بخشی از مقاله
مقدمه
توسعه پایدار به مفهوم حرکت بر محور انسان- محیط بوده و انسان به عنوان محور اصلی توسعه مطرح می باشد و منظور از آن فراهم کردن زمینه های لازم برای آماده سازی انسان هاست تا ضمن مشارکت در فرآیند توسعه، خود نیز از زندگی پایدار - مادی و معنوی - بهره مند شوند و همین اقبال را نیز برای آیندگان در نظر داشته باشند. توسعه پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعه صرفا اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح گردید، جایی که توسعه بی رویه، باعث ایجاد اختلافات شدید طبقاتی و مشکلات زیست محیطی عدیده ای شده بود. افزایش شهرنشینی و بروز معضلات زیست محیطی در دهههای پایانی قرن بیستم، توسعه پایدار شهرها را پیش روی متخصصان و صاحبنظران مسائل شهری قرارداد. - رنجبریان و زاهدی ، - 77 :1384 توسعه پایدار باید برای جوامع شهری در آینده در نظر گرفته شود، به صورتی که علاوه بر اینکه مشکلات شهرهای بزرگ را حل میکند، از به خطرافتادن زندگی نسل های آینده جلوگیری به عمل آورد. توسعه پایدار باید در جهتی حرکت نماید که از منابع به صورت عاقلانه و اندیشمندانه استفاده شود. امروزه تعریف توسعه تغییر کرده و اکنون به نوعی جامع نگری که شامل توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی است مبدل شده است و نهایتا اینکه علت عام و در عین حال اصلی ناپایداری توسعه در جوامع، فقدان بینش و نگرش آینده نگر به اصل توسعه، کمبود دانش و خردمندی درباره تعیین راهبردها، سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها در سطوح مختلف مدیریتی و عملیاتی است. در ایران نیز افزایش جمعیت شهری، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ و تمرکز امکانات و خدمات در کلانشهرها، باعث شد تا بسیاری از شهرهای کشور با مشکلاتی مانند کمبود مسکن، اشتغال و... مواجه شوند و محیطزیست شهری تحتتأثیر قرار گیرد. - رنجبریان و زاهدی ، - 77 :1384
تعریف توسعه پایدار
از توسعه پایدار تعریف متعددی شده که به بعضی از آنها اشاره می شود:
از نظر چایلد توسعه پایدار توسعه ای است که بتواند در دوره زمانی طولانی بدون اینکه خسارتی به محیط زیست وارد کند تداوم یابد - اسدی،. - 1379 توسعه پایدار یک فلسفه علمی است که در آن بر پایه تحلیلی سیستماتیک و نظام مند از مسائل جوامع راه حل هایی تعیین می شوند که برابری ، عدالت و صلح را در نظام جهانی به همراه خواهد داشت. مهمترین تعریفی که از توسعه پایدار در اجلاس ریو از آن ارائه شده است به این قرار می باشد : توسعه ای است که نیازهای کنونی بشر را بدون مخاطره افکندن نیاز نسل های آینده برآورده ساخته و در آن به محیط زیست و نسل های فردا توجه شود - حاتمی، - 1392 اداره و بهره برداری صحیح از منابع پایه- طبیعی و مالی و نیز نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب که با بکار گیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیازهای نسل امروز و آینده به طور مستمر و رضایت بخش - زیاری،. - 1383 آنچه در تعاریف مربوط به توسعه پایدار مشترک است، جنبه پویایی آن، رفع نیازهای اساسی، توجه خاص به حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب و آلودگی آن است.
تاریخچه توسعه پایدار
از سالیان دور، با افزایش سطح دانش و فهم بشر، کیفیت و وضعیت زندگی او همواره در حال بهبود و ارتقا بوده است. مباحث توسعه اقتصادی از قرن هفدهم و هجدهم میلادی در کشورهای اروپایی مطرح شده وبعد از انقلاب فرهنگی اجتماعی اروپا - رنسانس - و متعاقب آن انقلاب صنعتی، موج پیشرفت های شتابان کشورهای غربی آغاز شد. فشار صنعتی شدن و رشد فناوری در این کشورها توام با تصاحب بازار و منابع کشورهای ضعیف مستعمراتی باعث شد تا در زمانی کوتاه، شکاف بین دو قطب پیشرفته و عقب مانده عمیق شده و دو طیف از کشورها در جهان شکل گیرد: کشورهای پیشرفته - توسعه یافته - و کشورهای عقب مانده - توسعه نیافته - . بعد از رنسانس که انقلابی فکری در اروپا رخ داد، پتانسیل های فراوان این ملل، شکوفا و متجلی گردید، اما متاسفانه در همین دوران، ملل آسیایی، آفریقایی و امریکای لاتین روند روبه رشدی را تجربه نکرده و بعضا سیری نزولی طی نمودند، البته بعضا حرکت های مقطعی و موردی در این کشورها صورت گرفت، اما از آنجا که با کلیت جامعه و فرهنگ عمومی تناسب کافی را نداشت، مورد حمایت واقع نشد.
افزایش بی رویه جمعیت، افزایش نیازها را در پی داشته و این به نوبه خود افزایش تولید را می طلبد از طرفی دیگر در برابر این دور افزایش، کاهش منابع اولیه بسیاری چون نفت، گاز، ذغال سنگ، کاهش سطح جنگلها، کاهش بازده زمین های زراعی، کاهش گونه های گیاهی و جانوری، کاهش تنوع زیست محیطی، کاهش زیبایی و چشم نوازی چشم اندازها و ..را شاهد بوده ایم و در آن سوی دیگر باز افزایش آلودگی هوا، آب و خاک، افزایش فقر و تنگدستی، افزایش مرگ و میر، افزایش هزینه رفاه اجتماعی، درمانی و بهداشتی، آلودگی صوتی، افزایش بیکاری و... ما را وادار می سازد تا برای ادامه زندگی خود چاره ای بیندیشیم - خداداد، - 1392 واژه توسعه پایدار از اواسط دهه 1970میلادی و پس از بحران نفتی 1973 بسیار به کار گرفته شده است امروزه بحث توسعه پایدار یکی از بحث های بسیار مهم و رایج در سطح بین المللی است. سازمان ها و نهادهای محیط زیست در جهان و همچنین سازمان ملل از مهمترین ارگان های دخیل در این امر هستند. به منظور حل مشکلات متعدد در محیط زیست در اوایل دهه 1970 شورای اجتماعی - اقتصادی سازمان ملل متحد با عنوان این مطلب که سلامت محیط زیست در گرو توسعه پایدار می باشد. بر محل تلاقی محیط زیست و توسعه پایدار توجه و تاکید نمود. اولین اجلاس در سال 1972 در استکهلم با عنوان انسان و محیط برگزار گردید. راهنماهی ها و توصیه های این اجلاس برای شناخت بستر محیط، کنترل آلودگی ها، آموزش و پژوهش برای فراهم نمودن محیط مناسب برای زندگی انسان ها بود و سابقه اصطلاح توسعه پایدار به گزارش براتلند باز می گردد. در سال 1987 در چهل و دومین نشست اجلاس عمومی سازمان ملل متحد کمیسیون جهانی در زمینه
محیط زیست و توسعه تحت نظارت سازمان ملل به ریاست خانم براتلند گزارشی با عنوان »آینده مشترک ما«تسلیم کرد که مفهوم نوین »توسعه قابل حفظ و تداوم « را معرفی می کرد. این مفهوم شرایط انسانی و طبیعی را در فعالیتهای توسعه ای در نظر می گرفت. اگرچه مفهوم »توسعه پایدار «را نخستسن بار اتحادیه حفاظت جهانی در سال 1980 منتشر کرد تا زمان گزارش براتلند یعنی هفت سال بعد از این اصطلاح عمومیت نیافت. براساس این گزارش »توسعه پایدار« نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل های بعدی برای برآوردن نیازهایشان تامین می کند. این مفهوم بر رهیافتی بلند مدت دلالت دارد که علاوه بر مسائل زیست محیطی - منابع انسانی و عوامل فرهنگی عرضه مواد غذایی، انرژی، صنعت و توسعه شهری را مد نظر قرار می دهد. - عزیزی،. - 1380 اهمیت و جایگاه توسعه پایدار
