بخشی از مقاله
چکیده
ذخایر معدنی از جمله ثروتهاي طبیعی هر کشور محسوب می شود که برنامه ریزي سیستماتیک و جامع در جهت شناسایی، ارزیابی و اولویت بندي پتانسیل معدنی، به تقویت سرمایه گذاري در این بخش منجر می شود.
در این تحقیق تاثیر وزن قواعد سیستم استنتاج فازي در تهیه نقشه پتانسیل معدنی طلا در منطقه تکاب مورد بررسی قرار گرفته شد. در مدل سیستم استنتاج فازي، ابتدا یک الگوي هدفمند بر اساس نوع ماده معدنی مورد نظر طراحی گردید و عوامل تاثیر گذار مورد بررسی قرار گرفت.
این عوامل شامل اطلاعات زمین شناسی، آنومالیهاي ژئوشیمیایی، اطلاعات ژئوفیزیکی، آلتراسیونهاي حاصل از پردازش تصاویر ماهواره اي بودند. در مرحله بعد وزن و اهمیت عوامل و قواعد تعیین شد. نهایتا این عوامل ترکیب شده و نقشه خروجی به دست آمد. معمولا در تحقیقاتی که در زمینه سیستم استنتاج فازي صورت می گیرد نقش وزن قواعد در نظر گرفته نمی شد. این تحقیق نشان می دهد که وزن قواعد در دقت خروجی نقشه ناثیرمثبتی می گذارد.
مقدمه
اکتشاف ذخایر معدنی1 یک فعالیت چند مرحله اي است که در مقیاسی کوچک آغاز می شود و به مقیاس بزرگ تبدیل می شود و سرانجام به انتخاب محلهایی به عنوان هدف براي حفاري به منظور دست یافتن به ذخایر معدنی پایان می پذیرد
بهره گیري از سیستم هاي اطلاعات جغرافیایی2 در اکتشافات معدنی جهت استفاده همزمان از داده هاي مختلف مانند ژئوفیزیک، ژئوشیمی، دورسنجی و زمین شناسی و تصمیم گیري بر مبناي اطلاعات اکتشافی مورد نیاز، باعث کاهش هزینه، ریسک سرمایه گذاري و زمان اکتشافی شده و با مدلسازي اکتشافی راهی به سوي کشف کانسارهاي پنهان می گشاید.
سیستم هاي فازي، سیستم هاي مبتنی بر دانش می باشندح قلب یک سیستم فازي یک پایگاه دانش بوده که از قواعد اگر- آنگاه1 فازي تشکیل شده استح یک قاعده اگر- آنگاه فازي عبارتی می باشد که بعضی کلمات آن بوسیله توابع تعلق پیوسته مشخص شده اند
در این مدل، ابتدا یک الگوي هدفمند بر اساس نوع ماده معدنی مورد نظر طراحی می گردد و عوامل تاثیر گذار مورد بررسی قرار می گیرد. این عوامل می توانند شامل اطلاعات زمین شناسی، آنومالیهاي ژئوشیمیایی، اطلاعات ژئوفیزیکی، آلتراسیونهاي حاصل از پردازش تصاویر ماهواره اي باشند - رحیمی، تنصذ - . در مرحله بعد وزن و اهمیت عوامل تعیین می شود. نهایتا این عوامل با استفاده از مدلهاي سیستم استنتاج فازي ترکیب شده و نقشه خروجی به دست می آید.
منطقه تکاب منطقه اي نیمه خشک و کوهستانی است که در شمال غربی کشور قرار دارد. این منطقه یکی از مهمترین مناطق کانی ساز طلا در ایران است که دو معدن طلاي شنااخته شده - آقدره و زره شوران - ، بزرگترین معدن سرب و روي ایران - انگوران - ، معدن سرب و روي علمکندي، معدن بزرگ مس - بایچه باغ - و نشانه هایی از فعالیتهاي معدنی قدیمی براي طلا، آرسنیک، آنتیموان و سنگ پایه در آن دیده می شود
در این تحقیق، اقدام به تهیه نقشه پتانسیل معدنی شده با استفاده از سیستم استنتاج فازي در منطقه تکاب - قسمتی از نقشه زمین شناسی آن - شده و به نقش وزن قواعد در دقت خروجی سیستم استنتاج فازي پرداخته شده است.
منطقه مورد مطالعه و زمین شناسی آن
منطقه تکاب منطقه اي نیمه خشک با پوشش گیاهی کم تراکم است که در شمال غربی ایران قرار دارد. منطقه اي کوهستانی و صعب العبور از لحاظ دسترسی است. همچنین منطقه اي مستعد از لحاظ کانی زائی طلاست
در این منطقه بسیاري از نشانه هاي معدنی شناخته شده طلا، سرب و روي، مس و آنتیموان وجود داردف بنابر این پدیده کانی سازي در منطقه از گسترش و تنوع زیادي برخوردار است
منطقه از نظر ساختاري در محل برخورد زون هاي البرز آذربایجان و سنندج- سیرجان قرار گرفته است. سنگ هاي منطقه بیشتر از دگرگونه هاي پرکامبرین شامل شیست وفمرمر، مقدار کمی آمفیبولیت و گنایس، سنگ هاي شیلی، اسلیتی و فیلیتی کرتاسه، مارن،فمارن ماسه اي و آهک سازند قم و کنگلومرا و ماسه سنگ پلیوسن تشکیل شده است که در این فمیان گستره مارن هاي قم و کنگلومراي پلیوسن بیشتر بوده که مناطقی با مورفولوژيف نسبتاً آرام به صورت تپه ماهور را تشکیل می دهند.
دگرگونه هاي پرکامبرین نیز بلنديفها و مناطق داراي توپوگرافی خشن را تشکیل داده اند. در این میان توده هاي نفوذ عمیقفو نیمه عمیق متعددي واحدهاي چینه شناسی مربوط به ائوسن و الیگوسن منطقه را قطع نموده اند
شکل - 1 - موقعیت منطقه مورد مطالعه
سیستمهاي فازي
در نظریه کلاسیک مجموعه ها، عضویت یک عضو در یک مجموعه به عنوان صفر و یا یک تعریف می شود. در نظریه فازي مجموعه ها، مجموعه فازي به عنوان زیر مجموعه اي از عناصري تعریف می شود که درجه عضویتشان در مجموعه بین صفر و یک می باشد
سیستمهاي فازي سیستمهاي مبتنی بر دانش یا قواعد می باشند. قلب یک سیستم فازي یک پایگاه دانش بوده که از قواعد اگر – آنگاه فازي تشکیل شده است. یک قاعده اگر – آنگاه فازي یک عبارت اگر – آنگاه بوده که کلمات فازي آن بوسیله توابع عضویت پیوسته مشخص شده اند. به عنوان مثال عبارت فازي زیر را در نظر بگیرید:
اگر سرعت اتومبیل بالاست، آنگاه نیروي کمتري به پدال گاز وارد کنید.
بطور خلاصه نقطه شروع ساخت یک سیستم فازي بدست آوردن مجموعه اي از قواعد اگر – آنگاه فازي از دانش افراد خبره یا دانش میدانی مورد بررسی می باشد. مرحله بعدي ترکیب این قواعد در یک سیستم واحد است. سیستم هاي فازي مختلف از اصول و روشهاي متفاوتی براي ترکیب این قواعد استفاده می کنند. در کتب و مقالات معمولا از سه نوع سیستم فازي استفاده شده است
الف - سیستم فازي خالص
ب - سیستم فازي تاکاجی – سوگنو و کانگ
ج - سیستم هاي فازي ساز و قطعی ساز - ممدانی -
تنگستانی و مور - صتتل - از سیستم استنتاج فازي براي تهیه نقشه پتانسیل معدنی مس پورفیري شمال شهر بابک استفاده کردند . در این تحقیق آنها از لایه هاي آنومالی ژئو فیزیکی و ژئوشیمیایی، آلتراسیون، زمین شناسی و لایه ساختاري استفاده کرد و توانستند مناطق با قابلیت بالا تا متوسط و متوسط تا پایین را شناسایی کنند.
جمشید خرمی - لنصذ - از مدل فازي براي ارزیابی عملکرد شبکه آبیاري مارون استفاده کرد. او در تحقیق خود، در همه قاعد از وزندهی استفاده کرد و به نتایج مطلوبی دست یافت.
