بخشی از مقاله
.چکیده
آزمایش با هدف تأثیر کاربرد انواع کودهاي آلی و شیمیایی و اندازه بنه بر میزان تولید بنههاي دختري و عملکرد زعفران طی سالهاي 93 تا 95 در دانشگاه تربت حیدریه بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد.
تیمارها شامل مصرف کودهاي آلی و شیمیایی در هفت سطح - کودهاي گاوي کاملاً پوسیده، گوسفندي، مرغی، ورمی کمپوست، کمپوست قارچ، کود شیمیایی و شاهد یا عدم مصرف کود - و وزن بنه در سه سطح - شامل کمتر از 8 گرم، بین 16- 8 گرم و بیشتر از 16 گرم - بود. کشت زعفران در سال 1393 بوده و تا سال 95 صفات موردنظر اندازهگیري و ثبت شد.
نتایج نشان داد بیشترین و کمترین وزن گل خشک در واحد سطح به ترتیب در تیمار ورمی و شاهد و بیشترین تعداد گل در واحد سطح مربوط به تیمار ورمی کمپوست با وزن بنه مادر 16 گرم به بالا بود. بیشترین عملکرد کلاله در صورت مصرف کودهاي ورمی کمپوست و گاوي و کمترین آن در صورت عدم مصرف کود و یا مصرف کمپوست قارچ ایجاد گردید. همچنین استفاده از بنه هاي بیش از 16 گرم باعث افزایش معنیدار عملکرد کلاله و اجزاي عملکرد در هر سه سال آزمایش گردید.
مقدمه
در ایران اهمیت زعفران کاري از جنبههاي گوناگون نظیر بهرهوري بالاي آب در مقایسه با سایر محصولات کشاورزي، اشتغال روستائیان و درآمدزایی قابلتوجه است. باوجوداینکه ایران یکی از مهمترین تولیدکنندگان زعفران در جهان است، اما میزان عملکرد آن در مقایسه با سایر کشورهاي تولیدکننده بسیار پایین است . - 3 - علت افزایش عملکرد در کشور اسپانیا و سایر کشورها را میتوان تغذیه صحیح، استفاده از بنههاي درشت بهعنوان بذر، انجام صحیح عملیات کاشت، داشت و برداشت در این کشورها دانست. در رابطه با بررسی بنههاي بالاتر از وزن 16 گرم، جهت گل آوري و تولید بنههاي دختر و استفاده از کمپوست برگشتی قارچ تاکنون تحقیق اختصاصی انجامنشده است؛ لذا جهت بررسی اثر وزن بنه مادري، کودهاي آلی بر ویژگیهاي بنه زعفران و امکان درشت نمودن این بنهها از روشهاي مناسب تغذیه با کودهاي آلی انجام شد تا با کاشت بنه هاي درشت، بتوان به عملکردي نزدیک به عملکرد پتانسیل دستیافت.
مواد و روشها
این پژوهش در مزرعه اي واقع در روستاي فدافن از توابع شهرستان کاشمر در سالهاي 1393 تا 1395 اجرا شده است. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. تیمارها شامل مصرف کودهاي آلی و شیمیایی در هفت سطح - شامل کودهاي گاوي کاملاً پوسیده، گوسفندي، مرغی، ورمی کمپوست، کمپوست قارچ، NPK و شاهد یا عدم مصرف کود - و وزن بنه در سه سطح - شامل کمتر از 8 گرم، بین 8-16 گرم و بیشتر از 16 گرم - بود.
مبناي محاسبات میزان کودهاي مورد استفاده بر اساس محتوي نیتروژن کودها و نیاز گیاه به این عنصر عبارت از کود گاوي 30 - تن در هکتار - ، گوسفندي 10 - تن در هکتار - ، مرغی 2 - تن در هکتار - ، ورمی کمپوست 10 - تن در هکتار - ، کمپوست قارچ 9 - تن در هکتار - و NPK - به ترتیب 15، 20، 30 کیلوگرم در هکتار - بود.
عملیات آماده سازي زمین شامل شخم، دیسک و تسطیح انجام شد. کشت زعفران بر اساس نقشه طرح در شهریورماه سال 1393 در کرتهایی با ابعاد 1 در 3 مترمربع و بهصورت ردیفی و با تراکم 100 بنه در مترمربع با فاصله ردیف 10 سانتیمتر و فاصله روي ردیف 10 سانتیمتر در عمق 20 سانتیمتري انجام گرفت. بین هر تکرار 2 متر فاصله بهعنوان راهرو و فاصله بین کرتها 50 سانتیمتر در نظر گرفته شد. عملیات کاشت با دست در عمق 20 سانتیمتري خاك انجام شد.
یادداشتبرداريها و صفاتی که در طی دوره برداشت در آبان ماه سه سال 93، 94 و 95 همزمان با گلدهی براي اندازهگیري شاخصهاي مربوط به گل و رشد زایشی انجام شد عبارتاند از: تعداد و وزنتر گلها در واحد سطح، وزن تر و خشک کلاله، که از سطح یک متر مربع در هر کرت با رعایت اثر حاشیه اي برداشت و ثبت گردید. دادهها با استفاده از نرمافزار آماريSAS مورد تجزیه واریانس قرار گرفت. میانگین صفات مورد بررسی با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن مقایسه شدند.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از مقایسه میانگین صفات عملکرد و اجزاي عملکرد نشان میدهد بیشترین وزن تعداد گل در واحد سطح، وزن تر و خشک گل، وزن تر و خشک کلاله، درآمد اقتصادي و عملکرد کلاله مربوط به تیمار کود ورمی کمپوست با وزن بنه مادري بیش از 16 گرم در هر سه سال آزمایش بوده است که با تیمار مصرف کود گاوي با وزن بنه بیش از 16 گرم اختلاف معنیداري براساس آزمون دانکن نداشت که در هر سه سال این آزمایش، روند مذکور بهطور مشابه مشاهده شد.
جدول– 1 مقایسه میانگین اثرات وزن بنه و انواع کودهاي آلی و شیمیایی بر عملکرد زعفران سال93
کمترین وزن تعداد گل در واحد سطح، وزن تر و خشک گل، وزن تر و خشک کلاله، درآمد اقتصادي و عملکرد کلاله مربوط به تیمار شاهد با وزن بنه مادري کمتر از 8 گرم بود که در هر سه سال این روند تکرار گردید. عملکرد گل و کلاله زعفران در هر سال نسبت به سالهاي قبل در حال افزایش است.
این افزایش در صورت مصرف کودهاي آلی بیشتر دیده میشود. درحالیکه مصرف کودهاي شیمیایی در سال دوم نسبت به سال اول افزایش بیشتري نسبت به سایر کودها در همان سال داشته است اما با توجه به عدم مصرف مجدد کودهاي شیمیایی در این آزمایش، ملاحظه گردید در سال سوم که بقایایی از کودهاي شیمیایی در خاك باقی نمانده بود، میزان افزایش عملکرد کلاله نیز بسیار کاهش یافته است درحالیکه مصرف کودهاي ورمی
کمپوست و کود گاوي در سالهاي دوم و سوم بعد از کاشت افزایش بیشتري در عملکرد کلاله و اجزاي عملکرد زعفران به وجود آورده است.
از طرفی مصرف کودهاي گوسفندي و مرغی نسبت به کودهاي شیمیایی موفقتر عمل کرده است اما نسبت به کودهاي گاوي و ورمی کمپوست بهطور معنیداري عملکرد کمتري ایجاد خواهد کرد. توصیه میشود براي تولید پایدار محصول زعفران از مصرف کودهاي گاوي و ورمی کمپوست غافل نشده و سعی گردد تا مصرف کودهاي شیمیایی به حداقل مقدار کاهش یابد تا اثرات زیست محیطی و مخاطرات بهداشتی کمتري نیز داشته باشد.
جدول–2 مقایسه میانگین اثرات وزن بنه و انواع کودهاي آلی و شیمیایی بر عملکرد زعفران سال94
