بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق جهت تعیین اثر فرم زمین و جهت جغرافیایی کیکم، منطقه کندیرق خلخال انتخاب گردید. پس از انتخاب محل در داخل هر یک از فرم هاي مختلف زمین - یال، دامنه ودره - در چهار جهت جغرافیایی - شمال، جنوب، شرق و غرب - به صورت انتخابی، قطعات نمونه مربعی شکل به مساحت 4 آر 400 - مترمربع - و به تعداد 48 قطعه نمونه انتخاب و مشخصههاي مورد بررسی در داخل هر یک از قطعات نمونه یادداشت و نسبت به اندازه گیري مشخصات کمی آنها اقدام شد. خصوصیات کمی از قبیل ارتفاع کل، قطر برابر سینه، ارتفاع تنه، قطر تاج اندازهگیري شدند نتایج نشان داد گونه کیکم ارتفاع950 تا 1850 متر از سطح دریا پراکنش دارد. در مجموع جهتهاي جنوبی و غربی و فرم دامنه رویشگاههاي مناسبی از نظر خصوصیات کمی براي این گونه هستند. بلندترین درختان - 3/79 متر - ، قطر برابر سینه 10/40 - سانتیمتر - و قطر تاج 4/90 - متر - در فرم دره و در جهت جنوبی مشاهده شد. بیشترین طول تنه در فرم دره 1/68 - متر - بدست آمد.
واژههاي کلیدي: فرم زمین، کیکم، صفات کمی، کندیرق خلخال .
مقدمه
در طول دهههاي اخیر مناطق جنگلی ایران در ناحیه رویشی ایرانو- تورانی در اثر تخریب و بهرهبرداريهاي بیرویه و نادرست - چرايدام، سرشاخهزنی و تأمین سوخت - و عوامل مختلف آب و هوایی، آسیب هاي جبران ناپذیري بر جنگلهاي این ناحیه رویشی وارد کرده است که علاوه برکاهش حاصلخیزي خاك، تجدیدحیات جنسی گونههاي جنگلی این مناطق کاهش یافته است. بررسی دقیق این گونه از نظر خصوصیات کمی و کیفی و معرفی آن به دستگاههاي اجرایی میتواند در جهت حفظ و احیاء و توسعه این ذخایر ژنتیکی آن مؤثر واقع شود. کیکم با نام علمی Acer monspessulanum یکی از گونه هاي مهم از تیره افرا - - Aceraceae و از راسته Sapindales میباشد . - Beers et al.,1996 - کیکم یکی از گونههاي مقاوم در جنگلهاي منطقه خلخال میباشد که با کلیه شرایط سخت محیطی سازگاري داشته و با تحمل شرایط نامساعد، هنوز در فلور این منطقه به طور پراکنده و آمیخته با گونههایی از قبیل ارس، بنه و بادام وحشی نقش مهمی در حفاظت خاك و آبخیزها را به عهده دارد Pourbabaei . - Rostamikia et al., 2009 - و همکاران - - 2014 آت اکولوژي زیرگونه کیکم در استان فارس بررسی کردند.
نتایج نشان داد که دامنه پراکنش کیکم در مناطق مورد مطالعه از ارتفاع 1900متر شروع و تا ارتفاع 2750 متري ادامه دارد. در منطقه فیروزآباد کیکم بیشتر در دامنههاي شمالی و جهتهاي فرعی وابسته به آن و جهتهاي غربی و شرقی حضور دارد. در منطقه سپیدان این زیرگونه در دامنه جنوبی و جهتهاي فرعی وابسته به آن مستقر میباشد . هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر فرم زمین و جهات جغرافیایی بر خصوصیات کمی این گونه در ذخیره گاه ژنتیکی کندیرق خلخال و ارائه راهکارهاي مناسب به منظور مدیریت بهینه جنگلهاي مورد مطالعه بر اساس وضعیت موجود میباشد.
مواد و روشها
موقعیت منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه در قسمت جنوبی استان اردبیل و در 35 کیلومتري جنوب شهرستان خلخال بین 37o 27΄ 13˜ تا o 29΄ 1˜ 37 عرض شمالی و 48o 23 ΄ 20˜ تا 48o 26΄ 52˜ طول شرقی واقع شده است . میانگین بارندگی سالیانه 380/30 میلیمتر و میانگبن دماي سالیانه 12/5 درجه سانتیگراد میباشد. خاك منطقه مورد مطالعه کم عمق و فاقد تکامل پروفیلی و بافت آنها لومی و لوم شنی بوده و اسیدیته آن بین 7/4 تا 8/1 متغیر میباشد - . - Rostamikia et al., 2010
روشها
به منظور بررسی صفات رویشی گونه کیکم، رویشگاه جنگلی کندیرق خلخال جهت انجام مطالعات انتخاب شد. در این رویشگاه با توجه به فرمهاي مختلف زمین و جهات جغرافیایی و با توجه به پراکنش این گونهها از ارتفاع 950 تا 1850 متر از سطح دریا تعیین شد و نقاط معرف یال، دره و دامنه در چهار جهتاصلی - شمالی، جنوبی، شرقی و غربی - انتخاب شدند. بدین ترتیب تعداد 48 قطعه نمونه با مساحت 4 آر به شکل مربع و به روش نمونهبرداري انتخابی تعیین و مشخصات عمومی آنها شامل شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا در داخل قطعات نمونه برداشت شدند. در هر قطعه نمونه عوامل کمی از قبیل قطر یقه درختان، ارتفاع کل درختان، طول تنه و تعداد زادآوري به تفکیک گونه یادداشت شد و همچنین گونههاي همراه به تفکیک گونه و تعداد در قطعات نمونه تعیین شدند. براي مطالعه تجدید حیات گونه یک پلات دایرهاي یک آري در مرکز هر قطعه نمونه پیاده شد و تعداد زادآوري شمارش شد. براي تجزیه و تحلیل آماري مشخصههاي کمی درختان در فرم هاي مختلف زمین و جهت جغرافیایی از نرم افزار هاي Excel و Spss استفاده شد. پس ازتجزیه واریانس، براي تعیین معنیدار بودن اختلاف بین مشخصه ها، مقایسه میانگین با استفاده از آزمون دانکن انجام شد .
نتایج
- تعداد و آمیختگی درختان
تعداد کل درختان مورد اندازهگیري در 48 قطعه نمونه 4 - آر - 446 اصله بوده که درختان کیکم 16/2 درصد آن را تشکیل می- دهند. - شکل. - 1 بیشترین درصد حضور کیکم در جنگل مورد مطالعه در فرم دامنه با 50/2 درصد مشاهده شد - شکل. - 2 بقیه گونه ها دغدغک شیر خشت قره میخ افرا کیکم پسته وحشی ارس
گونه
فرم زمین
بررسی و مقایسه مشخصههاي کمی کیکم در فرمهاي مختلف زمین براي دستیابی به اثر فرم زمین بر میزان مشخصههاي کمی، تجزیه واریانس داده ها انجام گرفت. تجزیه واریانس دادهها نشان میدهد که اثر فرم زمین بر کلیه مشخصههاي کمی بجز طول تنه و تعداد زادآوري پستهوحشی معنی داراست - جدول . - 1 با توجه به معنیدار بودن مشخصه فوق مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. بیشترین میانگین ارتفاع درخت - 3/79متر - در فرم دامنه و کمترین آن 3/01 - متر - در فرم یال میباشد - جدول. - 2 بیشترین قطر برابر سینه 10/40 سانتی متر در فرم دره بدست آمد. همچنین بیشترین میانگین تعداد زادآوري4/2 اصله نهال در قطعه نمونه در فرم دره و کمترین آن 2/90 اصله نهال در فرم یال میباشد - جدول. - 2 و ns به ترتیب معنیداري در سطح خطاي کمتر از 5 و 1 درصد و عدم معنیداري استاعدادي که در ستونها داراي حروف غیر مشترك هستند در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنیداري دارند. بررسی و مقایسه مشخصههايکمی کیکم در جهتهاي جغرافیایی
