بخشی از مقاله
خلاصه:
زمینه و هدف: گاز رادن عنصر رادیواکتیو بی رنگ و بی بو میباشد که با ورود به سیستم تنفسی و با انتشار پرتو آلفا، باعث افزایش احتمال سرطان ریه در افراد میگردد. چشمه های آبگرم میتوانند یکی از منابع انتشار گاز رادن باشند. با توجه به استفاده بسیاری از افراد از چشمه آبگرم گنو، اندازه گیری غلظت رادن کل و دز موثر مورد توجه قرار گرفت.
مواد و روشها: غلظت رادن کل هوای داخلی و زمینه در 6 مرحله در فصل زمستان 1390 وبهار 1391 توسط دستگاهپرتابل ٍRTMاندازه گیری گردید. دز موثر دریافتی کارکنان و تفریح کنندگان توسط معادلات ارائه شدهUNSCEAR محاسبه گردید.
نتیجه گیری: چشمه آبگرم گنو منبع انتشار گاز رادن میباشد. میانگین رادن کل فصل زمستان و بهار هوای داخلی بسیار نزدیک به حد استاندارد WHO میباشد. همچنین دز موثر دریافتی کارکنان و تفریح کنندگان کمتر از حد استاندارد میباشد.
کلمات کلیدی: رادن222، تورن220، دز موثر، چشمه آبگرم گنو
-1مقدمه:
رادن Rn - 222ٍٍٍ - ، ناشی از واپاشی رادیوم Ra - 226 ٍٍّ - در زنجیره اورانیوم و رادنRn - 220ًٍٍ - یا تورن ناشی از واپاشی رادیوم 224 - ٍٍُ - Ra در زنجیره توریم می باشند. این عناصر رادیو اکتیو، بی بو، بی رنگ و با نیمه عمر 3/83 روز میباشند .[2 ,1] در هنگام تنفس، گاز رادن وارد ریه میشود و در آنجا شروع به واپاشی میکند. با انتشار پرتو آلفا در هنگامواپاشی، DNAسلولهای ریوی دچار آسیب و در نهایت سلولهای سرطانی تشکیل میگردند. [3] سازمان بهداشت جهانی - WHO - 1 ارتباط معنی دار سرطان ریه با غلظت رادن هوای داخلی را تایید کرده است.[4] آژانس حفاظت محیط
زیست آمریکا2 - EPA - میزان مرگ و میر ناشی از رادن هوای داخلی راتقریباً 21000 نفر در سال اعلام کرده است که 10برابر بیشتر از مرگ ناشی از آلودگی هوا میباشد.[5] گاز رادن mSv / y َاز دز موثر دریافتی سالانه ناشی از پرتو
گیری طبیعی mSv / y - ُ / ٍ - را به خود اختصاص داده است - بیش از 50 درصد - .[7 , 6] سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا و سازمان بهداشت جهانی برای رادن کل - مجموع رادن222 و رادن - 220 در هوای داخلی به ترتیب غلظت استاندارد َBq / m ٌَُ و َBq / m ًًٌ را پیشنهاد کردهاند.[8 ,5] میانگین جهان? غلظت رادن هوای داخلی و بیرونی به ترتیبBq / m َُ و َBq / m ٌِ میباشد.[9] کمیته علمی تأثیرات پرتوزایی اتمی ملل متحد 3 - UNSCEAR - استاندارد دزموثر دریافتی ناشی از پرتو گیری طبیعی را mSv / y ِ / ٍ بیان کرده است که mSv / y ٌ آن مربوط به رادن کلمیباشد.[11 ,10] حداکثر دز موثر دریافتی سالانه کارکنان و مردم عادی ناشی از رادن کل به ترتیب mSv / y ًٍ و mSv / y ٌ میباشد. [12] در بسیاری از موارد به علت انتشار گاز رادن از خاک، آب و مصالح ساختمانی و همچنین پایین بود تهویه هوا، غلظت گاز رادن در هوای داخلی اماکن افزایش مییابد. [13 ,1]
بنابراین دز موثر دریافتی ناشی از رادن در افرادی که بیشتر زمان خود را در اماکن مسکونی و تفریحی مانند استخر های آبگرم صرف میکنند، بیشتر میباشد. آب خروجی از چشمه های آبگرم پس از عبور از لایه ای مختلف درونی زمین، حرارت و املاح را جذب و در نهایت از محلی مناسب خارج میشود.[14] بسیاری از مطالعات نشان داده است که غلظت گاز رادن در چشمه های آبگرم بیشتر از چشمه های آب سرد میباشد.[15] چشمه آبگرم گنو استان هرمزگان در شمال غربی و در مختصات جغرافیایی N "ٍّ.ُُ ' ٍّ ٍْ و "Eَُ.ٌُ' ٌَ ِّ قرار دارد - شکل. - 1 با توجه به نزدیکی چشمه آبگرم گنو به شهر بندرعباس و استفاده بسیاری از افراد از این چشمه برای تفریح و درمان، ضرورت اندازه گیری غلظت رادن کل و محاسبه دز موثر دریافتی افراد در این چشمه مورد توجه قرار گرفت.
-2 مواد و روشها:
-2-1 اندازه گیری غلظت رادن222 و رادن220 - تورن -
چشمه آبگرم گنو بندر عباس جهت اندازه گیری غلظت رادن کل انتخاب گردید. بر طبق پرو توکل ارائه شده توسط EPA برای اندازه گیری غلظت Rn ٍٍٍ هوای داخلی توسط دستگاه های پرتابل مدت زمان 24 ساعت متوالی الزامی میباشد .[16] از این رو سه غلظت 24 ساعته رادن کل زمینه - مجاور درب ورودی - و سه غلظت 24 ساعته رادن کل در هوای داخلی استخردر سه ماه از فصل زمستان سال 1390 و بهار سال 1391 توسط دستگاه ٍ ٌََّ RTM مورد اندازه گیری قرار گرفت - شکل. - 1 در مجموع 6 غلظت 24 ساعته رادن کل هوای داخلی و 6 غلظت 24 ساعته رادن کل هوای زمینه - مجاور دربورودی - در طول 6 ماه مورد اندازه گیری قرار گرفت. همزمان با اندازه گیری غلظت رادن، درصد رطوبت نسبی و دمای هوا نیز توسط دستگاه رادن سنج مورد اندازه گیری قرار گرفت. دستگاه RTM مورد استفاده در این تحقیق، دستگاهپرتابل اندازه گیری مداوم رادن و تورن با شناساگر نیمه رسانای سیلیکونی میباشد.
در این دستگاه دامنه اندازه گیری غلظترادن َMBq / m ًٌ ً، رطوبت نسبی %ًًًٌ و دمای C ًٍ تا C ًُ اندازه گیری میگردد.[17] دستگاه هوای بیرون را با دبی l / min ٍِ / ً وارد اتاقک اندازه گیری میکند. دو فیلتر مانع ورود دختران رادن 222 و رادن220 به اتاقک اندازه گیری میشوند از این رو فقط رادن و تورن وارد اتاقک اندازه گیری میشوند. کاتد شناساگر سیلیکونی با سطح ٍmm ًٌِ و آند دیواره داخلی اتاقک اندازه گیری میباشد که میتواند اختلاف پتانسیل Vًًٌُ را ایجاد کند.[18] دستگاه برای اندازه گیری دارای دو حالت کند و سریع میباشد، در حالت کند 4 واپاشی در ثانیه و در حالت سریع 2 واپاشی در ثانیه اندازه گیری میگردد. طبق دستورالعمل دستگاه، برای اندازه گیری بیش از دو ساعت دستگاه باید در حالت کند قرار گیرد [17] - شکل. - 2
