بخشی از مقاله
چکیده:
استخوان یوروهیال ساختاری سخت در سر ماهی می باشد که نقش بسزایی در مکانیسم باز و بسته شدن دهان و در نتیجه تغذیه ماهی دارد. بنابراین، یکی از فر ضیات مهم در رابطه با تنوع شکلی ا ستخوان یوروهیال این ا ست که شکل آن علاوه بر الگوی تغذیه ماهی، متاثر از ریختشناسی خارجی بدن ماهیان و بویژه ابعاد سر ماهیان است. از اینرو، شناخت و مطالعه ویژگیهای کمی و کیفی یوروهیال میتواند یک معیار مناسب جهت شناسایی ماهیان، مطالعات اکولوژیکی و نیز مطالعات مرتبط با رفتارهای تغذیه ای ماهیان باشد. در این مطالعه، تنوع شکلی هشت گونه ماهی دریایی با تنوع ریختی استخوان یورهیال آنها مقایسه شده است تا شناخت بی شتری از الگوی تغییرات این ا ستخوان در ماهیان بد ست آید. بر ا ساس این مطالعه، سطح شکمی یوروهیال متنا سب با سطح شکمی سر و سطح جانبی یوروهیال متناسب با ارتفاع سر در ماهیان است. بنظر میرسد که این الگوی تغییرات در بدن ماهی، ابعاد سر ماهی و شکل استخوان یوروهیال بهترین و کارامدترین سازگاری در رابطه با تغذیه ماهیان از زی ستگاههای منحصر به فرد خودشان می باشد.
کلمات کلیدی: یوروهیال، تغذیه، گوناگونی ریختی، ماهیان دریایی، خلیج فارس
مقدمه
ماهیان متنوعترین گروه از مهرهداران به شمار می روند، بطوریکه بیش از نیمی از مهرهداران را به خود اختصاص داده اند - Nelson . - et al., 2016 این تنوع بالا، شناسایی و طبقهبندی آنها را دشوار ساخته است . - Nelson et al., 2016 - امروزه با پیشرفت علم ژنتیک و تکنیکهای استفاده از ویژگیهای مولکولی، گامهای موثری در جهت شناسایی و طبقهبندی ماهیان برداشته شده است. اما از آنجایی که استفاده از مطالعات مولکولی معمولا پر هزینه است، در اغلب موارد کاربرد آن محدود می گردد. بنابراین، استفاده از راههای کم هزینهتر برای شناسایی و طبقهبندی در ماهیان با ارزش میباشد، از جمله استفاده از گوناگونیهایی که در حالات صفات ریختی مربوط به شکل ظاهری و آناتومی ماهیان است. یکی از دلایل تنوع ماهیان به تنوع زیستگاهی آنها بر میگردد که این خود تنوع شکلی قابل ملاحظه ای را در ماهیان بوجود آورده است.
علاوه بر این، سازشهای طولانی مدت در زیستگاههای متنوع باعث ایجاد صفات متنوع آناتومیکی در آنها نیز شده است که تضمین کننده بقاء آنها در این محیطها شده است. بنابراین، اطلاعات موجود در گوناگونیهای صفات ریختی که مرتبط با نحوه سازش ماهیان با محیط های آنها می باشد کمک زیادی به شناخت ماهیت گونه ها و ویژگی های زیستی آنها می نماید. استخراج و مطالعه ایدن داده ها درک و شناخت ما را از روابط تاکسونومیکی و تکامل ماهیان بیشتر می کند. در این راستا، یکی از مسائل پیش روی محققین، یافتن الگوی تغییرات صفات ریختی در ماهیان برای استفاده صحیح از آنها در مطالعات ماهیشناسی است.استفاده از ساختارهای سخت از جمله اتولیت - سنگریزه شنوایی - ، استخوان یوروهیال، فلس و کلیتروم، یکی از راههای مطالعه ماهیاناست . - 6ZDLQ DQG - RRWH' 1999; *KRODPL HW DO.' 2013; 7HLPRUL HW DO.' 2012' 2017D-b -
از این ساختارها اغلب در مطالعاتبیولوژیکی ماهیان از جمله تعیین سن استفاده میشود . - Esmaeili,2001 - با این حال، در سالهای اخیر مطالعات زیادی در رابطه به اهمیت این ساختارها در مطالعات تاکسونومیکی و اخیرا فیلوژنتیکی انجام شده است . - Teimori et al., 2014, 2017a-b - یکی از این ساختارهای سخت، استخوان یوروهیال می باشد که یک استخوان منفرد در ناحیه ایستموس - در سطح شکمی سر ماهی - قرار دارد . - Kusaka, 1974 - این استخوان از قسمت جلویی به اولین بازی برانشیال و از طرف دیگر به وسیله یکسری عضلات به کمربند سینهای متصل است که نقش بسزایی در مکانیسم باز و بسته شدن دهان و در نتیجه تغذیه ماهی دارد - Kusaka, 1974; Moyle and Cech, . - 2004 از لحاظ ریخت شناسی، این ساختار دارای اجزای افقی و عمودی است که در ماهیان از تنوع شکلی بالایی برخوردار است . - Esmaeili and Teimori, 2006 -
از همین تنوع برای مرزبندی گونهها و مطالعات تنوعزیستی ماهیان آب شیرین و دریایی استفادهمی شود . - Arratia, 1990; Chollet-Villalpando et al., 2014; Jawad et al., 2016 - بر اساس مطالعات گذشته، تنوع شکلی این ساختار تا حدی وابسته به رژیم غذایی ماهی است. از اینرو، در مطالعات مرتبط با رژیم غذایی ماهیان مورد استفاده قرار میگیرد - De .LaCruz- Agüero and Chollet - Villalpando, 2012 - علاوه بر این، مطالعات نشان دادهاند که استخوان یوروهیال بر اساس شکلکلی بدن ماهی نیز متفاوت است . - Kusaka, 1974; Esmaeili and Teimori, 2006; Jawad et al., 2016 - بنابراین، یکی از فرضیات مهم در رابطه با تنوع شکلی استخوان یوروهیال این است که شکل کلی این استخوان علاوه بر الگوی تغذیه ماهی، متاثر از ریختشناسی خارجی بدن ماهیان و بویژه ابعاد سر آنهاست. بنابراین، شناخت و مطالعه ویژگیهای کمی و کیفی یوروهیال میتواند یک معیار مناسب جهت شناسایی ماهیان باشد. از طرفی، شناخت الگوهای تغییرات این ساختار بویژه میتواند در مطالعات اکولوژیکی و نیز مطالعات مرتبط با رفتارهای تغذیه ای ماهیان نقش مهمی ایفا نماید. در این مطالعه، تنوع شکلی 8 گونه ماهی دریایی خلیج فارس با تنوع ریختی استخوان یورهیال آنها مقایسه شده است تا شناخت بیشتری از الگوی تغییرات این استخوان در ماهیان مورد مطالعه بدست آید.
مواد و روشها
نمونههای مورد مطالعه در این تحقیق از بازار ماهی فروشان و اسکلههای صیادی قشم و بندرعباس تهیه و پس از نگهداری در الکل %75 به آزمایشگاه منتقل شدند. نمونهها در آزمایشگاه بر اساس بررسی صفات ریختی و مریستیک و با استفاده از منابع معتبر - Smith
نتایج
ریخت شناسی گونههای مورد مطالعه:
در این مطالعه هشت گونه از ماهیان دریایی از خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفتند که به شرح زیر می باشد:
Chanos chanos - Forsskål, 1775 - و Euthynnus affinis - Cantor, 1849 - دارای بدن دوکی شکل - شکل . - 2Pomadasys argenteus - Forsskål, 1775 - و .Sillago sihama - Forsskål, 1775 - شکل سر در این دو گونه مثلثی است - شکل . - 5 نتایج نشان داد که استخوان یوروهیال در گونه Euthynnus affinis کشیده، سطح جانبی توسعه یافته و به صورت یکنواخت تا تیغه پشتی، فاقد زائده قدامی، سطح شکمی باریک با یک فرورفتگی تا انتها، ناحیهی قدامی مشخص و در قسمت وسط آن یک فرورفتگی عمیق قرار دارد. در گونه Chanos chanos یوروهیال کشیده، سطح جانبی تا تیغه پشتی به صورت یکنواخت توسعه یافته، فاقد زائده قدامی، ناحیه قدامی مشخص و دارای فرورفتگی، سطح شکمی در انتها اندکی توسعه یافته است - شکل. - 2
- et al., 2003; Nelson et al., 2016 در سطح گونه شناسایی شدند. استخوان یوروهیال از سطح شکمی سر توسط پنس و تیغ جداشده و برای جداسازی بافتهای باقیمانده به این ساختار، به مدت 15 -30 دقیقه - این زمان بر اساس اندازه ماهی متفاوت است - در آب 100 درجه قرار گرفت. با استفاده از پنس ریز و برس کوچک بافتهای عضلانی متصل را جدا و به مدت 5 -15 دقیقه - این زمان بر اساس اندازه و ضخامت یوروهیال متغیر است - ، در محلول هیدروکسید پتاسیم %1 قرار گرفت. یوروهیالهای کوچک با استفاده از دوربین Dino-Lite مدل AM-432X متصل به استریومیکروسکوپ OLYMPUS مدلSZ-ST عکسبرداری گردید. از نمونه یوروهیال-های بزرگتر با دوربین عکاسی عکسبرداری و سپس اجزاء مختلف این ساختار از لحاظ ریخت شناسی و براساس مطالعه
مورد بررسی قرار گرفت. شکل 1، ریخت شناسی کلی یک استخوان یوروهیال را نشان می دهد.
