بخشی از مقاله
چکیده
تبدیلات هندسی همواره درشکل گیری معماری ایران نقش پررنگی داشته و در دل خود مضامین معنایی فراوانی را جای داده است.شکل گیری اجزایی مانند کاربندی ومقرنس دربناهای سنتی را می توان نمونه های استفاده از تبدیلات هندسی دانست که هم نقش فضا سازی داشته وهم به عنوان تزیینات بنا استفاده شده است.دراین پژوهش تبدیلات هندسی به عنوان الگو طراحی که می تواند پیوند دهنده معماری سنتی و معماری معاصرباشد مورد بررسی قرار می گیرد.
پس از معرفی و بیان ساختار این تبدیلات درادامه نمونه هایی ازاستفاده از تبدیلات هندسی در بناهای سنتی و بناهای معاصر مورد بررسی قرار می گیرد.برای دسته بندی کاربردهای تبدیلات هندسی در طراحی ازروش تحقیق استدلال منطقی ودر بیان شیوه های جدید به کارگیری این الگو از روش شبیه سازی ومدلسازی استفاده شده است. با توجه به ساختار مشترک مبتنی بر الگو های ریاضی بین تبدیلات هندسی و رویکردهای جدید طراحی مانند طراحی الگوریتمیک می توان از این الگو طراحی در ایجاد معماری معاصر با هویت بهره برد.
واژه های کلیدی تبدیلات هندسی، کاربندی، مقرنس ، معماری سنتی،معماری مدرن،معماری دیجیتال
مقدمه
در معماری اسلامی زمینه هایی چون علاقه به انتزاع، جست جوی یگانگی وارتباط با آسمان، محرک سازوکارهای روانی برای هدایت به سوی هندسه بودند. - آقاربیع1383، - 61 این نگرش جدید زمینه شکل گیری معماری متفاوتی بود که هندسه یکی از ارکان اصلی آن بوده است.بهره گیری از تکنیک های هندسی آثارفاخری را درمعماری سنتی ایجاد کرده وتداوم این تکنیک ها در نسل های متمادی باعث شده کیفیت های هندسی به بخش جدایی ناپذیر از هویت معماری اسلامی تبدیل شود.
تبدیلات هندسی یکی ازدستاوردهای ارزشمند از تکنیک های هندسی به کار رفته در بناهای سنتی می باشد. این تبدیلات را می توان در انتقال سطح مربع شکل به دایره که یکی از مسائل مهم ساختمانی در تاریخ معماری جهان است به خوبی مشاهده کرد.از جمله مصادیق نمود این مسئله الگوی ساختمانی گنبدخانه است که در معماری ایران قبل از دوره اسلامی تاکنون مورد استفاده می باشد و از اولین نمونه های جسورانه و با شکوه آن می توان به کاخ بزرگ شاپور و تالار تشریفات آن با گنبدی شلجمی یاد کرد.
چارطاقی ها نیز از دیگر مصادیق بارز این الگو می باشند. گنبدخانه در دوران اسلامی جایگاه شاخصی یافت و در روزگار سلجوقیان ]به یکی از عناصر اصلی مساجد ایرانی مبدل شد.[ الگوی ساختمانی گنبدخانه در معماری ایرانی به سه ناحیه متمایز از یکدیگر قابل تفکیک استمنطقه چهار گوش -2 منطقه انتقالی -3گنبد این الگوی ساختمانی به دلیل کثرت استفاده توسعه فراوانی یافت و به تبع آن ناحیه انتقالی نیز تنوع بسیاری پیدا نمود و روشهای متعددی در این ناحیه انتقالی ابداع شد. از جمله این شیوه های انتقالی می توان به ترین شیوه انتقالی و حاصل شناخت معماران ایرانی نسبت ترمبه تخت، ترومبه، پتکانه، مقرنس، دمغازه، سکنج، طاقبندی و کاربندی اشاره کرد.
غنای تبدیلات هندسی با نگاه نو معماران معاصر بناهای با ارزشی را شکل داده که در عین مدرن بودن کاملا بازگو کننده هویت معماری ایران می باشد واز این طریق امکان تداوم فرهنگی بین نسل های متفاوت معماری را فراهم کرده است.دراین مقاله شناخت ونحوه بهره گیری از این تبدیلات هندسی در راستای رسیدن به هویت در معماری معاصر مورد بررسی قرار می گیرد.
تبدیلات هندسی
تغییر تدریجی و به بیان دیگر دگردیسی فرایندی است که در آن یک شی به تدریج و با نظم خاصی تغییر می کندتا به فرم یا شی دیگر تبدیل شود. دگردیسی یک تغییر وتحول تدریجی است که نتیجه آن تغییراتی مشخصی در فرم ظاهری، ویژگی ها وضعیت ویا عملکرد است. - گلابچی،1390، - 87 تبدیلات هندسی در این مقاله به عنوان تکنیک های به کار رفته برای تبدیل دو شکل متفاوت هندسی درمعماری می باشد.فرم هایی که براساس فرایند تغییر واشکال میانی ایجاد می شوند به عنواان تبدیلات هندسی مطرح می شوند که اهمیت بیشتری نسبت به مرحله اولیه و نهایی دارند.
پتکانه
پتکانه نوعی گوشه سازی است شامل چند ردیف تاقچه - تاسه - که روی هم سوار می شوند وجلو می آیند. توسعه و تکامل این اندام منجر به شکل گیری یکی از تاقهای جالب و پیچیده ایرانی به نام تاق پتکانه شده که به دلیل شباهت با برخی دیگر از گونه های تاقی و پوششهای تزئینی، کمتر به عنوان پوششی مستقل به آن پرداخته شده است.
تبدیلات هندسی دربناهای سنتی
تبدیلات هندسی در معماری ایرانی حضوری متنوع دارند که در فضاهای داخلی و فضاهای خارجی استفاده می شود. در فضای داخلی به صورت گوشه سازی گنبد ها، بین تویزه ها،زیر ایوان ها و در فضای خارجی قطار بندی مناره ها یا برخی آرامگاه های گنبدخانه های را شکل می دهند. کاربرد های مختلف از قبیل تزیین قسمت های مختلف بنا ،کنترل ویژگی های آکوستیکی بنا و کارکرد های سازه ای تبدیلات هندسی باعث شده نتوان آن را صرفا عنصری تزئینی در نظر گرفت.
