مقاله کاربرد گیاهان دارویی در اختلالات خواب

بخشی از مقاله

کاربرد گياهان دارويي در اختلالات خواب

چکيده
افراد زيادي براي درمان بيماري هاي مختلف از جمله اختلالات خواب رو به درمان هاي جايگزين مي آورند.
احتمال دارد، بيماران درمان هاي جايگزين و داروهاي بدون نسخه اي استفاده کنند که با داروهايي که پزشک نيز تجويز مي کند تداخل داشته باشند. لذا لازم است اطلاعات ضروري در مورد منافع و مضار اين گروه از درمان ها به اطلاع بيماران رسانده شود. در اين مقاله ، مروري به تعدادي از داروهاي گياهي که وارد بازار دارويي شده اند و در اختلالات خواب کاربرد دارند، خواهيم داشت .
گل واژگان : گياهان دارويي ، داروهاي خواب آور، اختلالات خواب

مقدمه
شمار قابل توجهي از مردم ، براي درمان ناخوشي هاي مختلف ، در جستجوي جايگزيني براي طب رايج مي باشند. از اين رو استفاده از طب مکمل و جايگزين به طور مداوم در حال افزايش است [١]. در سال ١٩٩٧، ٤٢.١ درصد از شرکت کنندگان در يک پيمايش ملي ، عنوان نمودند که حداقل يکي از ١٦ نوع طب جايگزين را در ١٢ ماه اخير مورد استفاده قرار داده اند. اين رقم در سال ١٩٩٠، ٣٣.٨ درصد بود [٢]. به علاوه در سال ١٩٩٧، ١٢.١ درصد افراد، از طب گياهي استفاده کرده اند. اين رقم در سال ١٩٩٠، ٢.٥ درصد بوده است .
با وجود محبوبيت عامه درمان هاي جايگزين ، اطلاعات مربوط به اثربخشي آن ها، غالبا اندک است يا منفي به شمار مي آيند. به عنوان مثال ، متاآناليزي که در مورد بيش از ٥٠٠ مطالعه مربوط به طب سوزني انجام شد، نشان داد که اگرچه اين روش ، ممکن است در برخي از موارد خاص نظير کنترل تهوع ناشي از شيمي درماني ، فوايدي داشته باشد، اما اطلاعات مربوط به اثربخشي آن در شايع ترين موارد کاربردش يعني کمردرد و سردرد، مبهم و متناقض بوده است [٣].
کاربرد وسيع و آزمون نشده طب جايگزين ، ممکن است پيامدهاي جدي از حيث سلامت به جاي گذارد. اخيرا، سازمان جهاني بهداشت (WHO) برنامه اي را براي پي گيري طب غيرمرسوم ارايه کرده است . اين عمل ، در پي هشدارهاي مبني بر آسيب کبدي ناشي از مصرف گياه دارويي کاواکاوا (Piper methysticum G.Forst)
که براي درمان اضطراب ، بي خوابي و علايم يائسگي به کار مي رود و نيز در پي گزارش هايي مبني بر حملات و سکته هاي قلبي در پي مصرف گياه Ma- Huang (Ephedra sinca Stapf.) (که حاوي افدرين است ) صورت گرفت . پايداري کيفيت و خلوص فرآورده هاي گياهي به سختي قابل حصول است . Consumerlab.com گزارش کرده است که ٤٠ درصد از فرآورده هاي گياهي ، عمدتا از عمده آزمايش هاي لازم برنيامده اند که دليل اصلي آن ، عدم تطابق مقدار ماده موثر موجود با برچسب روي جعبه بوده است . [٤]
در برخي موارد، فرآورده هاي گياهي حاوي ماده اي هستند که در برچسب آن قيد نشده است . در ايالات متحده ، فرآورده اي تحت عنوان Sleeping Butddha، براي درمان بي خوابي و بي قراري عرضه مي شد، تا اينکه در سال ١٩٩٨، FDA مشخص نمود که اين فرآورده گياهي ، در حقيقت داراي بنزوديازپين (آرام بخش . خواب آور) استازولام (Prason) مي باشد
[٥]. براي حل اين مشکل ، موسسات خصوصي براي تاييد مکمل هاي غذايي شکل گرفته اند. به علاوه فارماکوپه ايالات متحده (USP) اخيرا «برنامه اعتبارسنجي مکمل هاي غذايي » را براي اطمينان از يکسان بودن محتويان با برچسب و نيز بررسي مواد مضر نظير سموم حشره کش و فلزات سنگين ارايه داده است . اين برنامه حاوي موارد مربوط به خط توليد بهداشتي و روندهاي خط توليد و نيز اطمينان از وجود ميزان حلاليت کافي براي رهاسازي ماده موثر در بدن نيز مي باشد [٦].
علاوه بر داروهاي گياهي و جايگزين ، بسياري از بيماران به ويژه افراد مسن ، داروهاي بدون نسخه (OTC) را نيز براي طيف وسيعي از ناخوشي ها به کار مي برند. در يک بررسي در افراد مسن (سن متوسط = ٧٤.٥) نشان داده شد که ٨٧ درصد از آن ها از داروهاي بدون نسخه استفاده مي کنند. از اين عده ، ٥.٧ درصد روزانه پنج بار يا بيشتر اين داروها را به کار مي برند.
داروهاي بدون نسخه ، به طور وسيع در موارد مربوط به اختلال خواب به کار مي روند. بر طبق گزارش Consumer Health Products Association (CHPA) آمريکايي ها در سال ٢٠٠٠، ١٢٤ ميليون دلار براي خريد داروهاي بدون نسخه مربوط به اختلالات خواب پرداخت کرده اند. در مطالعه اي که در مورد مصرف داروهاي مربوط به خواب بدون نسخه در افراد مسن غيربستري صورت گرفت ، نشان داده شده است که ٢٧ درصد از کل پاسخگويان (٤٧ نفر از ١٧٦ نفر) يک قلم از اين داروها را در يک سال اخير مصرف کرده اند [٥]. بيشترين ميزان مربوط به ديمن هيدرينات (٢١ درصد)، استامينوفن (١٩ درصد) و ديفن هيدرامين (١٥درصد) بوده است . اغلب بيماران از اين داروها حداقل يک بار در هفته استفاده کرده اند (٧٩ درصد). ٣٢ درصد از آنان هر روز اين داروها را مورد مصرف قرار داده اند.
به علت تمايل بيماران به استفاده از درمان هاي جايگزين و بدون نسخه که غالبا با ساير درمان هاي دارويي آنان تداخل دارد، ضروري است که از مزايا و خطرات احتمالي اين درمان ها آگاه باشيم . اين در مقاله ، مروري بر فرآورده هاي گياهي و داروهاي بدون نسخه که براي درمان اختلالات خواب به فروش مي رسند، خواهيم داشت .
درمان هاي گياهي
عصاره سنبل الطيب (Valerain extract): در ميان داروهاي گياهي ، سنبل الطيب (.Valerian officinalis L) بيشترين مصرف را در درمان اختلالات خواب دارد.
در انجيل و متون کلاسيک يوناني ، به انواع مختلف سنبل الطيب اشاره شده است . جالينوس (١٣٠ تا ٢٠٠ سال پيش از ميلاد) سنبل الطيب را براي درمان بي خوابي توصيه نموده است . اين داروي گياهي ، در قرن نوزدهم در اروپا براي درمان هيستري و هيپوکندرياز به کار مي رفت . در طب سنتي چيني نيز، سنبل الطيب به عنوان يک داروي ضدصرع به کار مي رود. در اروپا، اين دارو به عنوان يک آرام بخش معروف است و از طرف کميته آلماني E (٢٠٠٠ PDR for Herbal Medicines) براي درمان بي خوابي و بي قراري تاييد شده است . سنبل الطيب ، در برخي از فارماکوپه هاي اروپايي وارد شده است و شرحي از آن تحت عنوان «سنبل الطيب و اشکال مختلف آن» در آخرين چاپ U.S. Pharmacopia and the National Formulary (USP-NF)درج شده است . موادي که به عنوان آرام بخش در اين گياه وجود دارد، از ساقه زيرزميني Valerian officinalis استخراج مي شود. شواهد آزمايشگاهي براي طرح اين مدعا که اين گياه داراي خواص آرام بخش است وجود دارد، چرا که يکي از ترکيبات آن (هيدروکسي پينورزينول ) به کمپلکس گيرنده گاما آمينو بوتيريک اسيد (گابا)- بنزو ديازپين متصل مي شود. [٦]
در مطالعه تصادفي شده شاهددار (با دارونما) که بر روي ١٢١ بيمار صورت گرفت [٧]، يافته هايي در رابطه با بهبود کيفيت خواب بيماران (قابل انتساب به مصرف سنبل الطيب ) پيدا شده است . به گروه اصلي ، ٦٠٠ ميلي گرم از يک محلول الکلي ٧٠ درصد ريشه سنبل الطيب يک ساعت قبل از خواب به مدت ٢٨ روز داده شد. گروه شاهد، دارونما دريافت کردند. اگرچه هيچ تغيير قابل توجهي پس از دو هفته حاصل نشد، ولي در انتهاي آزمايش (٢٨ روز) ٦٦ درصد از بيماران تحت درمان با سنبل الطيب (٦١= n نفر) اثرات درماني در حد خوب يا خيلي خوب نشان دادند و در گروه شاهد (٦٠= n نفر)، در ٢٩ درصد افراد اثرات درماني در حد خوب يا خيلي خوب ظاهر شد. در مطالعه ديگر که بر روي ١٩ بيمار دچار بي خوابي ناشي از استرس انجام شد، با مصرف ٦٠٠ ميلي گرم روزانه از سنبل الطيب به مدت شش هفته ، اثرات مفيد (Subjective) ذهني به دست آمد [٨]. Donath و همکاران [٩] مطالعه شاهدداري را بر روي ١٦ بيمار (٢٢ تا ٢٥ ساله ) که دچار بي خوابي سايکوفيزيولوژيک خفيف بودند، انجام دادند.
پژوهشگران اين مطالعه هيچ اثري را بر روي ساختار خواب و اثرات Subjective مربوط ، پس از درمان با دوز منفرد سنبل الطيب مشاهده نکردند. اما پس از مصرف چند دوز در طي ١٤ روز، اثربخشي درمان در هر دو گروه (گروه مصرف کننده سنبل الطيب و گروه دارونما) در مقايسه با وضعيت اوليه مشاهده شد. پژوهشگران استنتاج کردند که عصاره گياهي از ريشه سنبل الطيب اثرات مثبتي بر ساختار و ادراک خواب بيماران دارد.
در مطالعه مقدماتي شاهدداري که بر روي ١٤ نفر بيمار مسن دچار مشکلات خواب انجام شد، محققين [١٠] دريافتند که گروه تحت درمان با سنبل الطيب ، افزايش در امواج کوتاه خواب و کاهش در مرحله اول خواب نشان مي دهند. عليهذا بر زمان شروع و طول مدت خواب تاثيري مشاهده نشد. حرکت سريع چشم (REM) نيز دچار تغيير نشد.
Bladerer و Borbely [١١] اثر عصاره آبي ريشه سنبل الطيب را در دو گروه از داوطلبان جوان سالم مورد بررسي قرار دادند. گروهي در منزل و گروه دوم در آزمايشگاه خواب ، به خواب رفتند. در شرايط منزل ، هر دو دوز (٤٥٠ و ٩٠٠ ميلي گرمي ) موجب کاهش فاز نهفته قابل درک و طول مدت خواب شدند.
در آزمايشگاه ، فقط دوز ٩٠٠ ميلي گرمي مورد آزمون قرار گرفت ، در حالي که هيچ اختلاف قابل توجهي از مصرف دارونما به دست نيامد. جهت تغييرات در اندازه گيري هاي ذهني و عيني فاز نهفته خواب و طول مدت خواب و نيز فعاليت حرکتي (موتور) در گروه تحت شرايط آزمايشگاه مشابه گروه شرايط منزل بودند. هيچ مدرکي از لحاظ وجود تغيير در مراحل خواب ، طيف الکتروانسفالوگرام به دست نيامد.
مطالعه اي که با استفاده از اندازه گيري فعاليت موتور صورت گرفته ، گزارش نموده است که ٤٥٠ ميلي گرم سنبل الطيب در بيماران دچار بي خوابي ، فاز نهفته را کاهش مي دهد و ٩٠٠ ميلي گرم تاثير بيشتري ايجاد نمي کند (١٩٨٥) [١٢]. مطالعه اي که بر روي بيماران دچار بي خوابي ناشي از محروميت بنزوديازپيني بودند، تاثير سنبل الطيب را نشان داد [١٣]. در مقايسه با گروه دريافت کننده دارونما، اغلب بيماران دريافت کننده سنبل الطيب ، به طور قابل توجهي بهتر شدن کيفيت خواب را نشان دادند. به نظر مي رسد کاهش طول مدت خواب ، بخش مهم بهبود ذهني کيفيت خواب در افراد اين مطالعه بوده است .
گزارش هايي درباره مخلوط سنبل الطيب و رازک (Hops) نيز وجود دارد. در مطالعه اي ، مخلوط ٢٥٠ ميلي گرمي عصاره سنبل الطيب و ٦٠ ميلي گرم عصاره رازک ، به مدت دو هفته به بيماران دچار بي خوابي غيرارگانيک داده شد و در مقادير مربوط به فاز نهفته خواب و زمان بيداري و نيز اندازه گيري هاي ذهني بهبودي حاصل شد. [١٤] مطالعه ديگري که به مدت دو هفته به شکل دوسوکور و شاهددار (داراي دارونما) بر روي بيماراني که از مشکل حاد شروع خواب و اختلالات انقطاع خواب رنج مي بردند انجام شد، نشان داد که اثربخشي مخلوط رازک – سنبل الطيب ، قابل مقايسه با فرآورده هاي بنزوديازپيني است . [١٥].
از نکات حايز اهميت سنبل الطيب ، فقدان نسبي باقيماندن اثر آن در طول روز است (که توسط تست هاي عصبي - رواني اندازه گيري مي شود) [١٦].
با وجود اين هنوز معلوم نيست که آيا سنبل الطيب ، ايجاد اختلالات خواب ناشي از محروميت مي کند؟ مطالعه که با مصرف دو هفته اي سنبل الطيب انجام شد، بيانگر آن بود که چنين محروميتي وجود ندارد [١٥]. عليهذا، نگراني هايي درباره مصرف سنبل الطيب وجود دارد. گزارش هايي ارايه شده مبني بر اين که برخي ترکيبات سنبل الطيب مثل بالدرينال (Baldrinal) و هوموبالدرينال (Homobalderinal) داراي اثرات موتاژنيک در محيط آزمايشگاه مي باشند [١٧،١٨]. Garges و همکاران [١٩] گزارش کردند که عوارض قلبي جدي و دليريوم همراه با سندرم محروميت در نتيجه مصرف ريشه سنبل الطيب در بيماري که اقدام به خوددرماني با گياهان دارويي به مدت چند سال کرده بود، ايجاد شد. در مطالعه اي که توسط Wheatley [٨] انجام شد، در ٥٣ درصد از بيماران (١٠ نفر از ١٩ نفر) که سنبل الطيب را به طور روزانه به مدت شش هفته مصرف کرده بودند، هيچ اثر جانبي گزارش نشد. اما ١٦ درصد (٣ نفر از ١٩ نفر) دچار vivid dream شدند.
طبق گزارش PDR براي درمان هاي گياهي ، سنبل الطيب ممکن است اثر ساير تضعيف کننده هاي سيستم مرکزي عصبي را تقويت کند، مطالعاتي که در مورد حيوانات صورت گرفته است نشان داده که سنبل الطيب ، وقتي همراه با باربيتورات ها و بنزوديازپين ها مصرف شود، اثر هم افزايي دارد.
داروهاي حاوي رازک (Hops)
اين داروي گياهي توسط کميته آلماني E براي مصرف در درمان بي خوابي و بي قراري پذيرفته شده است . اين دارو از مخروط گل آذين .Humulus lupulus L استخراج مي شود. اين داروي گياهي از زماني که براي آرام کردن جورج سوم شاه انگلستان ، که بالش وي را پر از رازک کردند، به عنوان درمان بي خوابي معروف شد. هيچ اطلاعات تجربي بالقوه اي براي تاييد مصرف رازک به تنهايي مطالعات انساني عموما مصرف رازک وجود ندارد.
را در ترکيب با ساير گياهان دارويي مورد بررسي قرار داده اند [١٥،٢٠].
در مطالعه اي اثرات دارويي به نام Seda- kneipp که داراي عصاره خشک رازک و ريشه سنبل الطيب است ، بر بيماراني که از اختلال خواب رنج مي بردند، مورد آزمايش قرار گرفته است [٢٠]. در ايالات متحده ، مخلوطي از رازک و سنبل الطيب تحت نام Allunasleep به فروش مي رسد.
داروهاي حاوي کاواکاوا (Kavakava)
اين داروي گياهي ، از ريزوم Piper methysticum G.Forst تهيه مي شود. اين دارو به خاطر اثر Anticraving احتمالي کاواکاوا در درمان سوءمصرف مواد و الکل مورد توجه قرار گرفت [٢١]، و همچنين فقدان احتمالي تقويت توسط الکل [٢٢]، اين دارو را برجسته نموده است . گزارش شده است که کاواکاوا در کنترل رفلکس واگي ضربان قلب در اختلال اضطرابي فراگير ([GAD]Generalized Anxiety Disorder ) سودمند است . [٢٣] با وجود اين ، مزاياي باليني در اين بيماران کاملا واضح و روشن نيست [٢٤]. نشان داده شده است که کاواکاوا داراي اثرات ضداضطرابي است . مطالعه تصادفي شده دوسوکور شاهددار (با دارونما) بر روي ١٠١ بيمار سرپايي که دچار اضطراب با منشاي غيرسايکوتيک بودند، انجام شده است . پس از هشت هفته مصرف عصاره استاندارد کاواکاوا (٧٠ درصد کاواپيرون )، بهبود اضطراب ملاحظه شد. مطالعه براي ٢٥ هفته ادامه يافت و بهبودي قابل توجه اي بر مبناي مقياس هاي علايم ايجاد گرديد [٢٥].
اگرچه در مطالعه اي تزريق صفاقي کاواکاوا در گربه ها، کاهش در عدم هشياري فعال را نشان داده است [٢٦]، اما مولفان اين مقاله نتوانستند مطالعه اختصاصي که مويد کاربرد کاواکاوا در درمان بي خوابي باشد را پيدا کنند.
نگراني هايي درباره مصرف کاواکاوا شامل شواهدي مبني بر اثرات سمي بر کبد و درموپاتي وجود دارد [٢٧،٢٨].
گزارش هاي موردي از ايجاد کوما در بيماراني که کاواکاوا و آلپرازولام (Xanax) را تواما استفاده کرده اند، وجود دارد [٣٠]. ديس کينزي و کره آتتوز اندام ها، تنه ، گردن و عضلات صورتي ، ثانويه به مصرف کاواکاوا گزارش شده است [٣٢، ٣١]. علاوه بر اين ، کاواکاوا ممکن است اثرات باربيتورات ها و ساير موادي که بر CNS اثر مي کنند را تقويت نمايد [٣٣]. و نيز گزارش شده است که کاواکاوا، داراي اثرات آنتاگونيستي دوپامين است . از اين رو پارکينسوني ها که لوودوپا مصرف مي کنند بايد از مصرف اين دارو اجتناب نمايند.
سايردرمانهاي گياهي مورداستفاده دراختلالات خواب
گزارش شده است که گل ساعتي (.Passiflora incarnata L) نظير کاواکاوا، داراي برخي اثرات سودمند در GAD مي باشد [٣٤،٣٥]. همچنين اثرات مفيدي در علايم محروميت ناشي از مواد افيوني دارد. اما مطالعاتي در مورد کاربرد آن در بي خوابي وجود ندارد. در سال ١٩٩٥، کميته آلماني E گل ساعتي را به عنوان درماني براي بي قراري و بي خوابي مورد تاييد قرار داد. مطالعات حيواني بيانگر آن بوده اند که عصاره گل ساعتي مي تواند خواب را طولاني کند [٣٦]. اسطوخودوس (Lavandula angustifolia) توسط کميته آلماني E براي درمان بي قراري و بي خوابي و نيز بي اشتهايي ، اختلالات گردش خون و مشکلات سوءهاضمه مورد تاييد قرار گرفته است . نظير رازک ، اسطوخودوس نيز براي تسريع خواب رفتن ، گاهي داخل بالش ريخته مي شود يا زير آن گذاشته مي شود.
برخي مطالعات حيواني ، اثر آرام بخش بودن اسطوخودوس انگليسي را مطرح کرده اند [٣٧]. در يک مطالعه آروماتراپي ، در بزرگسالاني که اسطوخودوس دريافت کرده بودند، اثرات قابل توجهي مشاهده شد.
چاي تهيه شده از Mimosa blossoms (گل ابريشم ) قرن ها براي کمک به خواب در طب سنتي چيني مورد استفاده قرار گرفته است . اما اطلاعات تجربي جديد در دست نيست همچنين نوعي چاي چيني وجود دارد که از چند نوع ميوه و برگ گوناگون تهيه مي شود و گزارش شده است که وضعيت خواب افراد مسن را بهتر مي کند [٣٨].
بابونه و بادرنجبويه نيز مشهور است که داراي اثر آرام بخشي مي باشند، اما اين مطلب نياز به آزمايش هاي تجربي بيشتر دارد [٣٩].

داروهاي خواب آور بدون نسخه (OTC)
داروهاي خواب آور بدون نسخه ، عمدتا از آنتي هيستامين ها تشکيل شده اند که آنتاگونيست گيرنده هاي H١ هيستاميني و نيز به درجاتي آنتاگونيست گيرنده هاي سروتونرژيک ، کولينرژيک و آلفا – آدرنرژيک مرکزي مي باشند. مسدودکننده اصلي H١ (H١