بخشی از مقاله
مقدمه
یکی از مهمترین نهادههای کشاورزی، مصرف صحیح کودهای شیمیایی است که اهمیت آن در افزایش عملکرد محصولات کشاورزی شناخته شده است
فسفر یکی از عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان زراعی است که بهدلیل تثبیت توسط یونهای معدنی نظیر آلومینیوم، آهن، کلسیم و منیزیم، قابلیت جذب آن توسط گیاه به شدت کاهش مییابد
آهن با ایجاد رشد رویشی مناسب از طریق افزایش تعداد و سطح برگ، مشارکت در فتوسنتز، افزایش ارتفاع و ماده خشک زمینه تشکیل و توسعه اجزای عملکرددانه و در نتیجه عملکرد دانه را فراهم میآورد
در کشاورزی متمرکز کمبود روی رایج و گسترده است. این پدیده به علت برداشت شدید روی قابل استفاده از منطقه نفوذ ریشه در خاک به-وجود میآید
با عنایت به گستردگی سطح زیر کشت نخود و اهمیت اقتصادی آن در استان لرستان، شناسایی برخی عوامل مهم تاثیر گذار بر عملکرد آن از اهمیت زیادی برخودار بوده، از این رو هدف از آزمایش حاضر پاسخ نخود زراعی رقم ILC482 به سطوح مختلف کود فسفر، آهن و روی در شرایط دیم در این استان میباشد.
مواد و روشها
این تحقیق بهصورت اسپلیت پلات فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار بود. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: عامل فسفر در سه سطح صفر، 100و 200 کیلوگرم در هکتار از منبع سوپر فسفات تریپل به صورت خاک کاربرد، عامل آهن از منبع فوسین و روی از منبع سولفات روی هر دو در سه سطح صفر، سه و شش در هزار به طریق محلول پاشی مصرف شدند. تیمارهای شاهد - عدم محلول پاشی - بدون محلول پاشی آب خالص بودند. خاک محل آزمایش دارای بافت لوم رسی لایدار و مقدار فسفر، آهن و روی قابل جذب آن به ترتیب 1/2، 5 و 0/44 پیپیام بود. بر حسب دادههای ایستگاه هواشناسی در طول زمان کاشت تا برداشت - پنج ماه - میزان بارش 199 میلیمتر بود، بارش در سه ماه اول کاشت صورت گرفت. صفات موجود در این آزمایش در هر کرت پس از حذف اثرات حاشیه ایی اندازه گیری شدند.
نتایج و بحث وزن صددانه
تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل فسفر آهن روی بر وزن صددانه در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود - جدول . - 1 کمترین وزن صددانه مربوط به تیمار شاهد و بیشترین وزن صددانه مربوط به اثر متقابل سطح سوم فسفر سطح سوم آهن سطح سوم روی بود - جدول . - 2در تحقیقی گزارش شده استفاده توأم از عناصر ریز مغذی باعث افزایش وزن تک دانه در سویا میشود . - Kobraee et al., 2011 - علاوه بر ناکافی بودن مواد غذایی خاک،کاربرد آهن و روی به صورت محلولپاشی باعث کاهش اثرات آنتاگونیستی میشود. کم بودن وزن صددانه در تیمارهای پایین کودی به دلیل رقابت دانهها در بدست آوردن مواد غذایی و کاهش کربوهیدرات ذخیرهای گیاه میباشد که تعداد سلولهای مولد کاهش یافته و وزن صددانه کاهش مییابد.
جدول- 1 تجزیه واریانس صفات زراعی نخود
عملکرد دانه
اثر متقابل فسفر آهن روی برای صفت عملکرد دانه در سطح پنج درصد معنیدار بودند - جدول . - 1حداکثر عملکرد دانه - - 1228 kg/hاز تیمار 200 kg/h - P3F3Z3 سوپر فسفات تریپل6+ در هزار آهن6+ در هزار روی - حاصل گردید که نسبت به تیمار شاهد - - P1F1Z1 با عملکرد 725 kg/h حدود 500کیلو گرم - برابر 41درصد - افزایش داشت نتایج نشان داد گیاه نخود عکسالعمل مثبتی به میزان افزایش کودهای شیمیایی مصرفی نشان داده است. دلیل این امر را میتوان به کمبود عناصر غذایی فسفر، آهن و روی در خاک تحت آزمایش نخود مرتبط دانست.
با توجه به اینکه میزان فسفر قابل استفاده در خاک مورد آزمایش 1/2 پیپیام بوده و از حد بحرانی فسفر در زراعت نخود 5/5 تا 7 پی پیام ، خیلی پایینتر است گیاه نخود به سطح فسفر مصرفی 200 - کیلوگرم در هکتار - بهخوبی واکنش نشان داده است. در آزمایشی بر روی نخود دیم نشان داده شد که سولفات روی بر عملکرد دانه در سطح یک درصد معنیدار شد
محققین دیگر نتایجی داشتند مبنی بر اینکه کاربرد سطوح مختلف کود فسفره - سوپر فسفات تریپل - و روی - اکسید روی - موجب افزایش عملکرد دانه باقلا شد - Bolland et al., 2000 - .نشان داده شده در لوبیا برخی عناصر ریزمغذی مثل آهن و روی باعث افزایش سطح برگ شده - SeifiNadergholi et al., 2011 - بنابراین افزایش منبع باعث تولید بیشتر مواد فتوسنتزی شده و در نهایت باعث افزایش عملکرد میشود. به عبارت دیگر اهمیت فسفر میتواند از طریق افزایش رشد ریشه و جذب رطوبت بخصوص در شرایط دیم باشد
جدول -2مقایسه میانگین اثرات متقابل فسفر آهن روی بر صفات زراعی نخود
اثر متقابل فسفر روی بر عملکرد بیولوژیک معنیدار بود بیشترین میزان عملکرد با میانگین 3115 کیلوگرم در هکتار از تیمارP3F2 حاصل شد - جدول . - 1 برخی محققین با مطالعه بر رشد باقلا گزارش کردند که وزن خشک باقلا با مصرف فسفر افزایش یافته ولی مصرف روی تاثیری بر وزن خشک آن ندارد اما مصرف فسفر جذب کل روی را در گیاه افزایش میدهد - ادهمی و رونقی، . - 1378 در این رابطه مصرف مقداری عنصر فسفر و عناصر ریزمغذی باعث افزایش تولید ماده خشک بیشتر شده و در نتیجه تجمع مواد خشک شده نهایی در انتهای دوره رشد گیاه افزایش یافت.
نتایج حاصل نشان داد که ضعف مواد آلی خاک زمینه کمبود عناصر تغذیهای لازم برای رشد گیاه را فراهم می-کند. در این صورت مصرف کودهای شیمیایی یکی از راههای مهم تقویت خاک و گیاه است.
