بخشی از مقاله
چکیده
چشمههای آبگرم از جمله منابع و جاذبه های ژئوتوریسم در دنیا میباشند که دارای ارتباط مستقیم با گردشگری درمانی نیز هستند. به لحاظ تعدد و پراکنش مناسب چشمههای آبگرم در ایران، اخیرا توسعه و تجهیز این دسته از منابع و جاذبهها مورد توجه سیاستگذاران بخش گردشگری واقع شده است. از اینرو چشمه آبگرم ورتون نیز به عنوان یکی از چشمه های آبگرم استان اصفهان، در فرایند برنامه ریزی توسعه قرار گرفته است.
هدف این مقاله تعیین و سنجش قابلیتهای توسعه چشمه آبگرم ورتون در مقایسه با بیست چشمه آبگرم مطرح در سراسر کشور ایران، با استفاده از تکنیک دلفی و طیف سنجش لیکرت میباشد. نوع دسترسی، تعدد سلسله مراتب حوزه نفوذ، حجم بازار هدف، کشش پذیری سرمایه گذاری، وضعیت زیر ساختهای موجود، حجم دیگر منابع و جاذبه های گردشگری در منطقه میزبان، وسعت، تسهیلات مالی و فرهنگ استفاده به عنوان شاخصهای قابلیت توسعه چشمههای آبگرم در کشور مشخص شدند. همچنین نتایج این پژوهش نشان می دهد چشمه آبگرم ورتون با امتیاز 124 در رتبه یازدهم، دارای قابلیت توسعه "متوسط"، در بین بیست چشمه آبگرم موجود در کشور ایران می باشد.
مقدمه
صنعت گردشگری فرایند تلفیق یافته ای از فضای فیزیکی و جامعه انسانی می باشد. صنعت گردشگری با ماهیتی چند بعدی علاوه بر تامین نیاز گردشگران، باعث تغییرات عمده ای در سیستم جامعه میزبان می گردد. از اینرو دولتمردان در تلاشند تا با مهیا سازی و ارزشمند نمودن جاذبه های گردشگری در مناطق دارای پتانسیل، فرصت بهره مندی از ابعاد مثبت این صنعت را فراهم سازند. - راست قلم، -1385 - 38 یکی از انواع گردشگری با قدمتی بیشتر از یک قرن، گردشگری درمانی است.
یکی از ارکان اصلی فعالیتهای گردشگری درمانی به استفاده بردن از خواص درمانی، آرام بخشی و محصولات و خدمات ویژه محیط جغرافیایی مقصد، شامل آب و هوا، محصولات اندمیک، چشمه های آبگرم و... مربوط می شود. - توسان، - 104 - 2001 گردشگری درمانی ضمن ارائه خدمات درمانی به گردشگران و جامعه هدف، زمینه توسعه خدمات صنعت گردشگری از جمله انواع تفریحات، مراکز خرید و پذیرایی و ... را نیز فراهم می آورد. چشمه های آبگرم از جمله منابع ژئوتوریسم ودارای ارتباط مستقیم با گردشگری درمانی می باشند. چشمه های آبگرم علاوه بر ارائه خدمات مبتنی برسلامت و درمان برای گردشگران، به عنوان محور توسعه منطقه میزبان نیز دارای قابلیتهای قابل ملاحظه ای می باشند.
در بسیاری از کشورها از جمله شیلی، پرو، ژاپن و استرالیا با تجهیز کامل آن دسته از چشمه های آبگرم که طی آزمایشات علمی، مفید بودن آنها برای بعضی از بیماریها و همچنین آرامش اعصاب و روان ثابت شده، زمینه توسعه مناطق میزبان فراهم آورده شده است. چشمه های آبگرم از فعل و انفعالات زیر زمینی پدید می آیند. دراین چشمه ها، آب بوسیله گرمای درون زمین گرم شده و بصورت جوشان از سطح زمین خارج می شود. به علت ترکیبات محلول موجود دراین آبها، گاهی دارای خواص درمانی می شوند که این خاصیت با استفاده از روشهای آزمایشگاهی پیشرفته مشخص می شود. - آقا نباتی، - 108-1385 باید اشاره کرد تجربه و دانش بومی نیز در بعضی موارد حاکی از خواص درمانی اینگونه آبها می باشد.
در کشور ایران نیز استفاده از این راهکار اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش جهت بررسی وضعیت چشمه های آبگرم و دستیابی به قابلیتهای توسعه چشمه های آبگرم در ایران تهیه شده است. با توجه به پتانسیلهای بالای چشمه های ابگرم و وجود بازار های هدف مناسب برنامه ریزی و سرمایه گذاری در این بخش از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف دراین مقاله تعیین و سنجش قابلیتهای توسعه چشمه آبگرم ورتون استان اصفهان در بین بیست چشمه آبگرم در ایران می باشد. مشابه مطالعه حاظر در کشور ژاپن صورت گرفته است که به آن اشاره خواهد شد.
این مقاله با استفاده از روش دلفی و در یک گروه شش نفری از جامعه آماری به عنوان خبرگان روش دلفی صورت گرفته است. چشمه های آبگرم سرعین، محلات از جمله چشمه هایی هستند که توانسته اند تا حدود زیادی نقشهای مبتنی بر توسعه منطقه ای ایفا کنند. در این مقاله نیز بر پایه اندیشه ذکر شده، چشمه آبگرم ورتون که در شهرستان اصفهان قرار دارد، مورد بررسی و قابلیتهای توسعه آن مورد سنجش واقع شده است.
مفاهیم و مبانی نظری
ژئوتوریسم به شکلی از توریسم اطلاق می شود که ماهیت جاذبه از پدیده ها، ساختارها وفعالیتهای زمین شناختی نشات می گیرد. از آنجاییکه چشمه های آبگرم یکی از پدیده های زمین شناختی است لذا بازدید از چشمه های آبگرم در دسته ژئوتوریسم قرار دارد. - قریب، - 94 -1375 اما چون استفاده از این چشمه ها گاها به علت خواص درمانی آنهااست لذا بازدید از آنها بعضا در دسته گردشگری درمانی نیز قرار می گیرند.
همانطور که اشاره شد چشمه های آبگرم از فعل و انفعالات زیر زمینی پدید می آیند. دراین چشمه ها، آب بوسیله گرمای درون زمین گرم شده و بصورت جوشان از سطح زمین خارج می شود. به علت ترکیبات محلول موجود دراین آبها، گاهی دارای خواص درمانی می شوند که این خاصیت با استفاده از روشهای آزمایشگاهی پیشرفته مشخص می شود. باید اشاره کرد تجربه و دانش بومی نیز در بعضی موارد حاکی از خواص درمانی اینگونه آبها می باشد.
در بسیاری از کشورهای دنیا تجهیز چشمه های آبگرم باعث ایجاد موقعیت برنده - برنده برای جامعه گردشگران و جامعه میزبان شده است. کشورهای استرالیا، ژاپن، آمریکا، روسیه، چین و کره از جمله کشورهایی هستند که در این زمینه موفق عمل نموده اند. - آلن، -2000 - 30 به عنوان مثال کشور ژاپن با تجهیز 307 چشمه آبگرم علاوه بر ایجاد رضایت برای گردشگران و متقاضیان، درحدود چهارده میلیون ین درآمد ایجاد کرده است. نمودار شماره - 1 - شش کشور اول دنیا را از لحاظ تعدد چشمه های آبگرم نشان می دهد.
نمودار شماره : - 1 - شش کشور اول دنیا از لحاظ تعدد چشمه های آبگرم
بهره برداری از چشمه های آبگرم در کشورهای مختلف به روشهای گوناگونی صورت می گیرد. طریق بهره برداری به عوامل بسیاری ازجمله فضای فیزیکی، نوع مواد محلول در آب چشمه، فرهنگ منطقه میزبان و... بستگی دارد. جدول شماره - 1 - نشان دهنده انواع بهره برداری از چشمه های آبگرم در دنیا می باشد.
