بخشی از مقاله
چکیده:
استان هرمزگان در جنوب کشور و در ساحل خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. بخش وسیعی از وسعت این استان در محدوده حوزه آبریز کل و مهران-جزایر و بندرعباس-سدیج قرار می گیرد. بررسی منابع آبهای سطحی نشان می دهد که رودخانه های واقع در بخش غربی استان یعنی در حوزه کل -مهران به غیر از برخی از سرشاخه های رودخانه کل به دلیل گستردگی فراوان گنبدهای نمکی دارای شوری بسیار زیاد و از کیفیت نامطلوب برخوردار می باشد.
رودخانه های واقع در بخش شرقی استان یعنی در حوزه بندرعباسسدیج- عموماً از شوری کمتر و کیفیت مناسب تر برخوردار بوده که به ویژه در مواقع پرآبی و سیلابی رودخانه ها، آب از کیفیت نسبتاً مطلوب برخوردار است.
اطلاعت مربوط به کیفیت شیمیایی و شوری آب در 43 محدوده مطالعاتی و 05 دشت واقع در استان در دسترس می باشد. جمع بندی نتایج موجود نشان می دهد که در مقادیر حداکثر املاح به ترتیب 05،81 و 80 دشت دارای میزان شوری بیشتر از 85555،85555 تا 0555میکروموس بر سانتی متر و در مقادیر متوسط املاح نیز 81،03 و 9دشت به ترتیب دارای شوری معادل بیشتر از 0555، 0555تا 0055 میکروموس بر سانتی متر و در مقادیر حداقل املاح 81 دشت دارای شوری کمتر از 8555 میکروموس بر سانتی متر می باشد.
عوامل اقلیمی، سازند های زمین شناسی مخرب و وجود خاکهای شور از مهمترین عوامل شور کننده منابع آب در استان به شمار می روند. سازندهای تبخیری و گنبدهای نمکی از جمله عوامل گسترش شوری آب بوده که وسعت آنها در حوزه کل-مهران برابر با 4395 و 8394 کیلومتر مربع و در حوزه بندرعباس - سدیج برابر با 0501و 04 کیلومتر مربع می باشد. بنابراین منابع آب استان از نظر کمی از وضعیت نسبتاً مناسبی برخوردار هستند ولی گسترش تشکیلات آلوده کننده در اغلب نقاط استان و وجود بالغ بر60 گنبد نمکی پراکنده در سطح حوزه بالاخص در نیمه غربی و بخشهایی از نواحی شمالی استان، حدود 4/4 میلیارد متر مکعب از پتانسیل آبی منطقه را شور و غیر قابل استفاده می نماید.
موقعیت جغرافیایی منطقه
استان هرمزگان در جنوب ایران و بین مختصات 25 درجه و 23 دقیقه تا 28 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 41 دقیقه تا59 درجه و 15 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است.استان هرمزگان حدود 69700 کیلومتر مربع وسعت دارد و از جهت شمال و شمال شرقی با استان کرمان، غرب و شمال غربی با استانهای فارس و بوشهر، از شرق با سیستان و بلوچستان همسایه بوده و جنوب آن را آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان در نواری به طول 900 کیلومتر در بر گرفته است. هرمزگان دارای 14 شهرستان و 85 دهستان،38 بخش و 2302 آبادی می باشد.
آب و هوا و اقلیم
به طور کلی آب و هوای استان هرمزگان گرم و خشک بوده و رطوبت نسبی در تمام طول سال در نواحی ساحلی آن زیاد است و با فاصله گرفتن از سواحل به طرف نواحی کوهستانی از رطوبت هوا کاسته شده و به تناسب درجه خشک بودن آن افزایش پیدا می کند. متوسط درجه حرارت سالانه در ایستگاه سینوپتیک بندر عباس 26/6 درجه سانتیگراد بوده است. بیشترین رطوبت نسبی طی سالهای مذکور مربوط به ماههای اسفند و مرداد با 71/1 درصد و کمترین آن در آبان ماه برابر 65/2 درصد به ثبت رسیده است.
پدیده شرجی بودن هوا در سواحل خلیج فارس و دریای عمان از مشخصات بارز اقلیمی این نواحی میباشد. با توجه به وجود بخشی از ارتفاعات مکران در نواحی شرق و جنوب شرق و ادامه رشته کوههای زاگرس در نواحی شمال، شمال غرب، مرکزی و غرب استان هرمزگان و همچنین وجود نواحی جلگه ای که منتهی به سواحل خلیج فارس و تنگه هرمز می شود، در نواحی مختلف استان آب و هوای متمایزی قابل شناسایی است.
باوجود رطوبت نسبی بالا در نواحی ساحلی به دلیل عدم شرایط عوامل صعود هوا بارندگی بسیار کم بوده به طوری که این نواحی جزء مناطق خیلی خشک محسوب می شوند. اما با وجود رطوبت کم در نواحی خشک به خصوص در ارتفاعات به علت عوامل صعود هوا میزان بارندگی بیشتر از نواحی ساحلی است. یکی از مهمترین ویژگیهای آب و هوای استان هرمزگان فصل زمستان با نوعی هوای مطلوب و مناسب بوده که بر منطقه حاکم شده به طوری که فصلی به نام زمستان و پاییز واقعی وجود ندارد و بیشتر بارندگی در این شش ماه سرد سال است.
تکتونیک منطقه
جهت و امتداد چین خوردگی ناحیه مورد مطالعه به طور کلی از چین خوردگی زاگرس - شرقی-غربی - تبعیت می کند. به نظر می رسد که در غرب دشت گنو یک گسل شمالی-جنوبی وجود دارد که تا شرق ارتفاعات گنو و محل چشمه های آبگرم امتداد یافته است.
این گسل به موازات گسل بزرگ شمالی-جنوبی عمان مکران می باشد. تاقدیس مرتفع گنو، یکی از تاقدیس های موجود در منطقه است و یکی از بلندترین ارتفاعات این ناحیه میباشد که از ارتفاع بلندترین نقطه آن 2347 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. طول این تاقدیس 30 کیلومتر بوده و از غرب به رودخانه کل و از شرق به دشت سرخون محدود می گردد. شیب لایه های آن در حدود 60 تا 70 درجه و در بعضی نقاط آن تا 90 درجه نیز می رسد.
در منتهی الیه شرق این تاقدیس یک گنبد نمکی وجود دارد که احتمالا گسل های موجود در آن ناحیه را باعث گردیده و چشمه های آبگرم گنو نیز از شکستگی های مجاور آن عبور کرده و در سطح ظاهر می شود.ضمنا در این منطقه یک گسل ناشناخته شده دیگری وجود دارد که از محل چشمه آبگرم گنو شروع و پس از عبور از حوالی روستای دزک به سمت جنوب غربی منحرف و با عبور از دامنه تاقدیس گنو در محل روستای بنوبند به دشت ایسین وارد می گردد.
نقشه موقعیت زمین شناسی و گنبدهای نمکی گنو و خورگو - مقیاس تقریبی - 250000/1
آبگرم گنو
چشمه آب معدنی گنو در فاصله 34 کیلومتری شمال شرقی شهر بندرعباس واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر عباس و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این چشمه آب معدنی در کناره راه بندرعباس به سیرجان واقع شدهاست. این چشمه در دره ای قرار دارد که کوه گنو و ارتفاعات سخت آهکیاش از شمال و جنوب آن را در بر گرفته است. از آب این چشمه، جهت آبیاری نخلستان و استحمام استفاده میشود. آب چشمه گنو از دسته آبهای گوگردی خیلی گرم، کلر و سولفات، کلسیک گوگردی محسوب میشود.
این چشمه دو استخر زنانه و مردانه نسبتاً بزرگ دارد که به تأسیساتی مانند چندین رواق کوچک برای استراحت و اقامت مسافران، محل فروش نوشیدنی و غیره تجهیز شده است. محوطه ی اطراف چشمه پر از درختان نخل زیبا و سبز است. پساب این چشمه پس از خارج شدن از استخرها مانند رودخانه کوچکی پس از طی چند کیلومتر با آب نسبتاً زیادی به صورت آبشار کوچکی به پایین سرازیر میشود. کوه گنو با 2347 متر ارتفاع در 29 کیلومتری شمال غربی بندرعباس بین دهستانهای فین، سیاهو و ایسین واقع شده است. این کوه در مقایسه با آب و هوای گرم بندرعباس، آب و هوایی نسبتاً معتدل دارد و به همین مناسبت نیز از اهمیت زیست محیطی و تفریحگاهی برخوردار است.
چشمه آبگرم خورگو
این چشمه آب معدنی که تعداد آنها سه چشمه است از طریق جاده فرعی منشعب از جاده بندرعباس، سیرجان قابل دسترسی اند. از دو راهی جاده بندر عباس سیرجان تا مظهر چشمه اول در حدود 28 کیلومتر فاصله است. آب چشمه اول از شکاف سنگهای آهکی مارنی خارج و وارد رودخانه خورگو میشود و آب این چشمه در ردیف آبهای سولفات، کلسیم همراه با منیزیم و کلرو و سدیم ولرم است. تعداد چشمه های آبگرم این منطقه سه چشمه است که خصوصیات واحدی دارند. چشمه دوم خورگو در یک کیلومتری شرق چشمه اول از شکاف سنگهای آهکی مارنی به صورت جوشان از زمین میجوشد.
در نزدیکی مظهر چشمه حوضچه ای به شکل دایره و به قطر 3 متر بنا شدهاست. از آب این چشمه برای استحمام میشود و در ردیف آبهای گوگردی با کاتیونهای و آنیونهای مختلف گرم است. دسترسی به چشمه سوم نیز از طریق جاده فرعی منشعب از جاده بندرعباس، سیرجان امکان پذیر است. از بندرعباس تا دوراهی خورگو 30 کیلومتر است، واز دوراهی تا مظهر چشمه در حدود 20 کیلومتر فاصلهاست، در کنار مظهر چشمه حوضچهای جهت استحمام وجود دارد و آب چشمه در ردیف آبهای گوگردی با کاتیونها و آنیونها ی مختلف گرم است.
