بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین ویژگیهاي عصر کنونی را سرعت تحولات در آن میدانند.تکنولوژیهاي جدیدي ظهور میکنند و معادلات بازرگانی را برهم میزنند و سیستمهاي مدیریت نیز میبایست بتوانند خود را با این تغییرات هماهنگ سازند.شرکتهاي تکنولوژي محور،برحسب جایگاه به ویژه صنعت نفت غالباً یا تولید کننده تکنولوژي هستند و یا برحسب شرایط براي کسب تکنولوژيهاي مختلف از یکی از روشهاي مختلف انتقال تکنولوژي مانند خرید تکنولوژي، انتقال دانش فنی و مانند آن بهره میبرند.گستردگی صنعت نفت مجموعه خدمات فنی و تخصصی مربوطه و اهمیت و جایگاه این صنایع بعنوان کلید توسعه و پیشرفت کشور تحقق این مهم را براي این صنعت بیش از پیش حیاتی و حساس می نماید.اما نگرش مدیریتی جدید مستلزم تفکر نوآورانه نه تنها از بعد تکنولوژیکی بلکه در کلیه فعالیتهاي صنعت میباشد.با رویکردهاي مختلفی میتوان نوآوري در صنعت نفت را مورد بررسی قرارداد.لذا در این مقاله که بصورت توصیفی-تحلیلی می باشد،سعی شده با اتکا به نقش و اهمیت تکنولوژي و مطالعات آسیب شناسی صنعت نفت در حل مهمترین چالشهاي کنونی در بخش نفت و ارائه راهکارهاي اساسی در شرایط تحریم،که رفع آن بیشترین رشد و شکوفایی را نصیب صنعت نفت کشور خواهد نمود،پرداخته و راهکارهاي منطقی در جهت رفع آن با تفصیل لازم پیشنهاد میگردد.
.1مقدمه
بخش نفت و گاز به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین انرژي مورد نیاز سایر بخش هاي تولیدي و هم به لحاظ جایگاه آن در تولید ناخالص داخلی، سهم درآمدهاي نفتی در بودجه دولت و نیز نقش آن در تأمین منابع ارزي کشور حائز اهمیت بسیار است، به طوري که علیرغم رشد صادرات غیر نفتی در دهه اخیر نمی توان سهم 28 درصدي صنعت نفت در تولید ناخالص داخلی کشور، سهم 84 درصدي آن در تأمین درآمدهاي ارزي و سهم بالغ بر 95 درصدي آن در تأمین انرژي اولیه مورد نیاز کشور را نادیده گرفت .بر این اساس، سرماي هگذاري در بخش نفت و گاز واجد اهمیت بسیار است، زیرا رشد و توسعه این بخش تأثیر بسیاري در فرایند توسعه کشور و سایر بخ شهاي اقتصادي خواهد داشت .بر این اساس، کل میزان سرمایه گذاري بخش هاي مختلف صنعت نفت در برنامه هاي توسعه اقتصادي کشور تا افق سال1404بیش از 500 میلیارد دلار برآورد و سهم برنامه پنجم از این میزان سرمایه گذاري معادل 150 میلیارد دلار پی شبینی شده است، لذا با توجه به اهمیت موضوع وضعیت بخش نفت و گاز کشور در اینگونه شرکتها وجود سیستمی که تکنولوژيهاي پایه، کلیدي و نوظهور را در دنیا و در شرکت زیر نظر داشته و بتواند زمان و روش مناسب براي کسب و بکارگیري یک تکنولوژي را تعیین نماید ضروري میباشد. زیرا به همان میزان که انجام درست یک فرایند انتقال تکنولوژي میتواند به تقویت مهارت تکنولوژیک سازمان کمک کند و در نهایت به تصاحب دانش فنی منجر شود، اجراي نادرست آن ممکن است به اتلاف منابع و وابستگی دائمی و تضعیف تحقیق و توسعه درون زا در سازمان منجر شود. [1]
.2مفهوم تکنولوژي و انواع آن
امروزه در مباحث علمی، تکنولوژي به منزله تمامی دانشها، محصولات، فرآیندها، ابزارها، روش ها و سیستمهایی تعریف میشود که در خلق کالاها یا ارایه خدمات مورد استفاده قرار میگیرد و گاهی نیز به اختصار به عنوان به کارگیري دانش علمی براي حل مشکلات توسعهاي و یا در شکل سادهتر روش و شگرد انجام کارها از آن یاد میشود. این مفهوم در دیدگاه علمی به یک سازمان شامل منابع انسانی، اطلاعات و ارتباطات، منابع مالی و بالاخره تجهیزات اتلاق میگردد، هرچند در بسیاري از سازمانها و خصوصاً صنایع، تعبیر از تکنولوژي بیشتر به مورد آخر یعنی تجهیزات اشاره دارد.نوآوري عبارت است از بهرهبرداري از ایدههاي جدید به نحوي که ایجاد ارزش افزوده و مزیت رقابتی کند. [2] نوآوري چه از دیدگاه فردي و چه درون سازمانی، از طریق بکارگیري روشهاي کاملاً جدید و یا از طریق بهینه کردن روشهاي موجود و تطابق آنها با شرایط جدید حاصل می شود. نوآوري در صنعت نفت تا کنون بیشتر در استفاده متفاوت از یک تکنولوژي قدیمی، ارائه یک تکنولوژي جدید بهمنظورکاهش هزینهها، تولید از میدانهاي با عمر زیاد و برداشت از میدانهایی که تاکنون تولید آنها مقرون به صرفه نبوده، نمود داشته است. در این تعریف، نوآوري بکارگیري روشهاي پیشرفتهاي است که افزایش درآمد حاصل از منابع نفت و گاز کشور را به دنبال داشته باشد. اما نگرش مدیریتی جدید مستلزم تفکر نوآورانه نه تنها از بعد تکنولوژیکی بلکه در کلیه فعالیتهاي صنعت میباشد.با رویکردهاي مختلفی میتوان نوآوري در صنعت نفت را مورد بررسی قرارداد. یکی از این رویکردها، شناسایی چالشهاي عمده پیش روي این صنعت و طبقه بندي آنها در حوزههاي مختلف و در نهایت، ارایه روشهاي نوآورانه براي رفع مهمترین نقاط ضعف داخلی صنعت و تهدیدات خارجی آن میباشد.
.3مدیریت تکنولوژي
مدیریت تکنولوژي، در واقع مدیریت سیستمی است که خلق، کسب و به کارگیري تکنولوژي را ممکن میسازد و شامل مسئولیتی است که این فعالیتها را در راستاي خدمت به بشر و برآورده ساختن نیازهاي مشتري قرار میدهد. تحقیق، اختراع و توسعه اساسیترین مؤلفههاي خلق تکنولوژي و وقوع پیشرفتهاي تکنولوژیک هستند. مدیریت تکنولوژي یک مبحث بین رشتهاي است که علوم، مهندسی و مدیریت را به هم پیوند میزند. از دیدگاه مدیریت تکنولوژي، تکنولوژي اصلیترین عامل تولید ثروت است و ثروت چیزي بیشتر از پول است که میتواند عواملی همچون ارتقاء دانش، سرمایه فکري، استفاده مؤثر از منابع، حفظ منابع طبیعی و سایر عوامل مؤثر در ارتقاء استاندارد و کیفیت زندگی را شامل شود.اما در مسیر تولید ثروت، مؤلفه مهمتري نیز وجود دارد که همان به کارگیري یا تجاري سازي تکنولوژي است. به بیان دیگر، مزایاي تکنولوژي هنگامی تحقق مییابند که نتیجه آن به دست مشتري برسد. مشتري میتواند فرد، شرکت یا نهاد دولتی باشد. مدیریت تکنولوژي داراي پنج فرایند اصلی میباشد که همانگونه که در شکل زیر دیده میشود این فرایندها ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و با نبود هر یک پازل مدیریت تکنولوژي هرگز تکمیل نمیگردد. [3]
شکل:1 فرایندهاي پنجگانه در مدیریت تکنولوژي در صنعت نفت و گاز
استراتژي غولهاي نفتی در توسعه صنعت نفت مطالعه روند توسعه و استراتژي پیشرفت و چالش هاي استخراج شده توسط شرکتهاي بزرگ نفتی به خصوص در زمینه فناوري میتواند مسیر آینده جهان و نیازمندي هاي آن را روشنتر سازد .
.5 تاریخچه مدیریت تکنولوژي در صنعت نفت
دنیا در حال تغییر است و سرعت این تغییر روز به روز بیشتر میشود. تکنولوژيهاي جدیدي ظهور میکنند و معادلات بازرگانی را بر هم میزنند و سیستمهاي مدیریت نیز باید بتوانند با این تغییرات کنار بیایند. مهمترین تفاوت دنیاي امروز با دیروز، سرعت تحولات تکنولوژیک عنوان شده است. این موضوع با تغییر در قلمرو به کارگیري تکنولوژي همراه است. رقابت جهانی نیز تقریباً مقوله جدیدي است. در دهههاي 1980 و 1990، با ظاهر شدن کشورهاي جدیدي در صحنهي بینالملل، رقابت جهانی شدت گرفت. از آن به بعد، موازنه قدرت اقتصادي دائماً در حال تغییر بوده است. [4]هم اکنون اکثر کشورهاي جهان تجارت آزاد جهانی را تجربه میکنند و شکلگیري بلوكهاي تجاري به یکی از ویژگیهاي بارز عصر حاضر تبدیل شده است.به عنوان جمعبندي میتوان گفت که مهمترین دلایل توجه به مدیریت تکنولوژي در دنیاي کنونی عبارتند از:
