بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله، بررسی نقش محصولات تراریخته در راستای سلامت انسان بود. در این مقاله، که با تکیه بر مطالعات انجام شده در گوشه و کنار این جهان پهناور گردآوری شده، به نقش تقویت زیستی محصولات گیاهی، غذاهای کاربردی تراریخته، و داروهای زیستی حاصل از این گیاهان،پرداخته شده است. نتیجه بدست آمده حاکی از فایده و اثر انکارناپذیر این محصولات بر پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها و مشکلات جسمی میباشد. با به کارگیری راهبردهای مناسب و ایجاد زمینههای لازم برای این صنعت، میتوان از این صنعت بهرهمند شد و گامی به سوی تولید علم، اقتصاد مقاومتی و اشتغالزایی برداشت.
کلمات کلیدی: تقویت زیستی ، غذاهای کاربردی ، داروهای زیستی ، سلامت ، زیست فناوری
.1 مقدمه
امروزه موضوع محصولات تراریخته، از موضوعات مهم و قابل بحثی است که ذهن بسیاری از مردم را درگیر خود کرده است. نقش، فواید، مضرات و میزان قابل اعتماد بودن آنها، از مسائلی هستند که دانشمندان دائما درباره آن مطالعه و تحقیق میکنند. در این مقاله به نقش محصولات تراریخته در راستای کمک به سلامت انسان،در قالب سه بخش »بیوتکنولوژی و تقویت زیستی« ، »بیوتکنولوژی و غذاهای کاربردی« و »داروسازی مولکولی و داروهای زیستی« پرداختهایم. در ابتدای هر بخش مقدمهای مربوط به آن مبحث به منظور درک بهتر موضوع آورده شده است. در انتها، بعد از طرح مبحثها، موانع موجود پیرامون این مسائل و راه حلهای پیشنهادی مطرح شده و نتیجهگیری خواهیم کرد.
.2 بیوتکنولوژی و تقویت زیستی
امروزه یکی از چالشهای اساسی این است که 61 جمعیت جهان از گرسنگی رنج میبرند. همچنین بیش از نیمی از جمعیت جهان به گرسنگی پنهان مبتلا هستند که ناشی از کیفیت پایین غذای در دسترس است. فقدان مواد مغذی به طور اصلی وابسته به پروتئینها و ریزمغذیهاست. گرچه مکملهای غذایی و برنامههای تقویت غذایی برای رفع این مشکل استفاده میشوند، اما این چنین برنامهها محدودیتهایی دارند؛ مثل: در دسترس نبودن جمعیتهای هدف در اغلب مواقع، پایدار نبودن این جمعیتها در طی زمان، پرداختن به رفع علائم بیماری و نه دلیل مسئله. ارائه محصولات اصلی غذایی که از لحاظ مواد مغذی، تقویت شده اند میتواند اثر عظیمی داشته باشد. محصولات تقویت شده ی زیستی میتوانند از طریق روشهای پرورشی سنتی تولید شوند؛ به شرط آنکه تنوع ژنی کافی در جامعه محصول مورد نظر برای دستیابی به ویژگی مطلوب موجود باشد.
در محصولات اصلی مثل برنج، بهبود بعضی ویژگیهای پیچیده مثل ویتامین A با استفاده از روشهای پرورش مرسوم ممکن نیست؛ چون هیچ نوع برنج طبیعی که غنی از این ویتامین باشد، وجود ندارد. همه گیاهان برنج بتا کاروتن - پرو - ویتامین - A را تولید میکنند ولی فقط در قسمتهای سبز گیاه، نه در قسمت های ذخیره نشاسته در دانه. همچنین شیوههای پرورش مرسوم در گونههای تکثیر رویشی - مثل سیب زمینی - به علت کمیابی روش پرورشی مناسب از لحاظ ژنتیکی، برای غنیسازی این دسته از گیاهان بسیار سخت است. به علاوه، این شیوهها نمیتوانند ویژگیهای مهمی مثل طعم که مصرف کننده انتظار دارد را تغییر دهند. مهندسی ژنتیک و علم بیوتکنولوژی رویکرد بسیار با ارزش و تکمیلکنندهای را برای پیشرفت محصولات تقویتی ارائه میکند.
.3 افزایش میزان پروتئین
سلول های بدن انسان فقط میتوانند 10 نوع از 20 نوع آمینواسید را تولید کنند و بقیه ی انواع آمینواسید از طریق غذای دریافتی تامین میشود.کاندیدهای مناسب پروتئینی برای تقویت زیستی عبارتند از:پروتئین ذخیرهای اسپورامین A از سیبزمینی شیرین، پروتئین AmA1 آلبومین دانه گل تاج خروس1، ASP1 که یک پروتئین ذخیرهای مصنوعی غنی از آمینواسید است. ASP1 به خوبی در برنج و گیاه مانیوک2 وارد و بیان شده است. اکنون سعی بر این است که میزان ذخیره پروتئین در گیاهان تراریخته افزایش یابد.
.4 مقابله با کمبود ویتامین A
کمبود ویتامین A باعث نابینایی غیرقابل بازگشت، افزایش حساسیت در برابر بیماریها و همچنین مرگ میشود. برنج طلایی3 شامل دو ژن دریافتی از طریق مهندسی ژنتیک است. این دو ژن تولید آنزیم فیتوئن سنتاز 4 - PSY - و آنزیم فیتوئن دساتوراز 5 - CRTI - را رمزگذاری میکنند. برنج طلایی 1 دارای ژن PSY از نرگس زرد و ژن CRTI از میکروب گیاهی اروینیا اوردوورا6 میباشد.
.5 محصولات غنی شده از آهن برای مقابله با آنمی
بیش از دومیلیارد نفر در تمام کشورها از آنمی فقر آهن رنج میبرند که این مسئله باعث شده کمبود آهن متداولترین کمبود ریزمغذی در سراسر جهان باشد. گوشت قرمز، حبوبات و سبزیجات از منابع آهن هستند؛ گرچه میزان دسترسی زیستی آهن در گیاهان کم است. در برنج، این مشکل با وجود فیتات1 که یک مهارکننده قوی در بازجذب آهن است، و همچنین کمبود فاکتورهای کمککننده در بازجذب آهن، تشدید شده است. القای پروتئین ذخیرهکنندهی آهن به نام فریتین2، از لوبیاسبز و لوبیای سویا به اندوسپرم برنج، باعث افزایش 3 برابری آهن در دانههای برنج شده است. به منظور کاهش میزان فیتات، آنزیم فیتاز به برنج منتقل شده و اکنون سعی بر این است که ساختار برنج را بهینهسازی کنند. و در آخر، بیان بیشتر یک پروتئین غنی از سیستئین که عناصر فلزی را در برنج منتقل میکند، میتواند میزان بازجذب آهن را طی گوارش بهبود دهد.
.6 افزایش فولیک اسید در گوجه فرنگی
کمبود فولیک اسید یک مشکل جهانی است که اکثرا خانمها در کشورهای درحال توسعه با آن مواجه هستند. در غذا، فولیک اسید بیشتر به فرم فولات وجود دارد. به منظور افزایش میزان فولات در گوجه فرنگی، دانشمندان ژن آنزیم کاتالیزکننده سنتز دو پیش مادهی فولات را بیان کردهاند. این عمل باعث شده که گوجه فرنگی تراریخته 25 برابر فولات بیشتری داشته باشد.
.7 ذرت فیتاز
در چین ذرت فیتاز توسط آکادمی علوم کشاورزی چین تولید شده، گواهی ایمنی زیستی را در سال 2009 دریافت کرده و در سال 2014 نوسازی شده است.
.8 بیوتکنولوژی و غذاهای کاربردی
غذاهای کاربردی در کنار مواد مغذی اولیه و اصلی برای سلامتی مفید هستند. این غذاها حاوی آنتی اکسیدان اند که می تواند احتمال ابتلا به بیماری های مربوط به پیری را کاهش دهد. غذاهای اساسی و کاربردی شامل میوه ها و سبزیجات، همه حبوبات، سویا، شیر، غذاهای غنی شده، نوشیدنی ها و بعضی مکمل های غذایی می شود. رژیم غذایی و سلامتی بسیار به یکدیگر وابسته اند. بنابراین محصولات از طریق بیوتکنولوژی تغییر مییابند تا دارای سطح بیشتری از مواد فعال زیستی مهم باشند؛ برای تولید مواد مغذی بهتر و از بین بردن اجزاء غذایی نامطلوب.
