب-زمستان ملایم خشک، تابستان مرطوب و زمستان سرد، اقلیم دارای بارندگی متناوب یا نوسان دار تا اقلیم دارای بارندگی در تمام مدت سال رشد می کنند. این گیاهان به طور معمول از لحاظ گلدهی بهار گل، پاییز گل، زمستان گل و تابستان گل می باشند. که در دو نوع بهار گل و تابستان گل، دوره خواب اندام زیرزمینی خیلی بارز است. برای کشت و پرورش گیاهان سوخوار آگاهی از میزان خواب اندام زیرزمینی و نحوه برطرف کردن آن ضروری است که در این مقاله به طور کامل بررسی شده اند.
مقدمه
سوخوارها - Bulbs - داستان بلندی دارند که به گذشته بسیار دور برمیگردد. قبیلههای کوچگرد - Nomadic tribes - آنها را برای غذا جمعآوری کردند. جوامع باستانی زمیندار شماری از سوخوارهای خوردنی را زیر کشت درآوردند که از میان آنها پیاز، سیر، Taro، سوسنها و زنجبیل قابل ذکر هستند. حتی سوسن یکروزه1 برای زیبایی گل آن کشت میشد. به عنوان محصولات غذایی این گیاهان دو ویژگی داشتند: پایایی - Durability - یا به عبارت امروز، بین عمر قفسه ای - Shelf life - بالا و نیز قابلیت حمل . - Portability - در نظر گرفتن چندین گیاه سوخوار از جمله زنبق، سنبل، لاله، نرگس و سوسن این باور را به ذهن متبادر میسازد که چگونه این گیاهان که سوخوارها نامیده میشود، در ظاهر با هم تفاوت دارند.
آنها آن قدر متنوع هستند که بلافاصله این سوال پیش میآید که چه عاملی این گیاهان را که به ظاهر متفاوت میرسند، به هم ربط می دهد. پاسخ این پرسش در زیر زمین قرار دارد. تمام گیاهانی که سوخوار نامیده میشوند، از ساختارهایی زیر زمینی میرویند که به عنوان ذخیره غذایی عمل میکنند. انبارهایی - Depots - که این گیاهان مواد غذایی را جمع میکنند. برای تامین انرژی برای رشد و گلدهی در پیش رو - سال بعد - . در واقع ژئوفیت ها - زمین رست ها - گیاهانی هستند که یک ساختار زیر زمینی برای ذخیره آب، مواد غذایی، کربوهیدرات یا موارد دیگر دارند. سوخ - پیاز - ، پداژه - کورم - ، ژوخه - غده - ، نیساگ - ریزوم - ، ریشه ژوخه ای - ریشه غده ای - و یا محور زیر لپه متورم شده - مانند گل سیکلامن - دارند. در ایران سوخوار ها گسترش خوبی دارند. نرگس، لاله، زنبق، شیپوری، کلاغک، ارکید، گلایول، شیپوری و لاله واژگون وحشی در مناطق مختلف ایران وجود دارند. بیشتر سوخوار ها تک لپه هستند به جزء گیاهان زیر که دولپه هستند:
-1 گل کوکب با اندام زیر زمینی ریشه ژوخه ای و نیز گل لیاتریس - Liatris - با اندام زیر زمینی پداژه که از تیره Asteraceae هستند.
-2 ترشک - Oxalis - از تیره Oxalidaceae و اندام زیر زمینی آن بستگی به گونه آن می تواند سوخ، نیساگ و ریشه ژوخه ای باشد.
-3 آنمون با اندام زیر زمینی ژوخه و آلاله - Ranunculus - با اندام ریشه ژوخه ای از تیره آلاله سانان. گیاهشناسان تفاوتهای مشخصی را بین سوخهای واقعی و دیگر ساختارهایی که عمل مشابهی را انجام میدهند، قایل هستند، اما نسلهای متفاوت باغبانها واژه سوخ - Bulb - را به عنوان یک واژه عمومی هم برای سوخهای واقعی و هم برای گیاهانی که از ساختارهای شبه سوخ، مانند پداژهها، ژوخهها، نیساگها و ریشههای پوخه ای میرویند، به کار بردهاند. سوخوارهایی که در باغهای ما وجود دارد، به تقریب از هر نقطه از جهان به جز مناطق قطبی منشاء گرفتهاند.
خاستگاههای متفاوت این گیاهان به درستی بیانگر دامنه وسیعی از آب و هواهای قابل سازش میباشد و شامل هر ترکیب آب و هوایی مانند مرطوب و خشک و یا سرد و گرم میباشد. نگاهی گذرا به این تنوع اقلیمی، نشان دهنده حضور سوخوارها در هر منطقه است. از آنجا که این گیاهان مجهز - دارای - اندامهای ذخیرهای هستند، به خوبی قادر هستند که دورههای نامساعد آب و هوایی را تحمل کنند و بقای نسل را تضمین کنند. دانستن ویژگیهای بارز محیط رشد سوخها، درک نیازهای این گیاهان رادر کشت و کار آسانتر میکند.
اقلیم دارای تابستان خشک-زمستان مرطوب - Dry summer, wet winter - سوخهای جهان در یک دامنه گسترده عرض جغرافیایی قرار میگیرند که از اسپانیا و شمال آفریقا تا ناحیه مدیترانه و از آنجا به سمت شرق تا شرق نزدیک - خاور نزدیک، ترکیه، ایران و نیز به سوی چین غربی - پیش میرود. به تقریب، تمام بخشهای این نوار وسیع دارای زمستان مرطوب و تابستان گرم و خشک هستند. در بعضی از نواحی - به ویژه سرزمینهایی از آسیای صغیر تا چین غربی - ، زمستانها به نسبت سرد هستند، اما بیشتر این منطقه سوخوار خیز2 ، دارای آب و هوای کلاسیک مدیترانهای، یعنی دارای زمستان ملایم هستند. همین نوع آب و هوا در کالیفرنیا، قسمتهایی از شیلی - آفریقای جنوبی - ، قسمت کِیپتون - Capetown - در آفریقای جنوبی حاکم است و این نواحی نیز سرزمین مادری جمعیتهای زیادی از سوخوارها است.
Glory-of-the-sown - Chionodoxa - ، زعفران، فریزیا، Ixia، گل دلقک و Harlequn flower - Sparaxi - تنها شمار اندکی از سوخوارهای بیشمار بومی نواحی داری تابستان خشک و زمستان مرطوب می باشند. در چنین آب و هواهایی، گیاهان سوخوار در خلال دوره خنکتر و مرطوبتر پاییز تا اوایل بهار رشد میکنند. با بلندتر شدن و گرمتر شدن روزهای فصل بهار، گل میدهند و در بعضی مواقع که شرایط برای تشکیل بذر مساعد است، به سرعت به گل میروند. سپس با پژمرده شدن گلها و بالغ شدن بذرها، اندامهای زیر زمینی مواد غذایی را ذخیره میکنند که برای بقا در دوره خفتگی پس از خشک شدن اندام هوایی - تابستان گرم و خشک - آن لازم است و بدین ترتیب، دوره رشد یک ساله پایان مییابد.
