بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه برخی خصوصیات فیزیولوژیکی در کشت مخلوط روي ردیف یولاف زراعی و ماشک گلخوشهاي آزمایشی در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 7 تیمار و 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 1393-94 اجرا گردید. تیمارهاي آزمایش شامل نسبتهاي مختلف کاشت به ترتیب ماشک یولاف بودند. کشت مخلوط به روش جایگزینی انجام گرفت. نتایج نشان داد که شاخص سطح برگ و کلروفیل برگ یولاف در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص افزایش یافته است.
ماشک در کشت مخلوط تحت تاثیر یولاف قرار گرفت و شاخص سطح برگ آن نسبت به کشت خالص کاهش یافت. همچنین کلروفیل برگ ماشک در کشت مخلوط افزایش یافت. از آنجایی که میزان کلروفیل، شاخص سطح برگ، میزان فتوسنتز و تولید ماده خشک با همدیگر مرتبط هستند، بیشتر بودن میزان کلروفیل و شاخص سطح برگ در کشت مخلوط روي ردیف می تواند منجر به افزایش فرآیند فتوسنتز، تولید ماده خشک و عملکرد گردد.
کلمات کلیدي: شاخص سطح برگ، کلروفیل، کشت مخلوط روي ردیف
مقدمه
کشت مخلوط یکی از راه هاي ثبات و یا افزایش عملکرد در واحد سطح می باشد. فیزیولوژیست ها معتقدند که در کشت مخلوط گونه هاي متفاوت، با توجه به وجود اختلافات مورفولوژیکی، جذب تشعشع خورشیدي توسط گیاه افزایش یافته و در نتیجه باعث افزایش عملکرد خواهد شد . محققان در ارزیابی کشت مخلوط سویا و سورگوم اظهار داشتند که میزان کلروفیل برگ سورگوم در تمامی تیمارهاي کشت مخلوط نسبت به کشت خالص آن بیشتر بوده و علت این امر را به سایهاندازي گیاهان روي همدیگر و نیتروژن تثبیت شده توسط سویا در کشت مخلوط نسبت دادند . بنابراین هدف از انجام این آزمایش ارزیابی تاثیر کشت مخلوط روي ردیف یولاف زراعی و ماشک گلخوشهاي بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی بود.
مواد و روشها
به منظور مطالعه برخی خصوصیات فیزیولوژیکی در کشت مخلوط روي ردیف یولاف زراعی و ماشک گلخوشهاي آزمایشی در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 7 تیمار و3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 1393-94 اجرا شد. مساحت هر کرت 6 مترمربع - ابعاد 3×2 متر - که هر کرت شامل 20 ردیف کاشت به طول 3 متر و فاصله بین ردیفی 10 سانتیمتر در نظر گرفته شد. در این آزمایش از لاین V4 یولاف زراعی - داراي شناسه و ماشک گلخوشهاي استفاده گردید.
تراکم یولاف 400 بذر در مترمربع و تراکم ماشک 150 بذر در مترمربع در نظر گرفته شد. تیمارهاي آزمایش شامل نسبتهاي مختلف کاشت به ترتیب ماشک یولاف بودند. کشت مخلوط به روش جایگزینی بود. صفات مورد بررسی شامل شاخص سطح برگ یولاف و ماشک و کلروفیل برگ یولاف و ماشک بودند. نمونهبرداري به صورت تصادفی از خطوط میانی کرتها با استفاده از یک کوآدرات به ابعاد 25×25 سانتیمتر با حذف اثر حاشیه انجام شد. اندازهگیري سطح برگ - یولاف و ماشک به تفکیک - ، توسط دستگاه Leaf Area Mater - مدل ∆T، ساخت کشور انگلستان - انجام شد.
براي اندازهگیري کلروفیل برگ از کلروفیل سنج ساخت کشور ژاپن استفاده گردید. اندازهگیري میزان کلروفیل برگ، از آخرین برگهاي توسعهیافته - سه برگ - یولاف و ماشک و از سه قسمت مختلف انتهایی، وسطی و پایینی برگهاي هر دو گونه به صورت مجزا صورت گرفت. به منظور تجزیه آماري دادهها و همچنین رسم نمودارها از نرمافزارهاي SAS نسخه 9.1 و EXCEL 2010 استفاده شد. مقایسه میانگین تیمارها به روش آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح 0/05 انجام گرفت.
نتایج و بحث
نتایج نشان دادند بیشترین میزان شاخص سطح برگ یولاف - 6/88 - از نسبت 60 درصد یولاف و 40 درصد ماشک حاصل شد با توجه به این که تبدیل انرژي نورانی به انرژي شیمیایی توسط برگهاي سبز انجام میشود، شاخص سطح برگ میتواند به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر در تولید ماده خشک باشد. افزایش مقادیر شاخص سطح برگ به افزایش تولید مادة خشک میانجامد. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر می رسد که علت افزایش شاخص سطح برگ یولاف در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص فراهمی نیتروژن براي یولاف از طریق تثبیت بیولوژیکی نیتروژن توسط ماشک و همچنین توزیع مطلوبتر نور توسط کانوپی یولاف باشد.
بنابراین وجود اثرات تسهیلکنندگی و تکمیلکنندگی یولاف و ماشک در کنار یکدیگر منجر به افزایش شاخص سطح برگ یولاف شد. پژوهشگران گزارش کردند که در کشت مخلوط گندم و شبدر قرمز، شاخص سطح برگ در کشت مخلوط این گیاهان نسبت به کشت خالص بالا بود و بالابودن شاخص سطح برگ منجر به استفاده بهینه از نور دریافتی کانوپی و افزایش عملکرد شد . - 4 - نتایج مربوط به تجزیه واریانس دادههاي شاخص سطح برگ ماشک نشان داد که این صفت تحت تاثیر نسبتهاي کاشت در سطح یک درصد معنیدار شد.
به طوري که بیشترین میزان شاخص سطح برگ ماشک - 1/44 - از کشت خالص بدست آمد - شکل . - 1 اختلاف سطح برگ ماشک در کشت خالص و مخلوط، علاوه بر جذب کمتر منابع در کشت مخلوط توسط ماشک، به جذب بیشتر تشعشع توسط یولاف در بالاي کانوپی و ممانعت از رسیدن نور به پایین کانوپی مربوط میشود. با توجه به نتایج چنین استنباط شد که چون در تیمارهاي مخلوط، یولاف گیاه غالب شده، بنابراین گیاه ماشک تحت تاثیر یولاف قرار گرفته و شاخص سطح برگ آن نسبت به کشت خالص کاهش یافت. محققان در بررسی کشت مخلوط ذرت و ماش بیان کردند که بیشترین سطح برگ ماش در تیمار کشت خالص آن بدست آمد .نتایج نشان داد که اثر نسبت کاشت بر کلروفیل برگ یولاف معنادار بود.
بیشترین میزان کلروفیل برگ یولاف 56/23 - اسپد - از تیمار 60 درصد یولاف و 40 درصد ماشک حاصل شد. همچنین کمترین میزان کلروفیل برگ یولاف 52/16 - اسپد - مربوط به نسبت کاشت %30 ماشک %70 + یولاف بود که از لحاظ آماري تفاوت معنیداري با میزان آن در کشت خالص یولاف 52/40 - اسپد - نداشت. با توجه به نتایج به نظر میرسد که در آزمایش حاضر، به دلیل افزایش سایهاندازي در کانوپی و تثبیت نیتروژن توسط ماشک در کشت مخلوط، یولاف از نیتروژن موجود در خاك استفاده بهینه کرده و این عامل باعث افزایش میزان کلروفیل برگ یولاف شده است.
محققان در ارزیابی کشت مخلوط سویا و سورگوم اظهار داشتند که میزان کلروفیل برگ سورگوم در تمامی تیمارهاي کشت مخلوط نسبت به کشت خالص آن بیشتر بوده و علت این امر را به سایهاندازي گیاهان روي همدیگر و نیتروژن تثبیت شده توسط سویا در کشت مخلوط نسبت دادند. کلروفیل برگ ماشک تحت تاثیر نسبتهاي مختلف کشت قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل برگ ماشک 32/57 - اسپد - در نسبت %40 ماشک %60 + یولاف و کمترین میزان آن 30 - اسپد - در تیمار کشت خالص بدست آمد.
به عبارت دیگر، گیاه زراعی در شرایط سایهاندازي براي به دام انداختن هر چه بیشتر نور براي تولید فتوآسیمیلات، میزان کلروفیل برگ خود را افزایش میدهد. در این آزمایش چون ارتفاع یولاف بلندتر از ارتفاع ماشک بود باعث سایهاندازي روي ماشک شد. یافته هاي محققان دیگر با نتایج این آزمایش همسو است.
