بخشی از مقاله
بررسی تاثیر محیط در رفتارهای شهری اقلیم سرد و کوهستانی اردبیل
و اصلاح ساختار کالبدی آن
چکیده:
انسانها همواره در ارتباط با محیط خود هستند، به نحوی که از محیط تاثیر گرفته و یا بر آن اثر می گذارند. محیط چیزی است که انسان را احاطه می کند و متشکل از عواملی است که فرد نسبت به آنها حساسیت نشان می دهد که به آن محیط رفتاری می گویند. اقلیم یکی از معیارهایی است که در رفتارهای فرد در محیط تاثیرگذار است. "کلاین برگ" روانشناس اجتماعی عقیده دارد الگوهای رفتاری در انسان ها به دو عامل وراثت و محیط (طبیعت و تربیت) بستگی دارد.
روش پژوهش حاضر استدلالی-تحلیلی است که با طرح سوالاتی، به دنبال پاسخ از طریق مقایسه ی الگوهای طراحی در اقلیم سرد و کوهستانی با وضع موجود شهر اردبیل می باشد. بر اساس یافته های این تحقیق لحاظ نکردن تاثیرات اقلیم در طراحی، می تواند تاثیرات منفیِ کوتاه و بلند مـدتی را برای شهر در پی داشـته باشد. همچنین تـوجه نکردن به الگوهای رفتاری موجـود در اقلیـم های مختلف می تواند مشکلات فراوانی به همراه آورد و از کیفیت فضا بکاهد.
این پژوهش تلاش دارد تا به بررسی تاثیر محیط در رفتارهای شهری اقلیم سرد و کوهستانی اردبیل پرداخته و در نهایت به پیشنهاداتی برای اصلاح ساختار کالبدی آن دست یابد.
واژه های کلیدی: اقلیم، سرد و کوهستانی، رفتارهای شهری، ساختار کالبدی، محیط
-1 مقدمه:
نحوه ی انجام یک فعالیت را رفتار گویند. رفتار انسانی برآیندی از انگیزه ها و نیازهای فرد، قابلیت محیط، تصویر ذهنی فرد از دنیای خارج ناشی از ادراک او و معنایی که این تصویر برای او دارد، می باشد (لنگ، .(95 :1383
پس هر فعالیت تحت تاثیر شرایط فوق می تواند اشکال مختلفی به خود گیرد و رفتارهای متنوعی را باعث شود. به عنوان مثال روی نیمکت نشستن، چمباتمه زدن، لم دادن و... رفتارهای مرتبط با فعالیت نشستن هستند (پاکزاد، .(48 :1385 رفتار تنها تابع فعالیت نیست بلکه ترکیبی از فعالیت، زمان و مکان است پس تحت تاثیر محیط بیرون خود نیز قرار دارد.
رفتار مردم در اقلیم سرد و کوهستانی با رفتار مردم در سایر اقلیم ها متفاوت است . به عنوان مثال مردم در اقلیم گرم و خشک بیشتر در سایه ها قدم میزنند اما در اقلیم سرد و کوهستانی چنین نیست. حال باید دید چه معیارهایی می توان در اقلیم سرد و کوهستانی اردبیل پیشنهاد داد تا با رفتار مردم تناقض نداشته باشد و بر کیفیت محیطی بیفزاید.
-2 بیان مسئله:
انسانها همواره در ارتباط با محیط خود هستند، به نحوی که از محیط تاثیر گرفته و یا بر آن اثر می گذارند. تمامی رفتارهای انسانی در فضاهای معینی صورت می پذیرد که بستر رفتار به شمار می آید. در این فضاها، رفتارهای واقعی و مورد انتظار در حد امکانات موجود، فرصت بروز می یابند و هنگامی که فضا مطلوب طلقی می شود که مطابق با ویژگی ها، خصوصیات رفتاری و نیازهای افراد طراحی شده باشد.
محیط چیزی است که انسان را احاطه می کند و متشکل از عواملی است که فرد نسبت به آنها حساسیت نشان می دهد که به آن محیط رفتاری می گویند (لنگ، .(87 :1383 اقلیم یکی از معیارهایی است که در رفتارهای فرد در محیط تاثیرگذار است. " کلاین برگ" روانشناس اجتماعی عقیده دارد الگوهای رفتاری در انسان ها به دو عامل وراثت و محیط (طبیعت و تربیت) بستگی دارد.
شناخت رفتار افراد در محیط های مختلف و بررسی تاثیر اقلیم بر روی این رفتارها باعث می گردد تا در طراحی فضاها به این عامل نیز توجه گردد و در نهایت به کیفیت زندگی افراد افزوده شود به همین خاطر از ضرورت خاصی برخوردار می باشد. شهر اردبیل که دارای اقلیم سرد و کوهستانی می باشد فاقد استاندارد های لازم در فضاهای شهری، در فصل زمستان می باشد. در این شهر میزان حضورپذیری افراد در یک فضای شهری، در زمستان بسیار کمتر از تابستان است. به طوری که در فصل زمستان مردم بیشتر وقت خود را در خانه سپری می کنند و به دلیل نبود فضای مناسب در شهر، ترجیح می دهند از خانه بیرون نیایند.
-3 اهمیت موضوع:
با توجه به این که شهر اردبیل دارای اقلیم سرد و کوهستانی می باشد و رفتاری که مردم در این شهر از خود نشان می دهند وابسته به اقلیم آن است، می بایست فضاهایی که مورد طراحی قرار می گیرند با این محیط تناقض نداشته باشند. همچنین به دلیل اینکه شهر اردبیل مسافران زیادی را در طول سال به خود جذب می کند به ضرورت این موضوع افزوده و می افزاید که معیارهایی مشخص شود تا فضاهایی مناسب با این اقلیم در دسترس مردم قرار گیرد.
-4 پرسش تحقیق:
· آیا مردم در اقلیم های مختلف، رفتارهای متفاوتی دارند؟
· آیا طراحی مبتنی بر اقلیم می تواند به کیفیت فضاهای شهری بیفزاید؟
· چه معیارهایی برای طراحی در اقلیم سرد و کوهستانی وجود دارد؟
-5 فرضیه تحقیق:
· اهمیت ندادن به شرایط اقلیمی در طراحی شهری، باعث کاسته شدن از کیفیت زندگی انسان و محیط می گردد.
· مردم در اقلیم های مختلف، رفتار های متفاوتی از خود نشان می دهند که تحت تاثیر اقلیم آن منطقه قرار دارد.
-6 پیشینه ی تحقیق:
· بررسی تاثیر محیط طبیعی بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع (نقره کار عبدالحمید ,حمزه نژاد مهدی ,دهقانی تفتی محسن، (1389
· ویژگیهای اقلیمی مناطق کوهستانی ایران و تاثیرش در طراحی معماری-نمونه موردی بناهای مسکونی شهر بیجار (زنگنه نرگس، صادقی هادی، (1392
· ارزیابی اقلیم و معماری پایدار مناطق سرد-نمونه موردی شهر کلات نادری (رستگاران زینب ، حیدری فاطمه، کیانی اکبر، (1392
· طراحی اقلیمی با تاکید بر معماری بومی مناطق سردسیر ایران-ارائه طراحی اقلیمی در شهر همدان (رفاهی مهدی، (1392
-7 مبانی نظری:
-1-7 فرآیند رفتار انسانی:
برای تشریح این فرآیند ناچار باید از محیط به عنوان بستر رفتار شروع کنیم. محیط می تواند خاستگاه ادراک، بازشناسی، اثرگذاری و رفتار فضایی باشد. دو مورد اخیر به شدت تحت تاثیر الگوهای ذهنی فرد یا جمع هستند. خود این الگوها، با نیازها و انگیزه های انسانی در تعامل می باشند. همین الگوها هستند که نهایتا ادراک انسانی را تکمیل می کنند (پاکزاد، .(49 :1385
-2-7 رفتارها در فضای شهری:
برخی رفتارها وابسته به فعالیت هایی هستند که اصولا در فضای شهری انجام نمی گیرند، بدیهی است که این رفتارها از بحث ما قرار نمی گیرند. آنچه در این مقوله جای می گیرد رفتارهای ناشی از فعالیت های موجود در فضای شهری است. البته باید در نظر داشت که الزاما تمام رفتارهای چنین فعالیت هایی در فضای شهری انجام نمی گیرد. به طور مثال حرکت کردن یک فعالیت انسانی است ولی کسی در فضای شهری آن را به شکل سینه خیز انجام نمی دهد (پاکزاد، .(49 :1385
