بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت هایی بشر در عرصه علم و فناوري موجب ایجاد پدیده هاي شده است که حتی فکر آن در گذشته امري محال به نظر می رسید. یکی از این پدیده هاساخت جزایر مصنوعی است.ساخت این جزایر در کنوانسیون هاي مختلف از جمله کنوانسیون 1982 حقوق دریاها مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. در این کنوانسیون ها ساخت این جزایر مورد منع قرار نگرفته ولی با این وجود ساخت این جزایر با محدودیتهایی روبه رو شده است.
بررسی این جزایر از جهتی حائز اهمیت است که در سال هاي اخیر کشورهاي عربی که با کمبود سرزمین روبرو هستنند به فکر ساختن جزایر مصنوعی افتاده اند تا به نوعی کمبود سرزمین شان را جبران کنند اگر چه تنها افزایش سرزمین مورد نظر کشورهاي عربی نیست بلکه آنها اهداف اقتصادي و تجاري و ... را نیز دنبال می کنند. نوشتار حاضر در دو بخش به ساخت جزایر مصنوعی پرداخته است. در بخش اول اقدام به تعریف مفهوم جزایر مصنوعی و معرفی جزایر مصنوعی کشوهاي عربی شده و در بخش دوم ساخت این جزایر از منظر حقوق بین الملل مورد بررسی قرار داده است.
واژگان کلیدي:جزایر مصنوعی، حقوق بین الملل، کنوانسیون.
مقدمه
جزایر مصنوعی به جزیره هایی اطلاق می شود که توسط فعالیت هاي بشري ایجاد شده و فرایندهاي طبیعی در مورد ساخت آنها صورت نگرفته است. در پیرامون این جزایر را آب فرا گرفته و در حالت بالا آمدن آب دریا نیز دیده می شوند، در یک نقطه جغرافیایی وبراي مدتی معین بر پا شده باشد و به عنوان ایستگاهی براي فعالیت هاي دریایی به کار رود. ساخت این جزایر در عهدنامه ها و کنوانسیون هاي بین المللی مورد توجه قرار گرفته است براساس این عهدنامه ها و کنوانسیون ها ساخت این جزایر براي اهداف پژوهشی، تحقیقاتی و بهربرداري از منابع دریایی مجاز شمرده شده است.
ولی عمده ترین مسئله که موجب اهمیت توجه به ساخت این جزایر شده تاثیرات مخرب زیست محیطی این جزایر می باشد زیرا توجه به فرایند ساخت این جزایر و از طرف دیگر رفت و امد تانکرهاي نفت کش، سکوهاي نفتی، پالایشگاه ها و تأسیسات ساحلی موجب تشدید اثرات مخرب ساخت این جزایر شده است. امروزه پروژه هاي متعددي در رابطه با ساخت جزایر مصنوعی در خلیج فارس وجود دارد از جمله ساخت جزیره مروارید توسط قطر، جزیره لولو به عنوان بزرگ ترین جزیره مصنوعی جهان در ابوظبی و ساخت برج العرب در دوبی به عنوان یکی از مرتفع ترین سازه هاي جهان اشاره کرد.
ساخت این جزایر در صورتی در خیلج فارس صورت می گیرد که خلیج فارس یک دریاي نیمه بسته بوده و داراي آلودگیهاي شدیدي بوده و ساخت این جزایر این آلودگی ها راتشدید می نماید. در این نوشتار سعی شده که ساخت جزایر مصنوعی از منظر حقوق بین الملل مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود آیا ساخت این جزایر از منظر حقوق بین الملل مورد تایید است و اینکه آیا محدودیتهاي در مورد ساخت این جزایر در عهدنامه ها و کنوانسیون هاي بین المللی لحاظ شده است.
تعریف و پیشینه جزایر
تعریف جزیره مصنوعی در حقوق بین الملل، جزیره مصنوعی به تأسیسات ساخته بشر گفته می شود که پیرامون آن آب باشد، در حالت بالا آمدن آب دریا نیز دیده شود، در یک نقطه جغرافیایی وبراي مدتی معین بر پا شده باشد و به عنوان ایستگاهی براي فعالیت هاي دریایی به کار رود بر اساس کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، جزیره مصنوعی نمی تواند معیاري براي تنظیم مرز دریایی کشورها شمرده شود؛از این رو نمی تواند براي دولت هاي ذي نفع،حقوق و امتیازاتی در زمینه خط مبدأ، دریاي سرزمینی، منطقه انحصاري اقتصادي و... ایجاد کند.
بر اساس کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، ساخت جزایر مصنوعی مجاز شناخته شده است و کشورها اجازه دارند براي اهداف پژوهشی، تحقیقاتی و بهر ه برداري از منابع دریایی به ساخت این گونه جزایر درحوزه حاکمیتی خود مبادرت کنند، ولی این جزایر فاقد مرزهاي دریایی دریاي سرزمینی، منطقه نظارت، منطقه انحصاري اقتصادي و فلات قاره می باشند و کشورهاي سازنده نمی توانند در این زمینه ادعایی داشته باشند.
پیشینه ي جزایر مصنوعی و ابعاد زیست محیطی آن
جزیره مصنوعی به جزیرهاي گفته میشود که ساخته اي دست بشر است و فرایندي طبیعی در مورد آن وجود نداشته است.این گونه جزیره ممکن است روي صخرهاي در دریا ساخته شود یا بر اثر گسترش یک جزیره ذرهاي پدید آید. گفته اند این گونه جزایر پیشینه اي دیرپا دارد،ولی در جهان فراصنعتی،جزایر مصنوعی براي گریزاندن انسان از شهرهاي آلوده و بردن او به دامن طبیعت و آب آرامش بخش دریا برپا میشود.این پدیده بیشتر در جاهایی که دچار تنگناي سرزمینی هستند - مانند ژاپن - یا از گوناگونی آب و هوایی در خشکی بی بهره اند - مانند دبی - مورد توجه قرار میگیرد.
اما برپایی جزایر مصنوعی در بسیاري موارد با هدف هاي جاه طلبانه دنبال میشود.دولت امارات عربی متّحده اعلام کرده است که تا ده سال آینده - از آغاز هزاه ي سوم - ، جزیره ي مصنوعی در آبهاي خلیج فارس خواهد ساخت.این جزایر قرار است در کنار سواحل دوبی که یکی از هفت امارت این کشور کوچک است برپا شود.کارفرمایان طرح،سازمان دولتی نخیل در دوبی، دستاندرکار ساخت سه جزیره به نخل ،یک جزیره بیضوي به نقشه 5 قارهء جهان3 و جزیره ي مصنوعی دیگري به نام کنار آب است و دهها میلیارد دلار بودجه براي آن در نظر گرفته شده است.
این پروژه ها با شعارمکانی بی نقص براي دور شدن از جهان و با اهداف اقتصادي در دست ساخت است. سلطان بن سلیم مدیر این پروژه میگوید ساخت این جزایر از دید بسیاري از اهالی دوبی اهمیت بی چون و چرا دارد. همزمان با پایان یافتن کار ساخت نخستین جزیره ي نخل، به گفته اي رسمی مجریان،براي این پروژه 1/65 بیلیون متر مکعب ماسه و 87 میلیون تن سنگ جابه جا شده و براي اتمام آن یک بیلیون تن سنگ نیز به محل آورده شده است.
کارشناسان محیط زیست،برخی از آثار زیست محیطی این جزایر را چنین برشمرده اند: تنها ساحل مرجانی شناخته شده در دوبی،در سایه این عملیات آسیب بسیار دیده است؛ آشیانه هاي ساحلی لاکپشتهاي دریایی - گونهء ویژهء منطقه خلیج فارس - نابود شده است؛ گل و لاي بیرون آمده،آبهاي روشن و پاکیزهء پیرامون این جزایر را به گونه ي لجنزاري رو به گسترش درآورده و این پدیده،زیست گونهاي جانوري در خلیج فارس را دشوار کرده است.
فردریک لاونی5 یکی از کارشناسان بین المللی محیط زیست در دوبی در گزارش در 2005 اعلام کرد: این کار، بویژه در محل برپایی نخستین جزیره، براي محیط زیست طبیعی دوبی بسیار زیان آور بوده و آنچه پیش آمده شرم آور است زیرا آنجا مکانی طبیعی و بسیار عالی بوده و تا مدتی امکان حفاظت و بازگشت به حالت نخستین وجود داشت و هنوز چیزي از سرمایهء طبیعی مانده بود تا با آن بتوان به جایی رسید. اما آن فرصت از دست رفت و اکنون تنها میتوانیم از ترمیم و تسکین سخن بگوییم.
در برابر،وب سایت رسمی شرك نخیل،با بی جا دانستن نگرانیهاي زیست محیطی اعلام می دارد که در محل ساخت جزایر مصنوعی نخل ،بررسیهاي کارشناسی زیست محیطی از سوي دو دانشمند آمریکایی به نام هاي جوزف والنسیک و جیم میلر صورت گرفته است و آثار زیست دریایی در آنجا کمتر دیده شده است.به ادعاي این شرکت،با ساخت این جزایر حیات دریایی به گونه گسترده در منطقه ي ساخت جزایر مصنوعی پویا شده است.
از دیگر پیامدهاي زیست محیطی ساخت این جزایر در خلیج فارس،آثار زیان آور آن بر مرجانهاي دریایی است. دست اندرکاران پروژه ي نخیل در پاسخ منتقدان گفته اند که مرجانها را شارژ خواهیم کرد.به ادعاي آنان، پروژه ي جزایر مصنوعی زیانی به اکوسیستم وارد نکرده است و بیشتر مرجان هاي ساحلی، پیش از آن مرده بوده اند!اما هواداران محیط زیست می گویند که ساخت این جزایر زیان هاي سنگینی به اکوسیستم زده است. بر پایه ي برآوردهاي کارشناسی، ساحل مرجانی دوبی،در سایه ي این عملیات از میان رفته است.
نخستین پروژه نخیل،نخل جمیرا«خواهد بود که به زودي به بهره برداري خواهد رسید.اکنون ساختمان سازي روي آن در دست اجرا است و پیش بینی میشود که نخستین ساکنان آن،در سال آینده به این جزیره وارد شوند. دولت ایران به گونه ي رسمی و در سطح بالا به چرایی این جزایر اعتراض نکرده است؛ ولی معاون رئیس سازمان محیط زیست،خواستار هماهنگی دولت امارات با همسایگان براي بررسی مسئله و جلوگیري از آلودگی خلیج فارس شده است.همچنین رییس فراکسیون محیط زیست در مجلس شوراي اسلامی در نامه اي به دبیر کل سازمان ملل خواستار رسیدگی به این موضوع شده است. به هر رو،کوتاهی دولت ایران در اعتراض رسمی به دولت امارات ممکن است به رضایت از وضع موجود تعبیر شود.
وسعت و اسامی جزایر مصنوعی امارات
جزیره نخل دیرا: این جزیره داراي 41 شاخه است و مساحتی بیش از شهر پاریس را دربر میگیرد و به بیش ازیک بیلیون مترمکعب شن و سنگ نیاز دارد. این جزیره مساحتی به طول 14 وعرض 5٫8 کیلومتر را دربرمی گیرد و80 کیلومتر مربع مساحت کل آن است. جزایرجهان: جهان از300 جزیره مصنوعی به شکل نقشه جهان تشکیل شدهاست و در 4 کیلومتري ساحل دبی، واقع شده است. این پروژه زاییده فکر شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حکمران دبی است. اندازه هر جزیره از 000،23 متر مربع تا 000،84 متر مربع متفاوت است وارتفاع آن بین 50 تا 100 متراز سطح دریاست. مساحت آن9 کیلومتر طول در6 کیلومترعرض و توسط یک موج شکن بیضوي شکل احاطه شده است.
