بخشی از مقاله
مقدمه
لپتین هورمونی پروتئینی است که در سال ۴۹۹۱ درآمریکا کشف شد.۱ لپتین انسانی حدود ۳۸ تا ۴۸ درصد شبیه لپتین موش وموش صحرایی است.۲
وظایف متعددی برای لپتین شناخته شده است که عبارتند از جلوگیری از مصرف غذا، تنظیم و تحریک مصرف انرﮊی، سیگنالی برای سیستم تولید مثل، تنظیم شروع بلوغ، تنظیم وضع تغذیه در دوران محرومیت غذایی، جلوگیری از اضافه وزن، تأثیر بر سیستمهای نورواندوکرین و غیره.۳ لپتین به
۰۳۴ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی نهم, شمارهی ۴، اسفند ۶۸۳۱
عنوان عامل سیری عمل کرده، اشتها و مرکز سیری را در مغز تحت تأثیر قرار میدهد. این هورمون در خون ترشح میشود و از این راه به هیپوتالاموس میرسد و با گیرندههای خاص خود در آنجا باند شده و خوردن غذا را کاهش و از سویی استفاده انرﮊی را در بدن افزایش میدهد.۵،۴ در واقع لپتین اطلاعات مربوط به ذخیرهی چربی بدن و وضعیت انرﮊی را به هیپوتالاموس رسانده، منجر به تغییر میزان مصرف غذا و تنظیم مصرف انرﮊی در جهت ثابت ماندن وزن بدن، میشود.۶،۱ گزارشهایی در مورد تأثیرات متقابل لپتین و هورمونهای تیروئید وجود دارد، اما در عین حال، عدم تفاهمهایی نیز در مورد ارتباط سطح سرمی لپتین و هورمونهای تیروئید در پژوهشهای محققان مختلف دیده شده است.۷
اثر هیپوتیروئیدیسم و هیپرتیروئیدیسم در توانایی لپتین برای تنظیم ترشح هورمون TSH بررسی شد. دو ساعت پس
از دریافت لپتین در موشهایی که پر کاری تیروئید داشتند، سطح TSH حدود ۷/۱ برابر شد. در موشهایی که کمکاری
تیروئید داشتند، لپتین اثری نداشت. در سوﺀ تغذیه تولید لپیتن کاهش یافته، فعالیت تیروئید نیز کاهش مییابد.۷ در بیمارانی که کمکاری تیروئید داشتند، سطح لپتین سرم کاهش یافته بود.۸ در موشهایی که تغذیهی طبیعی داشتند با تزریق دوزهای پایین لپتین توانستند ترشح TSH را افزایش دهند.۹
از طرفی در موشهایی که با جیرهی غنی از اسیدهای چرب غیراشباغ چندگان هi تغذیه شده بودند، میزان لپتین سرم
کاهش یافت۰۱ در بررسی دیگری که جیرههای غذایی غنی از اسیدهای چرب غیراشباع با یک باند دوگانهii و آلفالینولئیک
اسید با جیرهی غذایی غنی از اسیدهای چرب اشباع با هم مقایسه شدند، اثر اسیدهای چرب غیراشباع به عنوان عامل کاهش دهندهی سطح پلاسمایی لپتین تأیید شد.۱۱
بررسیهای متنوعی در مورد اثرهای پسته انجام شده و بررسی ترکیب ۵ نوع پسته نشان داده است که به طور متوسط، ۹۵ درصد چربی در آن وجود دارد و درصد اسیدهای چرب موجود در آن ۶/۹ درصد اسیدپالمیتیک، ۳/۱ درصد اسیدپالمیتیولئیک، ۱/۳ درصد اسیداستئاریک، ۹۶ درصد اسیداولئیک و ۷۱ درصد اسیدلینولئیک است.۲۱
i- Poly unsaturated Fatty Acid ii- Mono unsaturated Fatty Acid
در مناطق وسیعی از ایران درخت پستهی وحشی میروید.۳۱ میوهی این درخت، نوعی پستهی وحشیiii است
که در کتب قدیمی با نام حب از آن یاد شده است. این درخت را به زبان انگلیسیiv مینامند که از خانوادهی Anacardiacea
است.۴۱
پژوهشهای صائب و همکاران و نظیفی و همکاران در سال ۴۸۳۱ دربارهی اثر پسته ی وحشی بر چربیها و لیپوپروتئینهای سرم خون خرگوشهای نر و ماده نشان داد که مصرف خوراکی روغن و پودر پستهی وحشی سبب افزایش -HDL کلسترول و کاهش - LDL کلسترول
میشود۶۱،۵۱،۲۱ و از این رو میتواند در کاهش بروز آترواسکلروز و بیمارهای قلبی ـ عروقی بسیار مفید و مؤثر باشد.۷۱ چربیهای غیراشباع سطح لپتین سرم را کم میکنند و روغن پستهی وحشی غنی از اسیدهای چرب غیراشباع است. از طرفی، تاکنون در زمینهی تأثیر مصرف خوراکی روغن پستهی وحشی بر میزان لپتین سرم خون تحقیقی انجام نشده است. با توجه به اطلاعات موجود و اثر متقابل لپتین و هورمونهای تیروئید در این پژوهش اثر مصرف خوراکی روغن پستهی وحشی بر میزان لپتین و هورمونهای تیروئید T3)، T4، fT3 و (fT4 سرم خون موش
صحرایی نر بررسی شد تا سؤالهای زیر پاسخ داده شود: آیا مصرف خوراکی روغن پسته وحشی بر میزان لپتین
اثری دارد؟ آیا مصرف خوراکی روغن پستهی وحشی بر ارتباط احتمالی میان لپتین و هورمونهای تیروئید در موشهای صحرایی نر سالم، تأثیری دارد یا خیر؟ و آیا افزایش درصد میزان روغن پستهی وحشی میتواند در میزان لپتین و هورمونهای تیروئید در موشهای صحرایی نر، تغییر ایجاد کند؟
مواد و روشها
۸۲ قطعه موش صحرایی نر سالم با متوسط وزن ۰۴۳-۰۸۲ گرم انتخاب شدند. موشهای صحرایی قبل از شروع آزمایش برای برقراری تطابق فیزیولوﮊی، به مدت ۱۲ روز تحت رﮊیم غذایی عادی قرار گرفتند و به منظور اطمینان از طبیعی بودن تغییرات متغیرهای مورد نظر از ۷ موش صحرایی به شکل تصادفی هر هفته یکبار و در مجموع سه
iii- Pistacia atlantica iv- Persian turpentine tree
Orion Specteria
Repeated Measure ANOVA
دکتر مهدی صائب و همکاران رابطه مصرف روغن پسته و هورمونهای تیروئیدی ۱۳۴
بار خونگیری انجام شد. در نهایت موشهای صحرایی در ۴ گروه مساوی تقسیمبندی شدند.
در مناطق اطراف شیراز، پستهی وحشی از درخت چیده شده، پس از جمعآوری به دانشکدهی دامپزشکی دانشگاه شیراز منتقل شد. پستهی وحشی پس از تمیز کردن و شستشو با آب معمولی توسط جریان هوا خشک و سپس توسط دستگاه خردکن به صورت پودر درآورده و پس از مالشهای متوالی در دستگاه پرس، عصارهی (روغن) آن گرفته شد.
گروههای آزمایشی به ترتیب زیر انتخاب شدند:
گروه اول (شاهد) با رﮊیم غذایی معمولی (پلت)، گروه دوم با ۵ درصد روغن پستهی وحشی به همراه رﮊیم غذایی، گروه سوم با ۰۱ درصد روغن پستهی وحشی به همراه رﮊیم غذایی و گروه چهارم با ۰۲ درصد روغن پستهی وحشی به همراه رﮊیم غذایی تغذیه شدند.
بر اساس گروهبندی به عمل آمده، میزانهای مورد نظر روغن پستهی وحشی با غذای مخصوص موش صحرایی مخلوط و سپس به صورت حبه (پلت) درآورده شدند و در طول دورهی مورد نظر موشهای صحرایی با این رﮊیم خاص تغذیه شدند. طول دورهی تغذیه در هر گروه ۰۶ روز بود و خونگیری هر ۵۱ روز یکبار انجام شد (در کل ۵ بار خونگیری با احتساب زمان صفر در هر گروه انجام شد).
برای خونگیری ابتدا موشهای صحرایی با استفاده از اتر در دسیکاتور بیهوش شدند. سپس به پشت روی میز قرار گرفته و از قلب آنها به میزان ۲ سیسی، خونگیری انجام شد. سپس نمونهها در درون لوله آزمایشی که شماره گروه مربوط به هر موش صحرایی روی آن درج شده بود، ریخته شد. در آزمایشگاه پس از لخته شدن نمونههای خون با سانتریفوﮊ در دور ۰۰۰۳ دور به مدت ۵۱ دقیقه، سرمها جدا شد.
متغیرهای مورد سنجش عبارت بودند از:
۱- هورمونهای تیروئیدی T4 و T3 به روش رادیوایمونواسی (RIA) با استفاده از دستگاه شمارشگر
گاما و با استفاده از کیت کمپانی برای
سنجش fT3 و fT4 از کیت الایزای رقابتی کمپانی مونوبانید
استفاده شد.
۲- سنجش لپتین با روش الیزای لپتین موش و موش صحرایی (روش ایمونواسی آنزیمی ساندویچی) (شرکت BioVendor ساخت جمهوری چک). حد تشخیص برای لپتین
موش صحرایی ۰۵ پیکوگرم در میلیلیتر، حساسیت آن
۰۰۰۱ پیکوگرم در میلیلیتر و ویژگی آن ۰۰۱% بود.
برای تجزیه و تحلیل آماری یافتههای به دست آمده در پژوهش حاضر از نرمافزار کامپیوتری SAS، ویرایش ۸،
استفاده شد. اختلاف آماری میان گروههای مختلف و زمانهای مختلف خونگیری با استفاده ازآنالیز واریانس یک
طرفه و بررسی شد. در
مواردی که اختلافها معنیدار بود از آزمون دانکن برای پی بردن به اختلاف میانگینها استفاده شد. همبستگی بین متغیرهای مختلف در هر یک از مراحل نمونهگیری با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون به دست آمد.
در بررسی آماری، سطح معنیدار ۵۰/۰p< در نظر گرفته
شد و داده ها در بخش نتایج به صورت میانگین ± خطای معیار محاسبه و مقایسه گردید.
یافتهها
روز صفر (زمان صفر) روز اول دورهی آزمایشی قبل از مصرف جیرهی خاص در هر گروه است. زمان اول روز ۵۱، زمان دوم روز ۰۳، زمان سوم روز ۵۴ و زمان چهارم روز ۰۶ دوره آزمایشی است.
میزان هورمونهای تیروئیدی و لپتین سرم خون موشهای صحرایی نر در زمانهای مختلف خونگیری در گروه شاهد (تغذیه شده با رﮊیم غذایی معمولی) نشان میدهد که هیچگونه اختلاف آماری معنیداری در میزان متغیرها در این گروه وجود ندارد (جدول ۱).
میزان هورمونهای تیروئید و لپتین سرم خون موشهای صحرایی نر در زمانهای مختلف خونگیری در گروه دوم (تغذیه شده با روغن پسته وحشی ۵ درصد) نشان میدهد بین هورمونهای T4، T3، fT4 و fT3 از نظر آماری اختلاف
معنیداری وجود ندارد. بین میزان لپتین سرم در زمانهای صفر، اول و دوم خونگیری با زمانهای سوم و چهارم، اختلاف آماری معنیدار به صورت کاهش وجود دارد (۵۰/۰ (P< (جدول ۲).
هورمونهای تیروئید و لپتین سرم خون موشهای صحرایی نر در زمانهای مختلف خونگیری در گروه سوم (تغذیه شده با روغن پستهی وحشی ۰۱ درصد) نشان میدهد
۲۳۴ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی نهم, شمارهی ۴، اسفند ۶۸۳۱
جدول ۱ـ میزان هورمونهای تیروئیدی و لپتین سرم خون موش صحرایی نر در گروه شاهد (رﮊیم معمولی)
متغیر
گروه روز T4 (nmol/L) (T3 nmol/L) f T4 (ng/L) f T3 (ng/L) لپتین (pg/ml)
شاهد ۰ *۰۷/۳±۶۶/۸۶ ۶۰/۰±۱۱/۱ ۹۹/۰±۸۹/۸۱ ۹۱/۰±۷۹/۲ ۵۷/۹±۵/۷۰۳
(رﮊیم معمولی) ۵۱ ۱۰/۵±۴۷ ۷۰/۰±۸۰/۱ ۵۹/۰±۸۷/۸۱ ۵۳/۰±۹۹/۲ ۲۳/۵۱±۶۶/۸۱۳
۵n= ۰۳ ۹۷/۴±۶۱/۸۷ ۶۰/۰±۵۱/۱ ۲۴/۱±۰۳/۰۲ ۷۲/۰±۴۷/۲ ۷۴/۶۱±۷۹۲
۵۴ ۵۷/۳±۶۱/۵۸ ۳۱/۰±۲۲/۱ ۱۴/۱±۸۴/۸۱ ۴۱/۰±۴۱/۳ ۴۷/۷۲±۳۳/۶۹۲
۰۶ ۰۸/۴±۳۳/۵۸ ۶۰/۰±۵۰/۱ ۲۳/۱±۱۹/۹۱ ۱۲/۰±۱۹/۲ ۳۲/۸۱±۹۷۲
*میانگین ±خطای معیار
جدول ۲ـ میزان هورمونهای تیروئیدی و لپتین سرم خون موش صحرایی نر در گروه آزمایشی با۵ درصد روغن پسته
وحشی در دوران تغذیه
متغیر
گروه روز T4 (nmol/L) (T3 nmol/L) f T4 (ng/L) f T3 (ng/L) لپتین (pg/ml)
روغن پسته وحشی ۵% ۰ *۳۴/۳ ±۵۶ ۰۱/۰ ±۰۱/۱ ۳۵/۱±۲۷/۹۱ ۹۱/۰ ±۵۶/۲ a۱۷/۴۱±۰۴/۴۶۲
۵n= ۵۱ ۰۵/۳ ±۸۶ ۹۰/۰ ±۷۱/۱ ۷۰/۲±۴۴/۰۲ ۹۲/۰ ±۵/۲ a۲۴/۹۱±۰۴/۶۵۲
۰۳ ۳ ±۰۲/۷۷ ۶۰/۰ ±۲۰/۱ ۳۷/۱±۰۸/۸۱ ۴۲/۰ ±۳۷/۲ a۵۱/۴۱±۰۸/۹۶۲
۵۴ ۱۸/۳ ±۰۶/۷۷ ۸۰/۰ ±۲۰/۱ ۶۴/۱±۲۱/۸۱ ۳۲/۰ ±۹۵/۲ b ۹۸/۰۱±۱۹۱
۰۶ ۵۸/۴ ±۰۸/۸۷ ۵۰/۰ ±۲۸/۰ ۴۳/۱±۴۸/۰۲ ۲۲/۰±۱۵/۲ b۷۱/۲۱±۲/۲۰۲
* میانگین ±خطای معیار؛ حروف نا متشابه لاتین نشان دهنده اختلاف آماری معنیدار میباشد(۵۰/۰(p<
بین هورمون fT4 و لپتین در زمانهای مختلف خونگیری، اختلاف آماری معنیدار وجود ندارد (۵۰/۰.(P> میزان T4 در زمان صفر با زمانهای دوم، سوم و چهارم
