بخشی از مقاله
چکیده
ساکنین مناطق سرد و کوهستانی برای مساعد کردن شرایط زیست محیطی خود و مقابله با شرایط نامساعد اقلیمی از امکانات طبیعی بهره گرفتند که مبتنی بر بهروری از امکانات موجود در محیط بوده است . این پژوهش از نظر فرآیند اجرای پژوهش کیفی بوده و به روش توصیفی و سپس تحلیلی است. جهت گردآوری اطلاعات از منابع و اسناد معتبر و مطالعات کتابخانه ای و دیجیتال استفاده شده است. در این مبحث، معماری بومی مناطق سرد و کوهستانی را باتوجه به پایداری محیط و صرفه جویی در مصرف انرژی بررسی نموده و معایب معماری جدید را از نظر مواردی همچون به کارگیری مصالح ناهماهنگ با شر ایط منطقه، طراحی نامناسب بنا ، عدم صرفه جویی در مصرف انرژی و تخریب محیط به صورت اجمالی مورد ارزیابی قرار می دهیم.
نتایج حاصل از پژوهش، نشان دهنده این است که معماری سنتی و بومی این مناطق در انطباق کامل با اصول معماری پایدار قرار داشته اند. با توجه به ضرورت رویکرد پایدار در ایران و در راستای حفظ منابع طبیعی ، با استفاده از روش پیمایش ، تعیین نقاط قوت و ضعف ، فرصت ها و تهدید ها به شیوه swot به ارائه استراتژی و راهبرد هایی در جهت معرفی یکی از همسازترین راهکارهای معماری پایدار در ارتقای کیفی معماری و صرفه جویی انرژی در ساختمان باتوجه به فناوری جدید پرداخته تا فرصتی فراهم شود که در ادامه ی روند مذکور و در تطبیق و ترکیب آن با شرایط زمانی حال در راستای توسعه پایدار گام های بیشتری برداشته شود.
واژههای کلیدی: معماری بومی، توسعه پایدار ، سرد و کوهستانی
-1 مقدمه
معماری ایران همانند معماری سایر اقوام، سازمان یابی آگاهانه فضای شهر و بنا است که در شکل گیری آن سرزمین، زندگی و فرهنگ بطور متعادل مشارکت دارند . اقوام ایرانی در طی سالیان متمادی زیستن در این سرزمین به پردازش دائمی اطلاعات دریافت شده از محیط و زندگی پرداخته و شیوه های توانمندسازی فضا را در شهر و بنا به موازات شیوه های ایستایی و سازگاری فضا با محیط و ساکنان شکل داده اند. آگاهی جامعه از محیط طبیعی ، اقلیم و ویژگیهای سرزمینی که در آن و با آن زندگی می کند، ادراک فضایی جامعه و بخشی از آگاهی اجتماعی است. یکی از دستاوردهای این آگاهی تأمین آسایش حرارتی است که بر صرفه جویی انرژی تکیه دارد.
منظور از صرفه جویی، وضعیتی است که آسایش در درون فضاها و بناها براساس حداکثر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، حداقل استفاده از انرژی های تجدیدناپذیر و حداکثر همسازی با طبیعت محقق می شود. تأمین آسایش حرارتی، بخشی از کیفیت حضور در فضاهای معماری ایران است - حائری، 55،. - 1389 هیچ گاه در طول تاریخ ، کوهستانهای جهان به سرعت و گستردگی چهل سال اخیر مورد هجوم ، بهره برداری و تخریب قرار نگرفته است رشد جمعیت و افزایش شدید میزان بهره برداری از منابع کوهستانی مسئله اهمیت حفاظت و بازسازی منابع و محیط مناطق کوهستانی را مطرح می نماید.
-1-1 هدف پژوهش
هدف از انجام این پژوهش ، معرفی یکی از کارآمدترین راهکارهای معماری پایدار و همساز با اقلیم مناطق سرد و کوهستانی جهت پایداری هرچه بیشتر در معماری این مناطق می باشد. لذا در این پژوهش سعی بر آن است که به تبیین اصول و عناصر و کیفیت های فیزیکی معماری ، در راستای ارتقای معماری مناطق سرد و کوهستانی، با رویکرد به معماری پایدار پرداخته شود.
-2-1 فرضیه تحقیق
با توجه به سهم نقش آفرینی معماری بومی می توان از ویژگی های اقلیمی این مناطق به عنوان مهمترین منابع جهت تامین آسایش ، در معماری پایدار و همساز با اقلیم این مناطق استفاده فراوان برد .
-3-1 مواد و روش ها
جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و بررسی مبانی نظری به روش تحلیل محتوا ، به معرفی پتانسیل های موجود در مناطق سرد و کوهستانی پرداخته شده ، و سپس ارائه راهکارهایی هم سو با توسعه پایدار و استفاده صحیح از این منابع در دستور کار این پژوهش قرار گرفته است و بر اساس الگوی تحلیل سوات و با در نظر گرفتن عوامل تاثیر گذار در منطقه - شامل چهار گروه نقاط ضعف و قوت ، فرصت و تهدید ها- مورد بررسی قرار گرفته است.
-4-1 سوال
-1پتانسل های موجود در مناطق سرد و کوهستانی ایران کدامند و چگونه می توان از آنها به منظور توسعه پایدار در کشور بهره برد؟
2 -نقاط ضعف و قوت ، فرصت ها و تهدیدهای موجود در منطقه کدامند؟
5 -1اهمیت و ضرورت تحقیق
پس از انقلاب صنعتی افزایش روزافزون استفاده از منابع انرژی فسیلی ، مشکلات متعددی برای انسان و محیط زیست بوجود آورده است. از این جهت ارائه راهکارهایی جهت استفاده از پتانسیل های موجود در معماری بومی این مناطق و بهره مندی از منابع تجدید پذیر و رهایی از فقر انرژی اهمیت و ضرورت موضوع را نشان می دهد.
-2بحث و یافته ها
1-2تعریف
پایداری: ابعاد سه گانه پایداری شامل پایداری اجتماعی ، پایداری اقتصادی و پایداری زیست محیطی می باشد . سه رکن اصلی در پایداری زیست محیطی انرژی - بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمانها - ، محیط زیست ، اکولوژی - رابطه متقابل بین موجودات و محیط اطراف - می باشد - شفیعی،1389، . - 3
اصولی که باید رعایت شود تا یک بنا به عنوان یک معماری پایدار طبقه بندی شود عبارتست از :
. 1 حفظ انرژی : بنا باید طوری ساخته شود که نیاز ساختمان به سوخت های فسیلی را به حد اقل برساند.
. 2 هماهنگی با اقلیم : بناها باید طوری طراحی شوند که با اقلیم و منابع انرژی موجود در محل احداث هماهنگی داشته و کار کند.
. 3 کاهش استفاده از منابع جدید مصالح : ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شوند که میزان استفاده از منابع جدید را تا حد ممکن کاهش داده و در پایان عمر مفید خود برای ساختن بناهای جدید خود به عنوان منبع جدید به کار روند.
. 4 برآوردن نیاز های ساکنان : در معماری پایدار برآورده شدن نیاز های روحی و جسمی ساکنان از اهمیت خاصی برخوردار است.
. 5 هماهنگی با سایت : بنا باید با ملایمت در زمین سایت خود قرار گیرد و با محیط اطراف سنخیت داشته باشد.
. 6 کل گرایی : تمام اصول معماری پایدار باید در یک پروسه کامل که منجر به ساخته شدن محیط زیست سالم می شود تجسم یابند.
توسعه پایدار: تا کنون تعریف جامعی از توسعه پایدار ارائه نشده است و از جمله تعارفی که در توسعه پایدار استفاده می شود تعرفی است که در اجلاس ژنو مطرح گردید و بر این اصول استوار است :
-1در توسعه پایدار انسان مرکز توجه است . انسان هماهنگ با طبیعت سزاوار حیاتی توام با سلامت و سازندگی است.
-2توسعه حقی است که باید به صورت مساوی نسلهای کنونی و آینده را پوشش دهد
-3.حفاظت از محیط بخش جدانشدی از توسعه است - محمود نژاد، 1385، . - 227
معماری بومی: در شکل گیری معماری بومی، برخی روابط اجتماعی و اقتصادی با محیط طبیعی و نمادهای فرهنگی ماهرانه انعکاس می یابند. معماری بومی جوابگویی به نیازهای یک جامعه را در ارتباط با عوامل طبیعی و بر خواسته های معنوی انسان عهده دار است. شناخت معماری بومی می تواند به منزله شناخت جامعه باشد، جامعه ای که همچنان از آغاز شکل گیری، برای بقاء، با طبیعت در تنازع است - فلامکی ،1384،. - 175 در بناهای بومی و سبک های محلی، اقلیم و آب و هوا به عنوان مبنای حیات و فعالیت های انسان در نظر گرفته شده که نهایتا فرم و زیبایی ساختمان از آنها منتج شده است - دانلد، . - 1385
-2-2ضرورت رویکرد پایدار در ایران:
پس از انقلاب صنعتی افزایش روزافزون استفاده از منابع انرژی فسیلی ، مشکلات متعددی برای انسان و محیط زیست بوجود آورده است. سوختهای فسیلی از طرفی به دلیل زمان زیاد مراحل تولید آن در طبیعت تجدیدناپذیر بوده و رو به اتمام اند و از طرف دیگر استفاده از آنها منجر به انتشار گازهای گلخانه ای در جو کره زمین شده و مشکلاتی نظیر گرم شدن هوا، آب شدن یخهای قطبها و نیز سوراخ شدن لایه اوزن را به همراه آورده است در حال حاضر فقط %0/6 از انرژی مورد نیاز کشور از منابع تجدیدپذیر تأمین می شود و تولید کمتر از 1/7 مگاوات برق با استفاده از انرژی خورشیدی سهم بسیار اندکی از کل انرژی مورد نیاز کشور را تأمین می کند که این میزان ایران را در پایین ترین طبقه از کشورهای تولیدکننده انرژیهای نو قرار داده است. بالا بودن پتانسیل های بهره گیری از انرژی های نو در ایران و از سوی دیگر معضلات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی همگی بیانگر نیاز مبرم ایران به پرداختن جدی به مقوله پایداری هستند - رضوانی پور ،1389،. - 9-8
