بخشی از مقاله
تکنولوژی ومعماری مقایسه تطبیقی تاثیرات تکنولوژی سنتی و مدرن بر انسان و معماری
چکیده:
پیدایش هر اثر معماری بر ارکانی استوار است؛ فرم، عملکرد، تکنولوژی و محتوا را میتوان از ارکان معماری محسوب نمود که هر یک در پیدایش اثر نقشی را ایفا می نماید؛ فرم را به شکل و هندسه بنا و زیبایی، عملکرد را به بهره گیری از فضا و کارایی، محتوا را به هویت و مبانی نظری اثر اطلاق می نمایند و تکنولوژی را بطور معمول شامل ابزارها، ماشین آلات و تکنیکهای ساختمانی می دانند. با تعمق در متون علمی و فلسفی پیرامون تکنولوژی مشخص میگردد که تکنولوژی دامنه وسیعتری را در بر می گیرد، از جمله شامل شیوه تفکر و نگرش به موضوع؛ فرآیند، شیوه و روش انجام امری؛ و نتیجه و اثر نهایی میباشد لذا هم شامل عناصر مادی میگردد و هم فعالیتهای انسانی را در بر می گیرد. همانگونه که در علوم رفتاری و روانشناسی محیط به اثبات رسیده است محیط و عناصر و اجزاء آن بر رفتارها، کنش ها و واکنشهای آدمی تأثیر گذارده و بخشی از هویت آدمی را شکل میدهند، لذا تکنولوژی نیز بعنوان بخشی از محیط بر آدمی تأثیر نهاده و در شکل گیری هویت او نقش ایفاء می نماید. بعد از انقلاب صنعتی در غرب و پیشرفت سریع علوم و تکنولوژی و شکل گیری جامعه جدید غربی بر پایه تکنولوژی مدرن، با توجه به آنکه جوامع غربی در شرایط مناسبی از منظر شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، بنظر می آمده اند و با توجه به عقب ماندگیهای بسیار علمی، اقتصادی و تکنولوژیکی و... در ایران، رویکرد عمومی کشور به سمت وارد کردن علوم و تکنولوژی مدرن از غرب در عرصه های مختلف
بوده است، همجواری فرهنگ و دیگر مختصات جامعه ایرانی با تکنولوژی مدرن آنهم بصورت ابتدایی و ناقص، ناهنجاریهایی را سبب گردیده است. علیرغم آن، با توجه به نیازهای امروزی جامعه ایرانی که میبایست با استفاده از تکنولوژی نوین مرتفع گردد بهره گیری از تکنولوژی مدرن رو به فزونی نهاده است. لذا برای منتفع شدن هرچه بیشتر از فوائد آن و دور ماندن از آسیب های آن بایستی به بستر فکری و فلسفی تکنولوژی مدرن و همچنین تأثیراتی که در فضای زیستی بوجود میآورد توجه نمود. اما تکنولوژی چیست؟ چه نگرش هایی پیرامون آن مطرح است ؟ تشابه و تمایز تکنولوژی مدرن و تکنولوژی سنتی در چیست؟ و چه تأثیراتی بر انسان و معماری می گذارند؟ تعاریف و تبیینهای انجام گرفته پیرامون سوالات فوق، بسیار متعدد و مختلف است. لذا در این مقاله سعی بر آنست تا ضمن پاسخ گفتن به سوالات فوق، مقایسه ای تطبیقی میان خصائص تکنولوژی سنتی و تکنولوژی مدرن از منظر اندیشمندان مختلف چون؛ ژاک الول، مارتین هایدگر، نیل پستمن، عبدالکریم سروش و... انجام گرفته و راهی برای بهره گیری مناسب تر از تکنولوژی مدرن در عرصه معماری ارائه گردد.
مقدمه:
معماری را می توان از چهاربخش اصلی متشکل دانست.
الف - فرم ب- عملکرد ج - تکنولوژی د – فرهنگ و محتوا فرم عبارت از هندسه، شکل اثر می باشد و عملکرد، شامل کاربریها و بهره گیریها از فضاهای معماری می باشد تکنولوژی شامل فرآیند ساخت، تفکر پیرامون نحوه ساخت و مصالح، تکنیکها و سیستم های ساختمانی می باشد. فرهنگ و محتوا نیز درونمایه غیر فیزیکی شامل مفاهیم و معانی مطرح شده در اجزا و کل اثر می باشد که از فرهنگ، تاریخ، اعتقادات و مبانی فلسفی جامعه و معمار نشأت می گیرد. بنابراین یکی از اصلی رین عناصر برپاکننده هر اثر معماری، تکنولوژی است "معماری در گذشته و حال از دو گونه تکنولوژی بهره جسته است و تکنولوژی سنتی و تکنولوژی مدرن، تکنولوژی های سنتی بندرت تدوین شدهاند ولی تکنولوژی های مدرن همیشه مدون بودهاند. روشها در تکنولوژیهای سنتی می توانند تشریح شوند؛ اما فرموله نیستند بمانند اصولی که برای نیازهای متعدد و بسیاری بکار گرفته می شدند. اما تئوریهای اساسی تکنولوژی های مدرن وابسته به نیاز هایشان هستند."-"Porter) 1986) تکنولوژی سنتی به طریقی بر اساس رویش خوب فرهنگ بومی ترسیم و فکر شده است و تکنولوژی مدرن علامت بینش علمی جدیدی از جامعه است. تکنولوژی سنتی تنها از طریق تداوم سیستم استاد شاگردی که ارتباط با استاد کاران را می طلبد تضمین می شود ولی تکنولوژی مدرن از طریق سازمانهای صنعتی و انستیتوهای آموزشی توسعه و پیشرفت یافته است. اما علاوه بر تفاوتهای مذکور، نحوه بکار گیری و دخالت تکنولوژی های سنتی و مدرن در معماری نیز دگرگون شده و تکنولوژی مدرن زمینه ساز تغییراتی در هویت و محتوای فضا ها و عناصر معماری گردیده است. " تکنولوژی در فرهنگ لغات، ابزاری تکنیکی است برای رسیدن به اهداف عملی. تعاریف جدیدتر از تکنولوژی به این امر اشاره می کند که نباید تکنولوژی را محدود کرد و آن را با ابزار و ماشین یکی دانست." (وود وارد: ۱۲۵) در نگاه اول، تکنولوژی، ابزارها و ماشین آلات بنظر می آید ولی با تعمق در متون علمی و فلسفی پیرامون تکنولوژی مشخص میگردد که تکنولوژی دامنه وسیعتری را در بر می میگیرد، از جمله شامل شیوه تفکر و نگرش به موضوع، فرآیند و شیوه و روش انجام امری، و نتیجه و اثر نهایی میباشد که در معماری؛ تفکر و مبانی نظری، شیوه و فرآیند طراحی و ساخت، مصالح، ابزارها و ماشین آلات، و سرانجام اثر نهایی را در بر میگیرد. لذا هم شامل عناصر مادی میگردد و هم فعالیتهای انسانی را در برمیگیرد، مجموعه این دو سبب ایجاد و احداث آثار معماری میگردند. همانگونه که در علوم رفتاری و روانشناسی به اثبات رسیده است محیط و عناصر و اجزاء آن بر رفتارها، کنش ها و واکنشهای آدمی تأثیر گذارده و بخشی از هویت آدمی را شکل میدهند، لذا تکنولوژی و عناصر آن نیز بعنوان عناصری محیطی بر آدمی تأثیر گذاشته و بر شکل گیری هویت او تأثیر می گذارند.
تکنولوژی در معماری سنتی، در سیری تدریجی و تداومی همراه با معماری، فرهنگ و شرایط اجتماعی و اقتصادی رشد نموده و بصورتی ذوب شده در معماری بکارگرفته میشد و عملا تفکیکی میان معماری و تکنولوژی نمیتوان در آن متصور بود. امّا بعد از انقلاب صنعتی در غرب و پیشرفت سریع علوم و تکنولوژی، و سازگاری جامعه غربی و تکنولوژی مدرن و به تبع آن هماهنگی معماری با تکنولوژی و فرهنگ حاکم بر غرب، معماری غرب در شرایط مناسبی با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، قرار گرفته است. اما در ایران باتوجه به عقب ماندگیهای بسیار علمی، اقتصادی و تکنولوژیکی و...، ایران را به کشوری وارد کننده علوم و تکنولوژی جدید از غرب تبدیل نموده است، همجواری فرهنگ و معماری ایرانی با تکنولوژی مدرن آنهم بصورت ابتدایی و ناقص، ناهنجاریهایی را در عرصه معماری و فرهنگ سبب گردیده است. علیرغم آن، باتوجه به نیازهای امروزی جامعه ایرانی که باید با استفاده از تکنولوژی نوین و پیچیده ای مرتفع گردد بایستی به بستر فکری و فلسفی تکنولوژی مدرن و همچنین تأثیراتی که در فضای معماری بوجود میآورد توجه نمود. برای طراحی و احداث هر اثر معماری بهره گیری از تکنولوژی اجتناب ناپذیر است، اما تکنولوژی چیست؟ رابطه آن با انسان چگونه است و چه تأثیراتی آنها بر یکدیگر می گذارند؟ و چه رابطه درونی با معماری دارد؟ تعاریف و تبیینهای انجام گرفته پیرامون سوالات فوق، بسیار متعدد و مختلف است. بنابر تصور متعارف، تکنولوژی تنها ابزارهای دست ساخت بشر می باشد و پیشرفت و توسعه آن، ما را به سوی آرمانشهر هدایت می کند اما ظاهراً سر از ویرانشهر در آوردیم. بر خلاف تصور اولیه و رایج از تکنولوژی به مثابه ابزار، تکنولوژی می تواند ابزار صرف نباشد همانگونه که برخی تکنولوژی را در عرصه هایی مختلف همچون تفکر، فرآیند انجام و سرانجام، اثر و نتیجه گسترش داده اند. و برخی دیگر برای آن ماهیتی متصور شده اند که با خود تکنولوژی متفاوت است. رابطه انسان با تکنولوژی در گذشته و حال از مباحث عمده ای است که در این عرصه مطرح می باشد. در نظر برخی فلاسفه، تکنولوژی دارای ارزشی خنثی بوده و بسته به اینکه چگونه به کار گرفته شود دارای ارزش های متفاوتی می گردد یعنی برای آن ارزش ماهوی قائل نیستند و صرفاً عوامل فاعلی را در ارزش گذاری بر روی آثار تکنولوژی دخیل میدانند. در مقابل اینان گروه دیگری قرار دارند که برای تکنولوژی ارزش ماهوی قائل بوده و برخی از عیوب و نارسایی ها را به ذات تکنولوژی نسبت می دهند. نیل پستمن، هایدگر و ژاک الول از این دسته فلاسفه هستند. که هر یک برخی نقاط مبهم و تاریک تکنولوژی جدید را بیان کرده و راه حلهایی را برای روشن شدن ماهیت تکنولوژی و چگونگی رهایی از معایب آن پیشنهاد می نمایند. حضور تکنولوژی در عرصه های مختلف از شکل گیری تفکر اولیه، فرآیند تکامل تفکر، فرآیند طراحی و ساخت تا بهره برداری از اثر به اشکال مختلفی میباشد و با این حضور تأثیرات مختلفی را بر معماری میگذارد. امروزه نگاه به تکنولوژی در معماری ایران تنها از زاویه کمّی و فیزیکی میباشد و معمولاً از ابعاد غیر فیزیکی آن غفلت میگردد. تکنولوژی را برخی، ابزار صرف پنداشته که خنثی و بی اثر میباشد و تأثیری را از جانب آن بر آثار و محیط پیرامونی آن متصور نمی باشند. این در حالی است که از طرفی تفکر تکنولوژیکی انسان معاصر که برآمده از تغییرات صورت گرفته در عرصه های نظری و عملی بعد از انقلاب صنعتی میباشد تمام حوزه های زندگی انسان معاصر را تحت تأثیر خود قرار داده و دگرگون ساخته است و از طرف دیگر همانگونه که در روانشناسی محیطی باثبات رسیده است کلیه عناصر محیطی و پیرامونی بر روی انسان تأثیر میگذارند لذا حضور تفکر، فرآیند و آثار تکنولوژیکی در محیط نیز بی تأثیر بر انسان نمی باشد. معماری که برآمده از تفکرات، آرمانها و نیازهای انسان میباشد در صورت تغییر در بینش، ارزش و نیازهای انسان دگرگون میگردد که این دگرگونی را در طول حیات آدمی بسیار میتوان دید. امّا آیا این دگرگونی ها همواره تکاملی و مثبت بوده است؟ بالاخص اگر مبانی فکری و نظری متضاد با مبانی معماری موجود در آن بکارگرفته شود نتیجه دگرگونی ها چه خواهد بود؟ آیا تکنولوژی مدرن در مقایسه با تکنولوژی سنتی دارای چنین موقعیتی است؟ آیا ایندو تکنولوژی بر مبانی متفاوتی استوار بوده و ارزشهای مختلفی را با خود منتقل مینمایند؟ با توجه به نقش بسیار مهم تکنولوژی در معماری، آیا نوع و چگونگی بکارگیری آن بر محتوا و هویت آثار معماری تأثیر میگذارد؟ آیا ارزشهای معماری تحت تأثیر تکنولوژی بوده و نوع و چگونگی بکارگیری تکنولوژی بر آنها تأثیرگذارند؟ تکنولوژی مدرن در عرصه های مختلف معماری معاصر ایران، از تفکر گرفته تا فرآیند طراحی و ساخت و در نهایت در اثر نهایی حضور جدی دارد و آثار خود را در فضاها و اشکال معماری معاصر نمایان ساخته است، اما از تأثیرات آن غفلت شده و بدان بمثابه ابزاری خنثی و بی اثر نگریسته شده است و این در حالی است که اثر تفکر تکنولوژی مدرن حتی بر شیوه آموزش معماری نیز آشکار است.
لذا مباحثی که پیرامون تکنولوژی و سازه مناسب در برخی از آثار، بالاخص در معماری معاصر غرب مطرح میگردد دلیلی بر پذیرش مبانی نظری آن نبوده بلکه تأکیدی بر چگونگی همآوایی تکنولوژی و سازه با معماری در راستای مبانی مورد نظرشان می باشد و هدف، یافتن شیوه دست یافتن به چنین مقصودی می باشد.
تکنولوژی چیست؟
تکنولوژی در فرهنگ عامه، بیشتر به ماشینها و ابزارهای صنعتی اطلاق میگردد. اما در نزد اصحاب این علم و در فرهنگها تعاریف دیگری مطرح شده است، حتی در نزد اصحاب علم و فلسفه تکنولوژی نیز، تعاریف و برداشتها و مصادیق تکنولوژی با یکدیگر متفاوت است. لذا در اینجا به برخی تعاریف از تکنولوژی اشاره می کنیم: GergOry E.kerSten بیان می کند که " تکنولوژی دانشی است که در تولیدات و فرآیندها محاط شده است و آن همچنین شامل خود تولیدات و فرآیندها می شود. هارت دیوید سون (۱۹۹۷) تکنولوژی را به مثابهٔ مجموعه هایی از مصنوعات، اعتقادات فرهنگی، تجربیات و زمینه هایی که تولید را دربرمی گیرند تعریف می نماید، همچنین شامل مصرف، توزیع و طراحی این مصنوعات که برای تولید برخی شرایط فرهنگی طراحی شدهاند میداند." مؤلف مقاله "تکنولوژی چیست"، تکنولوژی را اینگونه تعریف می نماید:" تکنولوژی از قرن ۱۷ برای توصیف مطالعه سیستماتیک هنرها یا دوره شناسی هنر خاص استفاده شده است، ریشهٔ آن کلمهٔ یونانی Teknologia و Technologia به معنی رفتاری سیستماتیک است ریشهٔ آن کلمهٔ یونانی تخنه به معنای هنر و صنعت می باشد. در اوایل قرن هجدهم تعریف ماهیتی از تکنولوژی، توصیفی از هنرها بود و در اواسط قرن نوزدهم تکنولوژی به معنی هنرهای تجربی بود، در فرهنگ لغت انگلیسی اکسفورد، تکنولوژیست شخصی است که در تکنولوژی حل شده باشد، شخصی که مطالعه یا کار هنری و با ابزارها انجام میدهد". او در ادامه می افزاید که در دومین فرهنگ لغت بینالمللی و بستر (۱۹۰۹) کلمهٔ تکنولوژی به معنای علم صنعتی علم یا دانش سیستمی هنرهای صنعتی بالاخص برای تولیدات بسیار مهم گفته شده است. اما در سومین فرهنگ لغت بین المللی و بستر (۱۹۶۱) تعریف تکنولوژی به این صورت بیان شده است: مجموعه ای از ابزار بکار گرفته شده بوسیلهٔ مردم برای ارائه کردن اهدافشان با توجه به فرهنگ مواد می باشد. امروزه به نظر میآید این تعریف خیلی جزیی هست. برخی از محرمانه ترین تکنولوژی های جدید باید اصلاح شرایط روانشناسی یا روحی را انجام دهند. افراد بسیاری تعاریف فوق را برای تکنولوژی ناکافی اعلام کردند. دانشمندان اجتماعی نیز پافشاری کردند که تعریفی کاربردی، دقیق و قابل کنترل باید ارائه شود. . اما هایدگر فیلسوف آلمانی در مقالهٔ پرسش از تکنولوژی دو تعریف ارائه شده برای تکنولوژی راحقیقی نمیداند: تکنولوژی چیست، دو جواب در پاسخ به این سوال میشنویم، اینکه تکنولوژی وسیله ای برای غایتی است و دیگر اینکه تکنولوژی فعالیت انسانی است، این دو تعریف از
1 - http://www.rit.edu, what is technohogy
۲- همان
3 - http://www.rit.edu, what is technohogy.
۴- همان
۵- مارتین هایدگر (۱۹۷۶-۱۸۸۹): هایدگر، بشریت و ارتباطش با تکنولوژی را در روشی بسیار مشکل مطرح می نماید. او میخواهد ما هر چیزی را آنگونه که هست ببینیم، نه آنطور که آنها ممکن است در ابتدا برای ما ظاهر شوند، او معتقد است که برای آشکار شدن حقیقت تکنولوژی باید نسبتی آزاد با تکنولوژی برقرار نمود تا بتواند هستی ما را به روی ماهیت بگشاید، او اعلام می نماید که تکنولوژی همان ماهیت تکنولوژی نیست. اگر به تکنولوژی به عنوان چیزی خنثی بنگریم به بدترین نحو ممکن تسلیم آن شده ایم-هایدگر معتقد است که تعاریف ابزاری و انسان شناختی، تعاریف صحیحی هستند اما حقیقی نمی باشند.
تکنولوژی با یکدیگر مرتبط است، زیرا برآوردن غایات و اهداف با استفاده از امکانات و وسایل، نوعی فعالیت انسانی است. ساخت و استفاده از تجهیزات و امکانات، ابزارها و ماشین آلات، محصول ساخته شده و به مصرف رسیده همگی به آن چیزی تعلق دارند که تکنولوژی نامیده می شود. کل این وسایل و تدابیر تکنولوژی است. خود تکنولوژی به معنی وسیله - دستگاه است که در لاتین به آن Instrumentum به معنی ابزار و تجهیزات گفته می شود. بنابراین تکنولوژی نوعی ابزار و فعالیت انسانی میباشد، مفهوم و معنی شایع تکنولوژی را میتوان تعریفی ابزاری و انسان شناختی از تکنولوژی نامید. . تکنولوژی، در فرهنگ لغت و بستر (چاپ هفتم) ابزاری تکنیکی است برای رسیدن به اهداف عملی. تعاریف جدید از تکنولوژی به روشنی به این امر اشاره می کند که نباید تکنولوژی رامحدود کرد و آن را با ماشین و ابزار یکی دانست. همانطور که برنارد گندرن می نویسد: تکنولوژی به هر دانش عملی نظام یافته ای اطلاق می شود که بر تجربه و یا نظریه عملی مبتنی باشد و توان جامعه را در تولید کالاها و خدمات افزایش دهد و در قالب مهارتهای تولید و سازمانها یا ماشین آلات تجسم یابد. . اما به نظر یاسپرس فیلسوف معاصر و دوست هایدگر فن و تکنیک همچون وسیله است و تکنیک با بکار بردن وسیله برای رسیدن به منظوری پدید می آید. کارل میتچم در تعریف تکنولوژی، تکنولوژی را در سه گروه، دسته بندی می کند، تکنولوژی به مثابهٔ دانش (تفکر)، تکنولوژی به مثابهٔ فرآیند( فعالیت) و تکنولوژی به مثابهٔ تولید(شی). تکنولوژی به مثابهٔ تولید (شی) به صورت مستقیم با جهان ساختن و ایجاد کردن ارتباط دارد، ارتباط با چیزهایی که محیط را تشکیل میدهند، تکنولوژی به مثابهٔ فرآیند ار طریق قلمروهای دوگانه ای از ساخت و مصرف تعریف شده است..
انواع فلسفه ها پیرامون تکنولوژی
فینبرگ سه نوع نگاه به تکنولوژی را پیشنهاد دمی کند (۱۹۹۱):
1 نگاه ابزاری؛ معتقد است که تکنولوژی خنثی و بیطرف برای انواع خواسته هایی است که می تواند بکار گرفته شود.
او تنها تعریفی را حقیقی میداند که بین ما و آن چیزی که از حاق ذاتش به ما مربوط است نسبتی آزاد برقرار سازد، برای دستیابی به ماهیت تکنولوژی و یا حداقل نزدیک شدن به آن بایستی با صحت جستجوگر حقیقت باشیم. هایدگر در ۲۲ سپتامبر ۱۸۸۹ میلادی در بارن مسکریخ متولد شد. او در ابتدا خداشناسی کاتولیک رومی را مطالعه و سپس به تحصیل فلسفه در دانشگاه فرینبورگ پرداخت. جایی که او دانشجوی ادموند هوسرل، بنیانگذار پدیدارشناسی بود، هایدگر در سال ۱۹۱۵ میلادی در فرینبورگ شروع به تحصیل نمود و بعد از تدریس (۲۸-۱۹۲۳ میلادی) در ماربورگ، به درجهٔ پروفسوری فلسفه در سال ۱۹۲۸ میلادی در فرینبورک دست یافت. او در ۲۶ می ۱۹۷۶ میلادی در مسکریخ درگذشت. هایدگر (در مباحث مربوط به تکنولوژی) با دقت سعی در نزدیک شدن به تکنولوژی دارد اما نه باستایش و نه با سرزنش و نه به عنوان یک خوش بین و نه به عنوان یک انسان بدبین، نگاه هایدگر به تکنولوژی، با اشیا و یا فرآیندهایی تعریف شده است. برای هایدگر، ماهیت تکنولوژی چیزی تکنولوژیکی نیست. بلکه آن یک سیستم، گشتال و انکشافی است که تعریف نشده است. گشتلی، که از نظر لغوی به معناری چهارچوب می باشد نگاه همه جانبه به تکنولوژی است، نه به عنوان ابزاری برای دستیابی به غایتی، بلکه ترجیحا وجهی از وجود انسانی۔ خط واقعی تکنولوژی در نظر هایدگر، فرآیندهایی بود که به وسیله ماشین برای تغییر ماهیت انسان آغاز شده بود. از نظر هیم، آنچه که هایدگر ماهیت تکنولوژی نامید بر روی وجود بشر بیش از دیگر دست ساخته های بشر، نفوذ می نماید. خطر تکنولوژی به جهت تغییر وجود انسان می باشد که بدان وسیله رفتارها و ارزوهای انسان به طور اساسی تغییر مییابند. http://www.csi.uottawa.ca / http://www.encarta.msn.com/
۱- مارتین هایدگر، پرسشی در باب تکنولوژی، ص ۱۹، مترجم: محمد رضا اسدی ۲- کاتلین وود وارد، مقالهٔ فن و هنر، فصلنامه ارغنون، شماره اول، ص ۱۲۵، مترجم: محمد سیاهپوش ۳- کارل یاسپرس، آغاز و انجام تاریخ تاریخ، ص ۱۳۵، مترجم: محمد حسن لطفی
9 - Chandler, Andrew,j.Technology and grantee of Good life.P.2
2- نگاه ماهیت گرا؛ استدلال می کند که تکنولوژی نوع جدیدی از سیستم فرهنگی را تاسیس میکند و جهان اجتماعی کاملی را به مثابه شیئی کنترل شده، بازسازی می کند.
3. نگاه انتقادی؛ اشاره می کند که تکنولوژی فرآیند توسعه عقلانی است که ارزش خنثایی دارد اما در هنگام طراحی، اجرا و استفاده از سیستمهای تکنیکی دارای ارزش بسیار و ایدئولوژی می گردد.
4.. نگاه ابزاری؛ تکنولوژی را ابزاری صرف دانسته و آن را معادل دستگاهها و وسایل می داند. هایدگر معتقد است در صورت پذیرش تعریف ابزاری از تکنولوژی و نگاه به آن به منزله چیزی خنثی، به بدترین نحو ممکن تسلیم آن گشته ایم. به دلیل چنین استنباطی از تکنولوژی است که امروزه بخصوص دوست داریم آن را ستایش کنیم و همین تحسین و ستایش مبتنی بر چنان استنباطی از آن است که ما را نسبت به ماهیتش کاملاً نابینا میسازد. اگر تکنولوژی و تکنیک را از یک جنس بدانیم در ادبیات بکار رفته در رشته های مختلف از رشته های ورزشی گرفته تا رشته های علمی و تخصصی، مشاهده می گردد که تکنیک برای مقاصد مختلف بکار رفته است که تنها جنبه ابزاری و شیئی ندارد. بعنوان مثال شیوه و روش انجام امری را فن یا تکنیک اطلاق می نمایند. که ابزار و شئی در آن دخالت ندارد. لذا با تعمق بیشتر در ادبیات بکار رفته در رشته های مختلف؛ میتوان دسته بندی که کارل میتچم برای تکنولوژی بیان می نماید را پذیرفت، او تکنولوژی را شامل: الف- تکنولوژی به مثابه تفکر ب- تکنولوژی به مثابه فرآیند، روش و شیوه ج- تکنولوژی به مثابه نتیجه و اثر و شی" می داند. که تعریفی جامعتر و کاملتر از تکنولوژی می باشد و شی و ابزار بودن تکنولوژی تنها بخشی از انواع تکنیک ها و تکنولوژیها می باشد. در نگاه ابزاری، مسئولیت کامل هر اقدامی مرتبط به تکنولوژی، تماماً به بهره گیرنده از آن واگذار می گردد و خیر وشر حادث از بکارگیری تکنولوژی و حضور تکنولوژی در عرصه های مختلف زندگی انسانها به عهده سازنده شیخ تکنولوژیکی و مصرف کننده آنها سپرده می شود و برای انسان اختیار مطلقی در ساخت و بهرهگیری از ابزار تکنولوژیکی قائل می شود. در صورتیکه حتی در این عرصه (ابزاری)، آدمی دارای اختیار تام و تمام نبوده و در محدوده ای اختیار دارد. که در تعالیم شیعی به آن امر بین الامرین می گویند. y نگاه ماهیت گرا: در این نگاه، به تکنولوژی به مثابه ابزاری خنثی نگاه نمی شود، بلکه برای تکنولوژی ماهیتی در نظر گرفته می شود که متفاوت از خود تکنولوژی میباشد. در نگاه ماهیت گرا، خطراتی را از جانب تکنولوژی متوجه انسانها میدانند؛ هایدگر معتقد است که ماهیت تکنولوژی، انکشاف و ناپوشیدگی است. تکنولوژی در هر کجا که انکشاف و ناپوشیدگی روی می دهد و حقیقت تجلی می کند پا به عرصه حضور می گذارد." هایدگر معتقد است که آنچه خطرناک است تکنولوژی نیست تکنولوژی شیطانی نیست اما ماهیتش مرموز و اسرارآمیز است ماهیت تکنولوژی بعنوان تقدیر انکشاف خطر محسوب می شود. خطر واقعی اثر خود را بر ماهیت بشر گذارده است. قانون و سلطه قالب گیری چهارچوب قرار دادن برای تمامی اعمال و فعالیتهای انسان، بشر را چنان تهدید کرده است که ممکن است او نتواند به حقیقت مقدمتری دسترسی یابد. هایدگر، گشتلی ( چهارچوب بندی، قالب بندی ) را تقدیر انکشاف تکنولوژی دانسته و پایه گذاری جهانی بر مبنای برنامه ریزی را از خطرات اصلی تکنولوژی جدید برمی شمارد. این قالب بندی و برنامه ریزی باعث بسته شدن راه دستیابی به حقیقت بر روی انسان می گردد. و او را
10 - Application software and culture:Beyond the surface of software interface. Gregory G. KeBten and others / http:
"interneg.org
۱- مارتین هایدگر، پرسشی درباب تکنولوژی، مترجم: محمد رضا اسدی، صفحه ۱۸
12 - chandler, Andrew,j. Technology and graantee of good life. p.2
۳- مارتین هایدگر، پرسشی دریاب تکنولوژی، مترجم، محمدرضا اسدی، صفحه ۳۲
۴- همان، صفحه ۵۸
در دایره تنگی که تکنولوژی تعریف می نماید محبوس می کند. راه نجات انسان از چنین خطری، استفاده از هنر می باشد، هر چند که هنرمند نیز خود تحت تأثیر تکنولوژی و نظام حاکم برآن قرار می گیرد.
3- نگاه انتقادی " برای تکنولوژی در این نگاه در عرصه عمل، خصوصیات و ماهیتی فرض می گردد که در نظر برخی از فلاسفه از جمله ژاک الول، بیشتر جنبه ویرانگر و مخرب دارد. حضور تکنولوژی در عرصه های مختلف زندگی فردی و جمعی و تاثیر آن بر آدمی انتقاد را بر تکنولوژی و بکارگیری گسترده آن تشدید نموده است.
نیل پستمن در کتاب تکنوپولی - تسلیم فرهنگ به تکنولوژی - سه دوره را از نظر بهرهگیری از تکنولوژی و جایگاه آن در نظامهای اجتماعی مطرح می کند. دور ه ابزار، دوره تکنوکراسی، دورہ تکنوپولی، و دوره ابزاری را که در جوامع ابتدایی گذشته و معاصر می توان ديل دوره ای معرفی می نماید که ابزارها، برای دو هدف اصلی بکار می رفتند:
یا این ابزارها می بایست نیازهای مشخص و اساسی زندگی مادی انسان ها را براورده می کردند و میبایستی در خدمت مظاهر و سمبلهای عقیدتی، در استخدام هنر و قدرت آفرینندگی و یا در سیاست و افسانه ها و سنن و آداب و مسائل دینی به کار می رفتند. او معتقد است که هیچ گاه ابزار و آلات اختراع شده، دخالت و یا نفوذی در مبانی فرهنگی آن جامعه نداشتند و عقاید و سنن را دگرگون نمی کردند و یا به حداقل به قصد این دگرگونی و با هدف تخریب این مبانی و شایستگیها و پیوستگیهای اجتماعی، ساخته و بکار گرفته نمی شدند. از طرف دیگر تعالیم مذهبی و جهان بینی، ایدئولوژی هدایت کننده و کنترل کننده ای بود که کاربرد ابزار و آلات و کم و کیف استفاده از آنها را تعیین می کرد بعبارت دیگر این ابزار و آلات بودند که در خدمت ایدئولوژی قرار داشت، علاوه بر اینها می توان گفت که جوامع برخوردار از فرهنگ ابزار و آلات، وحدت و همگنی خود را از مبانی متافیزیکی گرفته و پیوستگی خود را - چه در جوامعی این ابزار و آلات، بسیار ابتدایی است و چه در جوامع به نسبت پیشرفته تر و دارای صنعتی متعالی تر - مرهون تعالیم و حاکمیت قوانین مذهبی هستند. این تفکر متافیزیکی و دینی است که به هستی معنی میبخشد و مانع آن می شود که تکنیک،
