بخشی از مقاله
چکیده:
با اندک نگاهی به آثار هنری ایرانیان و تأملی کوتاه در آن ها درمی یابیم که سرچشمه تمامی هنرهای ایرانی برگرفته از تجسم عینی اندیشه مردمانی است که تلاش کرده اند جهان بینی خود را در قالب آن هنر بیان کنند . طبیعت دستاورد معمار هستی، خداوندگار عالم است و اغلب برای معماران سرچشمه الهام بوده است. به دلیل گرایش ذاتی و فطری انسان ها در تعامل با طبیعت و تأثیرات قابل توجه ارتباط با طبیعت در روح و جسم آدمی ، بشر همواره به دنبال ایجاد رابطه ای منطقی و مناسب میان فضای درون و طبیعت بیرون بوده است .
امروزه نیاز جسمی و روحی انسان به برقراری ارتباط با طبیعت موجب گردیده که در همه جوامع، طبیعت به مثابه میراث فرهنگی تلقی شود. از این رو معماری ایرانی به عنوان نمونه متعالی ،از تصویر باورهای انسان ایرانی اسلامی در بطن تاریخ است که علی رغم ناملایمات، همچنان به عنوان معماری موفق از آن یاد میشود. این مقاله با تشریح سطحی هریک از سامانه های بنیادی در معماری و طبیعت به تشریح سامانه ایجاد گر - انسانی یا محیطی - با بررسی نحوه عملکرد عناصر معماری به کار رفته در معماری سنتی ایران، جهت ایجاد آسایش حرارتی پایدار ونحوه تعامل هر یک با طبیعت پرداخته است .
مقدمه:
هنرمند ایرانی ابزارهای خود را با توجه به طبیعت در اختیار می گیرد و او کسی است که هم برکار خود واقف است و هم بر آئین طبیعت حکم میکند. برای مثال ما در کویر همان ارزشها و همان ویژگی را داریم اما ابتکاری که معمار هنرمند ایرانی برای توافق و هماهنگی با این ویژگی های کویر انجام داده است استفاده از حیاط مرکزی است که این حیاط مرکزی با توجه به نوع عملکرد خود فضاهای مختلفی را دراطراف خود شکل می دهد. فضاهایی که در اطراف حیاط مرکزی شکل می گیرد در مسجد دارای ارزش یکسانی نیستند حال آنکه در مدرسه و کاروانسرا تقریبا ارزشی یکسان دارند حال ما در این بحث و تحقیق بعضی از عناصر و ارزشهای پایدار را در معماری اسلامی ایران مورد بررسی قرارمی دهیم و علت اینکه معماری ایرانی اهمیت پیدا کرده است را مورد بررسی قرار میدهیم.
همان طور که می دانیم معماری ا یرانی معماری است که کاملا از بطن سنت برمی خیزد و سنت نیز همان طبیعت است بنابراین هم داخل و هم خارج آن حائز اهمیت است . خارج به این علت که در ارتباط باطبیعت است و داخل به خاطر ارتباط مستقیم با انسان که او نیزیکی از قوانین طبیعت است و به گونه ای دیگر معماری پایدار است که گویای ارزشهای نهفته در آن باشد . ارزشهای که باعث شده است این فضاها به ظاهر زیبا، جاودانگی دائم داشته باشند.
انسان در حکم نمادی از جانب االله است و هر چیزی برای او نماد و حکم چیزی را دارد و برای او ارزش خاصی دارد انسان در خا ک مأوای خو د - زندگی می کند و او در زمین مرکز هر چیزی است چون نماد خداست وخدا نیز مرکز هرچیزی است انسان از طبیعت اطراف خود که برای او نمادی از حق است استفاده کرده و به گونه ای آنها ر ا درمعماری خود به کار میبرد تا این طبیعت او را به اصل و حق راهنمایی کند.
سؤالهای تحقیق :
سؤال :1 رابطه انسان با طبیعت چیست؟
سؤال :2 دیدگاه اسلام نسبت به طبیعت چیست؟
سؤال :3 جایگاه طبیعت در معماری سنتی ایران کجاست؟
سؤال:4 عناصر معماری سنتی ایران تا چه حد توانسته جوابگوی شرایط طبیعی محل قرار گیری خود باشد؟
سؤال: 5 چرا معماری سنتی ایران تا اینقدر اهمیت پیدا کرده است؟
اهداف تحقیق:
شناخت طبیعت و اصول و قوانین حا کم بر آن و به کارگیری این اصول در فعالیتهای انسانی و حضور روح طبیعت در معماری که به ارتقا و تجلی آن منجر میشود هدف اصلی این پژوهش است.به بیان دیگر در این تحقیق سعی شده با معرفی چند نمونه از عناصر اصلی معماری ایران فن ها وتکنیک هایی که معماران با الهام از خواص طبیعی عناصر موجود در طبیعت که برای سازگاری وتعامل بین انسان –معماری وطبیعت انجام گرفته مورد بررسی قرار گیرد .
فرضیه:
فراهم آوردن امکان تماس انسان با طبیعت از اهم ضروریات تداوم حیات انسانی است و جدایی انسان از طبیعت به بیگانه سازی او از جهان پیرامون منجر میشود. یکی از راهکارهای مهم طراحی چه در معماری و چه در سایر علوم و هنرها، الگوگرفتن از طبیعت وتطبیق نمودن خود با طبیعت است .
تعریف طبیعت:
- native - هموطن - nation - تولد است که از آن لغت ملت - به معنی - nature - از لغت ناتورا - natura لغت طبیعت نیز گرفته شده اند. طبیعت و ملت نتنها دارای ریشه لاتین یکسانی هستند بلکه تاریخچه مشترکی هم دارند وهمواره یکی از آنها در حال توضیح دیگری بوده است. بسیاری از کشورها هویت ملی شدن را با فضای سبز موجود در کشورشان مشخص کرد ه اند. - - 1
تاثیر انسان برروی طبیعت:
از آنجا که انسان همیشه موجودی اجتماعی و به کار گیرنده ابزار بوده است، با کار خود بر طبیعت تأثیر گذاشته و به طور مرتب و مستمر آن را از نو ساخته است و با یادگیری ها کشف های تازه، اختراعات م ایجاد بناها و برنامه ریزی ها موفق شده است طبیعت را در خدمت اراده خود درآورد .
ترس از طبیعت:
در جامعه آن زمان، انسان خود را در برابر نیروهای ویران کننده طبیعت: مانند سیل، سرما و توفان ناتوان می دید و از این ناتوانی بود که دین به وجود آمد. » درباره زندگی انسان های اولیه یا نخستین می گوید: : جامعه شناس اروپایی - Marett - مارت انسان نمی تواند به دشمنی که دنبالش می کند، برسد. او خشمگین می شود و با چوب به نخستین سنگی که می بیند، می زند. این کار که ممکن است بر درخت انجام شود، انسان را کمی آرام می کند. مارت می گوید که انسان اولیه تحت تأثیر احساسات خود که مهم ترین آنها احساس وحشت است و از این رهگذر همیشه زیان می دید، خیال می کرد که اجسام به نیروی مرموزی بستگی دارند.
سازش با طبیعت:
انسان نئاندرتال تا اندازه ای باهوش وبدنش نیز دارای مو بود. به این ترتیب انسان نئاندرتال بیشتر از پیشینیان خود با تغییر آب و هوا سازش پیدا کرد، زندگی کرد و دارای فرزندان بیشتری شد تا آنجا که حدس زده می شود انسان نئاندرتال از آتش استفاده کرده است و به نظر دانشمندان، در عصر یخ این انسان بهتر از آتش استفاده کرد، او همچنان می دانست چگونه اسباب و ابزارهایی چون تبرهای سنگی بسازد.
غلبه بر طبیعت :
کم کم کارهای دیگری چون شکار، دامداری، نخ ریسی، پارچه بافی و... به کارهای انسان اضافه و بالاخره هنر و علوم پدیدار شد. از قبیله ها شاخه گرفت و رشد کرد. یکی از نتایج گسترده بودن طیف غذایی انسان این بود که توانست در درازمدت منطقه وسیع تری از محیط زیست خود را کشف کند.
