بخشی از مقاله
چکیده
هدف: تحلیل شبکه، یکی از جدیدترین روشها جهت تحلیل بازار سهام و در ادبیات علوم کمی مفهومی جدید برای نگاه کلان به کل بازار است. از اینرو، این پژوهش به بررسی و تحلیل شبکه روابط بین صنایع - از طریق سهامدار یا اعضای هیات مدیره مشترک - در بازار سهام ایران میپردازد.
روششناسی: این پژوهش بر اساس نوع دادههای جمعآوری و تحلیل شده، پژوهشی کمی از نوع تحلیل شبکه است. جامعه آماری کلیه صنایع موجود در بازار سهام ایران است. در بازه زمانی 1394-1390 دادهها گردآوری میشود و توسط نرمافزارهای PreMap و UCINET مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
یافتهها: یافتههای پژوهش ن شان میدهد که اکثر صنایع با یکدیگر در ارتباط ه ستند و تعداد واحدهای ایزوله کم ا ست. در شبکه ارتباطی صنایع، برخی در جایگاه بهتری قرار دارند که این باعث میشود توانایی آنها در کسب اطلاعات موثر از طریق خوشه اعضای شبکه بیشتر شود و قدرت تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند. همچنین، نتایج مربوط به توزیع پارتو نشان میدهد که توزیع قدرت بین صنایع تقریبا به نسبت - 25/75 - 30/70 است یعنی - 75 - 70 درصد قدرت در دست - 25 - 30 درصد صنایع است.
دانشافزایی: تحلیل الگوی روابط کمک میکند تا با آ شکار سازی ساختار شبکهای بازار سهام تلا شی در جهت افزایش شفافیت،
کاهش ریسک و در نتیجه، بهبود تصمیمگیری و خطمشیگذاری صورت گیرد.
واژگان کلیدی: صنایع، تحلیل شبکه، بازار سهام ایران.
مقدمه
بارتون - 1968 - ، معتقد است که در 30 سال گذشته، پژوهشهای تجربی در مسائل اجتماعی، بر استفاده از روشهای نمونهگیری متکی بودهاند. اما، چنین پژوهشهایی افراد مختلف را از زمینه اجتماعی آنها جدا کرده و تلاش میکند افراد مورد مطالعه با یکدیگر تعامل و ارتباط ندا شته با شند. اما اگر هدف ا صلی پژوهش فهم رفتار اجتماعی افراد ا ست، باید تلاش کرد گروههای اولیه، هم سایگان، هم سالان، سازمانها، دایرههای اجتماعی و اجتماعات را شناخت و بر تعاملات، ارتباطات، تکالیف، نقش و کنترل و نظارت اجتماعی تمرکز کرد .[11] تحلیل شبکههای اجتماعی، سازمانها، گروهها و ا شخاص در سرا سر جهان را به یکدیگر مت صل میکند. در واقع، علاقه ا صلی تحلیلگران شبکه، برر سی الگوی عینی پیوندهایی است که اعضای - فردی و جمعی - جامعه را به هم پیوند میدهد .[3]
از طرفی، تاکنون محور اصلی اکثر پژوهشهای انجام شده در ارتباط با بازار سهام، ویژگیهای شرکتها و روابط بین اطلاعات و ویژگیهای شرکتها بوده است. یعنی از زاویه ویژگی و خصوصیت، مسایل بررسی شده است. درحالیکه ارتباط شرکتها نسبت به هم فارغ از ویژگیهای آنها میتواند اثری تعیینکننده در وضعیت مالی و روندهای بازار سهام داشته باشد، که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال اگر پژوهشی در ارتباط با صنایع انجام میشد تنها شرکتهای موجود در آن صنعت درنظر گرفته میشد، اما به تاثیر مواردی مانند اینکه اگر فرد یا سهامداری همزمان عضو هیات مدیره چند شرکت باشند که هر کدام از این شرکتها به صنایع مختلفی تعلق داشته باشند، توجه نمیشد. همچنین، به این نیز توجه نمیشد که در شبکه ارتباطی بین صنایع که از طریق سهامدار یا اعضای هیات مدیره مشترک ایجاد میشود چه صنایعی کلیدی و تاثیرگذارترند.
بنابر آنچه گفته شد، این پژوهش به دنبال پاسخ به سه سوال کلیدی است: الف - روابط بین صنایع در بازار سهام ایران از چه الگویی پیروی میکند؟ ب - بازیگران کلیدی در این ساختار چه صنایعی هستند؟ پ - توزیع قدرت بین صنایع مختلف به چه صورت است؟ اولین و مهمترین تفاوت میان دادههای شبکه و دیگر پژوهشها این است که دادههای شبکهای متشکل از آزمون یک یا چند نوع رابطه در میان مجموعهای از کنشگران است .[16] بنابراین، از آنجا که تحلیل شبکه با هدف ساخت و تحلیل دادههای رابطه محور صورت میپذیرد و درصدد بازشناسی الگوی ساختاری ارتباطات و ویژگیهای ساختاری این ارتباطات و زیرمجموعههای آن است، از این روش برای پاسخ به این سوالات و انجام پژوهش استفاده می شود. در ادامه مقاله، به مبانی نظری و پی شینه پژوهش، سوالهای پژوهش، روش پژوهش، یافتهها و بحث و نتیجهگیری پرداخته میشود.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
امروزه تحلیل شبکه بهطور گسترده بهعنوان الگویی کیفی برای تحلیل پیکربندی شبکهها و جایگاه و تعاملات میان افراد تشکیلدهنده شبکههای اجتماعی بهکار میرود .[4] در واقع، تحلیل شبکه به معنای فرایند بررسی و ارزیابی ساختارهای یک شبکه اجتماعی به عنوان یک گراف از ابزارها، انسانها، گروهها، سازمانها یا سیستمهای اطلاعاتی است
که با خطوط ارتباطی به یکدیگر مت صل ه ستند. این خطوط ارتباطی میتواند رابطه دو ستی، رابطه ار سال و دریافت پیام، تبادل نظر در زمینه رای دادن در یک انتخابات، رابطه ار سال و دریافت اطلاعات، معامله و یا هر نوع رابطه دیگری با شد. همچنین، در برخی منابع تحلیل شبکههای اجتماعی را تحلیل ساختاری نیز نامیدهاند، زیرا در تئوری شبکههای اجتماعی، تحلیل شبکه علاوه بر اینکه یک نظریه از علوم اجتماعی است، رهیافتی برای بررسی ساختارهای اجتماعی نیز میباشد. با توجه به این موضوع که پژوهشهای سنتی عمدتاً به ویژگیهای افراد میپردازند، دغدغه اصلی تحلیل شبکه در شناسایی محتوای یک بازیگر یا رابطه میان بازیگران، یکی از مهمترین تفاوتهای این روش با روشهای سنتی پژوهش ا ست. در واقع، جستجوی نحوه به وجود آمدن یک موجودیت و اتصال آن به یک شبکه، هدف تحلیل گر شبکه میباشد.
تعدادی از تحلیلگران شبکه بر این باورند که موفقیت و شکست یک سازمان یا جامعه به الگوهای ساختاری که آنها در گراف اجتماعی به وجود میآورند وابسته است. ترکیب وسیعی از علوم مانند ریاضیات، علوم کامپیوتری، روانشناسی، جغرافیا، علوم ارتباطات و جامعهشناسی با برداشت گرافیکی از نظریه شبکه مربوط میشوند. از سویی دیگر، با توجه به تعامل میان انواع شرکتها و سرمایهگذاران، بازارهای سهام نیز نوعی از شبکههای پیچیده مح سوب می شوند. در واقع، یک بازار مالی میتواند به عنوان شبکهای نشان داده شود که در آن گرهها بیانگر نهادهای مالی - مانند سهام - و لبههای متصلکنندهی آنها بیانگر ارتباط بین بازده آنها است 8]، .[12 به عبارت دیگر، رفتار بازارهای سهام منعکسکننده نتایج روابط متقابل بین مشارکتکنندگان در بازار است که سعی در حداکثرکردن منافع خود دارند و چنین روابط متقابلی منجر به افزایش پیچیدگی در رفتار بازارهای مالی می شود. اثر شبکهای در بازارهای سهام میتواند دو مزیت داشته باشد: اول، درک بهتری از اینکه چگونه افراد در مورد رخدادها دسترسی به اطلاعات دارند، ارایه میکند و دوم، نشان میدهد که چگونه عکسالعمل افراد نسبت به رخدادها، بازار سهام را تحت تأثیر قرار میدهد. تحلیل شبکه در آشکارسازی ساختار داخلی بازارهای سهام و تکامل آنها در طی زمان نیز نقش دارد .[7]
در شکل 1، یک شبکه بسیار ساده رسم شده که هر حرف یک نقطه یا گره - بهعنوان مثال، شرکت - در شبکه را نشان میدهد. خطوط متصل به حروف نشان میدهند که این نقاط با الگوهای ویژهای به همدیگر متصل شدهاند - بهعنوان مثال، عضو هیات مدیره یا سهامدار مشترک - . مفهوم پیوند مهمترین شیوه دایمی برای دلالت بر این ویژگی شبکه است و بنابراین در شکل 1، پیوندهایی بین B-A - ع ضو هیات مدیره یا سهامدار م شترک B و A؛ - wBA، A-C - ع ضو هیات مدیره یا سهامدار م شترک A و C؛ - wAC، A-D - ع ضو هیات مدیره یا سهامدار م شترک A و D؛ - wAD، B-E - ع ضو هیات مدیره یا سهامدار م شترک B و E؛ - wBE، D-C - ع ضو هیات مدیره یا سهامدار م شترک D و C؛ - wDC، E-D - ع ضو هیات مدیره یا سهامدار م شترک E و D؛ - wED، وجود دارد. نه تنها نیاز ا ست نقاطی از شبکه که به هم مت صل هستند شناخته شود، بلکه باید ایدههایی درباره چیستی ارتباطات بین این نقاط نیز بیان شود.
