بخشی از مقاله
چکیده:
در بین غلات، گندم به عنوان یک محصول استراتژیک در جهان مورد توجه می باشد. رقم گندم روشن یکی از ارقام با سطح زیر کشت بالا در کشور بوده که طی همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی به شماره طرح 12820 روی ارقام با سطح زیر کشت بالا در ایران، پرتوتابی به منظور دستیابی به لاین هایی با خصوصیات کیفی برتر انجام گردید.
مهر ماه سال 1391 به منظور بررسی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکردی رقم گندم روشن و لاین موتانت در مزرعه کشاورزی زعفرانیه در شهرستان کرج کشت و خصوصیات مورفولوژیکی و زراعی آن شامل ارتفاع، طول پدانکل، ارتفاع پانیکول، تعداد پانیکول، سطح برگ و میزان کلروفیل و عملکرد اندازه گیری شد. پس از برداشت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی گندم و آرد اندازه گیری و لاین موتانت افزایش معنی داری در خصوصیات مزرعه ای، آزمایشات شیمیایی نسبت به رقم شاهد - روشن - نشان داد. در نتایج بدست آمده لاین موتانت در بسیاری از صفات مرتبط با کیفیت نانوایی از لحاظ آزمایشات شیمیایی افزایش معنی داری نسبت به شاهد داشته است.
مقدمه:
در بین غلات گندم به عنوان یک محصول استراتژیک در جهان مورد توجه می باشد .[3] گندم از تیره غلات و جنس تریتیکوم است و دارای گونه های بسیار زیادی می باشد مهم ترین گونه زراعی آنTriticum aestivum است که به گندم نانوایی نیز مرسوم می باشد. گندم به تنهایی حدود یک پنجم از کالری مورد نیاز انسان را تأمین می کند علاوه بر این چون دانه گندم را می توان به آسانی انبار و ذخیره کرد وضمناً ارزش غذایی بالایی دارد، یکی از مهمترین منابع تأمین کننده خوراک حدود یک سوم جمعیت کره زمین می باشد
همچنین به دلیل راندمان تولید زیاد و نیز امکان کشت آن در اکثر نقاط جهان و همچنین قابلیت پخت و خواص منحصر به فرد تغذیه ای و صنعتی و کیفیت فوق العاده گلوتن، هیچ غله ای نمی تواند با آن رقابت نماید .
به همین علت در طول بیش از هفت دهه، تحقیقات بسیاری با هدف تولید بیشتر و فرآوری بهتر این محصول انجام شده است. نظر به اینکه بررسی کیفیت گندم در تعیین کیفیت محصول نهایی امری ضروری است لذا تعیین خصوصیات فیزیکوشیمیایی گندم از اهمیت خاصی برخوردار است. ارزش نانوایی ارقام مختلف گندم به مقدار گلوتن موجود در دانه بستگی دارد. پروتئین های گلوتنی - گلیادین و گلوتنین - 80 درصد پروتئین دانه گندم را تشکیل می دهد. میزان پروتئین دانه به رقم، شرایط آب و هوایی و غیره وابسته است
ارقام مختلف گندم از نظر درصد پروتئین و ارزش غذایی با هم تفاوت دارند و کیفیت هیچ یک با دیگری یکسان نیست. همین تفاوت ها سبب می شود که آرد های حاصل از ارقام مختلف از نظر کمیت و کیفیت ترکیبات شیمیایی و خواص عملکردی تفاوت های قابل ملاحظه ای با یکدیگر داشته باشند .[12] این تحقیق به منظور بررسی خواص زراعی و شیمیایی به منظور مطالعه خصوصیات فیزیکوشیمیایی گندم و آرد حاصل از آن انجام شد.
مواد و روش ها
رقم گندم روشن یکی از ارقام با سطح زیر کشت بالا در کشور بوده که طی همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی به شماره طرح 12820 با دز 200 گری به منظور دستیابی به لاین هایی با خصوصیات کیفی برتر پرتوتابی و جمعیت موتانت ایجاد گردید. طی بررسی های کیفی و کمی انجام شده روی لاینهای موتانت حاصل از رقم روشن، لاین مورد بررسی در این آزمایش نسبت به شاهد - پرتوتابی نشده - از نظر خصوصیات رئولوژیکی تفاوت معنی داری داشت.
در مهر ماه سال 1391 به منظور بررسی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکردی، رقم گندم روشن و لاین موتانت در مزرعه کشاورزی - واقع در روستای زعفرانیه در استان البرز - کشت و در طی رشد عدد SPAD - مربوط به میزان کلروفیل - و طول برگ پرچم در انتهای رشد و پس از برداشت ارتفاع، طول پدانکل، طول پانیکل، تعداد پانیکل و عملکرد آن مورد اندازه گیری قرار گرفت.
عملیات زراعی طبق عرف منطقه شامل آماده سازی زمین، کود سرک، آبیاری، مبارزه با علف های هرز برای تمامی کرت ها بصورت یکسان انجام و برداشت شد. از بذور برداشت شده در مزرعه در 2 تکرار پس از سه ماه نگهداری در انبار صفات کمی شامل وزن هکتولیتر و وزن هزار دانه اندازه گیری و پس از آسیاب کردن نمونه ها صفات شیمیایی مقدار محور همایش: کاربرد فناوری هسته ای در اصلاح گیاهان زراعی، باغی، زینتی و دارویی و زیست فناوری کشاورزی گلوتن مرطوب با استفاده از دستگاه گلوتن شوی - گلوتوماتیک - و سانتریفیوژ، بنابر استاندارد 137 انجمن بین المللی شیمی غلات - International Association for Cereal Chemistry=ICC - ، سختی دانه با استفاده از دستگاه اینفراماتیک 8100 اندازه گیری شد، درصد پروتئین با استاندارد ICC شماره 105 و حجم رسوب زلنی بر اساس استاندارد 116 انجمن بین المللی علوم و تکنولوژی غلات - ICC - تعیین شدند. در انتها نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار آماری MSTAT-C در قالب طرح کاملا تصادفی تجزیه گردید.
نتایج خصوصیات و ویژگی های زراعی
در مراحل آخر رسیدن دانه برگ های تحتانی عموماً خشک می شوند و ذخیره غذایی در ساقه نیز ناچیز می شود. از آنجا که قسمت اعظم ماده خشک در دانه ها پس از تلقیح ساخته می شود و اصولاً عملکرد بالقوه گیاه بستگی به اندازه، مدت و میزان فعالیت فتوسنتزی اندام هایی دارد که پس از ظهور خوشه سبز باقی می مانند. این اندام ها عبارتند از: پدانکل، برگ پرچم و سنبله. مطالعات مختلف حاکی از آن است که به دلیل شرایط نوری بهتر و نزدیکی به دانه، سطح برگ پرچم و پوشینه های سنبله مهمترین منابع تولید کربو هیدرات ها در دوره پر شدن دانه هستند
طول پدانکل نیز با عملکرد دانه همبستگی دارد در جدول شماره 1 اطلاعات مربوط به ویژگی های زراعی گندم های مورد مطالعه داده شده است. بررسی داده های حاصله از جدول 2 نشان داد دو رقم دارای اختلاف معنی دار می باشند. و رقم موتانت در کلیه خصوصیات زراعی - طول پدانکل، ارتفاع پانیکول، تعداد پانیکول، سطح برگ پرچم و عملکرد - از وضعیت مطلوبی برخوردار می باشد.
جدول :1 اطلاعات زراعی آرد گندم روشن - شاهد - و موتانت
میزان کلروفیل در نمونه شاهد نسبت به نمونه موتانت کمتر بود. این امر به دلیل افزایش رنگدانه بوده که منجر به افزایش فتوسنتز در گیاه شد. لذا گیاهان نمونه شاهد از نظر جذب ماده غذایی فقیرتر از موتانت بودند.
