بخشی از مقاله
چکیده:
پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران در سال 1976 با عنوان ذخیرگاه زیستکره - Biosphere Reserve - در برنامه انسان و کرهمسکون - MAB - ثبت گردیده است و با داشتن مناظر زیبا و جاذبههای قابل توجه طبیعت گردی منحصر به فرد مستعد برنامه ریزی و سرمایه گذاری بر پایه اکوتوریسم می باشد که در صورت توجه می تواند سرمایه های عظیمی را عاید این منطقه نماید. در این مقاله از مدل پتانسیل گردشگری - EP - برای ارزیابی قابلیت های اکوتوریستی ذخیرگاه زیستکره ارسباران استفاده شد و پنج مولفه مدلEP برای ارزیابی و سطح بندی جاذبه های طبیعی منطقه مورد مطالعه از طریق پرسشنامه گردآوری و با توجه به امتیازات داده شده به هر یک از مولفه ها، رتبه و سطح هر کدام از آن ها تعیین گردید که بر اساس محاسبات انجام شده، پتانسیل طبیعت گردی در پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران برابر 3/05 برآورد شده که نشان دهنده پتانسیل بسیار بالای این منطقه در طبیعت گردی است.
مقدمه
توریسم یا گردشگری پدیدهای کهن است که از دیر زمان در جوامع انسانی رواج داشته و در دوره های اخیرخصوصاً دهه های آخر قرن بیستم اهمیت فوق العاده ای پیدا کرده است و امروزه به عنوان بزرگترین صنعت جهان شناخته شده است :152 - . - Hall and Page,1999 این صنعت امروزه به عنوان یکی از رشته های میان دانشی فعالیت عظیمی را در اقتصاد جهانی ایفا می نماید - کارگر، . - 67-85: 1386 صنعت گردشگری در سال های اخیر تاثیرات زیادی بر روی وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان داشته است.
ایجاد اشتغال، ارزآوری، تعادل منطقه ای، کمک به صلح جهانی، کمک به سرمایه گذاری در میراث فرهنگی، بهسازی محیط، توسعه نواحی روستایی دارای جاذبه های گردشگری و جلوگیری از برون کوچی جمعیت و مانند آن از جمله مزایای این صنعت بوده است - صدر موسوی و همکاران، . - 129- 143 :1384 در جهان امروز گردشگری رویکرد گسترده ای به طبیعت گردی دارد، انسان های خسته از زندگی شهری و ماشینی همواره به دنبال گریزگاه هایی هستند که به دور از هیاهو و روزمرگی زندگی مدرن، اوقات فراغتشان را بگذرانند که برای این افراد طبیعت بهترین گریزگاه و پناهگاه است - نوحه گر و حسین زاده،. - 151- 172 :1388 سازمان جهانی گردشگری - WTO - ، اکوتوریسم را به صورت زیر تعریف میکند: نوعی از گردشگری که در آن مسافرت به مناطق طبیعی - که به نسبت بدون آسیب مانده - با اهداف مطالعاتی و بهرهبصری از مناظر و رستنیهای طبیعی و حیات وحش و با توجه به جنبههای فرهنگی هم درگذشته و هم در حال صورت میپذیرد.
در سطوح کلان، طبیعتگردی پایدار دو بخش بسیار مهم را به همراه خواهد داشت: -1 ارتقاء و افزایش حفاظت از اکوسیستم - بومسازه - طبیعی -2 حمایت از اقتصاد بومی و محلی . - WTO, 2000 - بدون تردید مناطق حفاظت شده، پارکهای ملی و به طور کلی زیستگاه های زیست کره میراث های با ارزش طبیعی هر سرزمین و کشور محسوب می شوند که مبین گستره ای از اکوسیستم های دست نخورده، تنوع عظیمی از گونه های گیاهی و جانوری، سیمای منحصر به فردی از چشم اندازها، عوارض زمین و آثار تاریخی فرهنگی بی شمار و دارای ارزشهای اقتصادی، آموزشی، پژوهشی و تفرجگاهی دیگر در گستره ای نه چندان وسیع می باشد.
بر خلاف تصوری عام از فلسفه وجودی این قبیل مناطق که آن ها را مانند سرمایه های راکد و بلا استفاده و حتیبعضاً در جهت برخی استفاده های ویژه، انحصاری می پندارند - ساسانی،:1373. - 85پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران، با مساحتی در حدود 82368.69 هکتار در شمال شرق استان آذربایجان شرقی، 60 کیلومتری شهرستان اهر و شش کیلومتری غرب شهرستان کلیبر واقع شده است - شرکت مهندسین مشاور پایداری طبیعت و منابع . - 1391 این عرصه در سال1352 با عنوان منطقه حفاظت شده قرار گرفت و نام آن در سال 1976 با عنوان ذخیرگاه زیستکره - Biosphere Reserve - در برنامه انسان و کرهمسکون - MAB - ثبت شد - محمد زاده، . - 1376 مجموعه پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران دربردارنده طبیعت و جوامع انسانی متنوعی است.
برخورداری از طبیعت بکر و نمونه رویشگاههای ارسبارانی در کنار سکونتگاههای پرشمار سبب شد این منطقه برای قرارگیری در فهرست مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست، همزمان دو عنوان "پارک ملی و منطقه حفاظت شده" را کسب کند. شایان ذکر است ساکنان این منطقه اشتراکات فرهنگیهمسانی دارند بهگونهای که میتوان آنان را از یک پیکره اجتماعی دانست - شرکت مهندسین مشاور پایداری طبیعت و منابع . - 1391 در این مقاله پتانسیل گردشگری طبیعت در مجموعه پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران ارزیابی و جایگاه این منطقه در مطالعات و برنامه ریزی در جهت توسعه گردشگری طبیعت مشخص گردید.
موقعیت منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه در کناره جنوبی رودخانه ارس و در شمال شرق استان آذربایجان شرقی در محدوده شهرستان کلیبر و در پهنه تاریخی و اسطوره ای ارسباران قرار دارد. این محدوده عرض 38 درجه و 40 دقیقه لغایت 39 درجه و 9 دقیقه شمالی و طول 46 درجه و 37 دقیقه لغایت 47 درجه و 0 دقیقه شرقی تحت نام منطقه حفاظت شده ارسباران شناخته شده است. شکل - 1 - مرز مجموعه پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران و محدوده پارک ملی و منطقه حفاظتشده را در آن نمایش میدهد. محدوده منطقه به ترتیب از سمت شمال غرب و شرق ما بین سه رودخانه ارس، ایلگنه چای و کلیبر چای و از سمت جنوب از طریق خط الراس ارتفاعاتی نظیر گرام داغ، تندران باش، توپخانه و قره موت احاطه شده است.
