بخشی از مقاله
چکیده
ماهی خیاطه Alburnoides eichwaldi - De Filippi 1863 - جزء ماهیان با اندازه کوچک از کپورماهیان، بنتوپلاژیک، رود رو، ساکن آب شیرین و لب شور بوده و محدوده اسیدیته 7-8 را تحمل میکنند. عمدتا در مناطق کم عمق و جریاندار نهرهای کوهستانی، ساکن شده است.
این ماهیان بسترهای سنگی سخت و آبهای تمیز و سرشار از اکسیژن را ترجیح میدهند. اهمیت ماهی خیاطه در شیلات، معمولا به عنوان طعمه برای صید و از لحاظ تفریحی نگهداری در آکواریوم میباشد. اندازه آن کوچک است، بنابراین ارزش صید ورزشی و اقتصادی - شیلاتی - ندارد، اما با توجه به رنگهای زیبای روی بدن دارای ارزش زیباییشناسی میباشد.
در این پژوهش، به مطالعه تنوع ژنتیکی ماهی خیاطه در رودخانه کلیسیان در استان مازندران پرداخته شد. تعداد شش نمونه بافت از ماهی خیاطه در رودخانه فوق جمعآوری و پس از انتقال به آزمایشگاه، DNA آنها استخراج گردید. مقدار 20 میکرو لیتر از محصولات PCR خالص سازی شد . جهت تعین توالی به شرکت Bioneer کره جنوبی ارسال شدند. پس از توالیسنجی نمونهها، اصلاح نوکلئوتیدی توالیها با نرمافزار Seqscap 2,6 صورت گرفت و محاسبه فاصله ژنتیکی در نرم افزار Arlequin 3,1 ، تعداد و رسم شبکه هاپلوتایپی در نرم افزار Network 4,6 و ترسیم درخت فیلوژنی با استفاده از نرمافزارهای MEGA 5 صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین توالیهای نوکلئوتیدی نمونههای مورد مطالعه تعداد 2هاپلوتایپ وجود دارد که نشان از تنوع ژنتیکی پایین این ماهی در این رودخانه دارد.
مقدمه
ماهی خیاطه Alburnoides eichwaldi - De Filippi 1863 - جزء کپور ماهیان با اندازه کوچک از بنتوپلاژیک، رود رو، ساکن آب شیرین و لب شور بوده و محدوده اسیدیته 7-8 را تحمل میکنند - رید، . - 2004 عمدتا در مناطق کم عمق و جریاندار نهرهای کوهستانی، ساکن شده است. این ماهیان بسترهای سنگی سخت و آبهای تمیز و سرشار از اکسیژن را ترجیح میدهند
اهمیت ماهی خیاطه در شیلات، معمولا به عنوان طعمه برای صید و از لحاظ تفریحی نگهداری در آکواریوم میباشد - بوگوتسکایا، . - 1997 اندازه آن کوچک است، بنابراین ارزش صید ورزشی و اقتصادی - شیلاتی - ندارد، اما با توجه به رنگهای زیبای روی بدن دارای ارزش زیباییشناسی میباشد
این گروه کوچک از ماهیان به طور گسترده در آبهای شیرین اروپا، قفقاز، آسیای صغیر و آسیا مرکزی پراکنده شده است - برگ، 1945؛ کاتالات، . - 1984 در بخشی از اروپا، اتحاد جماهیر شوروی سابق، در حوزه دریای سیاه و دریای خزر و همچنین شاخه رودخانههای جنوبی دریای بالتیک حضور دارد و بیشتر در قسمت مرکزی قاره اروپا از سواحل اقیانوس اطلس در فرانسه تا دریاچه خزر - بیشتر در قسمتهای شرقی - گسترش یافتهاند
گزارش پراکندگی این ماهی در ایران رودخانههای حوزه دریای خزر، حوضه آبریز دریاچه ارومیه، رودخانههای کرج و جاجرود، زاینده رود و شور رود اصفهان، رود کر، حوضه دجله و فرات و حوضه آبریز قره قوم میباشد
ماهی خیاطه در هر دو نوع آبهای جاری و راکد ساکن شده است. عمدتا از موجودات پلانکتونی و بنتوزهای کوچک و همچنین حشراتی که از هوا در آب افتادهاند تغذیه میکند
ماهی خیاطه به عنوان گونهای که در آبهای جاری در منطقه ماهیان قزلآلا و سس ماهیان زیست میکند، به تغیرات در تنوع ساختاری رودخانه حساس است. نیازهای زیستگاهی، ماهی خیاطه را در برابر تنزل کیفی و ناهمگنی زیستگاه رودخانهای حساس میسازد
شرایط زندگی این ماهی در اروپا به علتهای مختلف نامناسب بوده و در بسیاری از آبهای اروپا نزدیک به انقراض است
در جمهوری چک این ماهی به صورت قانونی تحت حفاظت است اما در ایران این ماهی به لحاظ پراکنش و جمعیت، وضعیت مطلوبی دارد حساسیت بالای این ماهی نسبت به فعالیتهای انسانی و تحمل کم نسبت به آبهای آلوده و پساب صنعتی، کشاورزی یا شهری این ماهی را به یک شاخص زیستی مطلوب در رابطه با کیفیت محیط زیستی مبدل ساخته است
با توجه به پیشرفت چشمگیر علم ژنتیک در سالهای اخیر و دقت بسیار بالای تکنیکهای مولکولی، به خوبی میتوان در مورد تنوع ژنتیکی در حیاتوحش و مدیریت جمعیت آنها نتیجهگیری نمود. در حال حاضر محققین، به خوبی از نشانگرهای مولکولی از قبیل ریزماهوارهها، RFLP، DNA میتوکندریایی و ... استفاده مینمایند.
بنابراین بدون بهرهگیری از ابزاری مانند آزمونهای مولکولی مبتنی بر واکنش زنجیرهای پلیمراز و تست DNA امکان برآورد صحیح از شاخصهای ژنتیک جمعیت وجود ندارد ویژگیهای متفاوت DNA میتوکندریایی مانند اندازه کوچک و یکسان بودن ترتیب قرارگیری ژنها، آن را به یک نشانگر پرکاربرد در مطالعه جمعیتها تبدیل کرده است - ملکیان، . - 1390 در این پژوهش سعی شده است تا تنوع ژنتیکی جمعیتهای مختلف ماهی خیاطه و ارتباط جمعیتها با یکدیگر را بر اساس دیانای میتوکندری بررسی نماییم.
مواد و روشها
در این پژوهش 6 نمونه بافت از ماهی خیاطه در رودخانهها کلیسیان به صورت تصادفی و با استفاده از دستگاه الکتروشوکر در پاییز 92 جمعآوری شده و در الکل اتانول %96 کاملا فیکس شده و به آزمایشگاه ژنتیک حیات وحش دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان منتقل شدند - جدول و شکل - 1
شکل - 1 - نقشه موقعیت مکانهای نمونهگیری
منطقه نمونه برداری سرشاخه کلیسان یکی از شاخههای مهم و پر آب رودخانه تالار است که از ارتفاعات رشته کوه البرز و کوه سامان سی با ارتفاع 1569 متر در 58 کیلومتری جنوب شرقی قایمشهر واقع در منظقه پلنگدره سرچشمه گرفته و دارای جریانهای دائمی میباشند که منبع تغذیه آن نزولات جوی بوده و در جهت جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد. طول این رودخانه 50 کیلومتر، ارتفاع سرچشمه1600متر، ارتفاع ریزشگاه 230 متر و شیب متوسط آن2,7 درصد میباشد. میانگین آبدهی سالانه آن 120 میلیون متر مکعب و در مناطق با بستر حاوی بیکربنات کلیسیم جریان دارد، نوع بستر آن در اکثر قسمتها سنگلاخی و پوشیده از قلوه سنگ است
جدول - 1 - محل جمعآوری نمونهها و تعداد نمونه
استخراج DNA از نمونهها با استفاده از کیت مخصوص استخراج DNA از بافت توسط کیت شرکت بیونیر انجام شد. محلولهای موجود در کیت و مقدار رقیقسازی آنها در جداول 2 و 3 آمده است.لازم به ذکر است در هنگام استخراج DNA یک ویال به عنوان کنترل در کنار ویالهای حاوی نمونه در تمامی مراحل استخراج حضور داشت، تمامی محلول-هایی که به ویالهای حاوی نمونه اضافه میشد به ویال مذکور نیز اضافه میشد، بدین ترتیب وجود DNA در ویال کنترل نشانگر خطا و آلودگی در انجام مراحل پروتکل استخراج DNA بود.
جدول . - 2 - اجزای واکنش - کیت PCR ساختاری - - شرکت بایونیر
