بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه کوهپایه در شمال شرق شهرستان کرمان در استان کرمان و در جنوب شرق کشور واقع است.گستره مورد مطالعه بخشی از بلوک طبس از خرده قاره ایران مرکزی می باشد. دراین مقاله به تحلیل ساز و کار گسل نهضت آباد و راندگی رودگز ، اندازه گیری گسل های فرعی منطقه وتحلیل چین خوردگی ها پرداخته شده است. نتایج نشان داد که منطقه کوهپایه تحت تاثیر دگرشکلی شکننده و دگرشکلی خمیری قرار گرفته است.
دگرشکلی شکننده منطقه با دو گسلش عمده در منطقه همراه بوده که به صورت موازی از شمال منطقه به جنوب کشیده شده اند و طبق مطالعات انجام شده میدان تنش فشارشی شرقی غربی بوده که جهت تنش باعث یک روند شمالی و جنوبی در دو گسل رودگز و نهضت آباد گردیده است که این روند با روند گسل نایبند همخوانی دارد و همچنین با توجه به جهت گیری و نوع شکستگی ها می توان اظهار داشت که برش راستالغز در منطقه غلبه داشته ولی با توجه به اثر تنش فشارشی می توان نتیجه گرفت که منطقه تحت سیستم برش راست گرد با مولفه فشارش است و الگوی ترافشارش راست گرد می باشد.
مقدمه :
یکی از اهداف مهم تبیین علم زمین ساخت شناسایی و تحلیل هندسی ساختارهای هر منطقه می باشد.مطالعات هندسی و جنبشی ساختارها راهکار مناسبی برای شناخت ،نحوه شکل گیری و تکوین ساختاری منطقه های مذکور می باشددر تحلیل هندسی ساختارهای یک منطقه ابتدا بایستی به بررسی ساختارهای ماکروسکوپی نظیر گسل ها،چین ها و درزه ها و ارتباط آن ها با یکدیگر پرداخت.در مطالعه پیش رو اقدام به تهیه نقشه پایه و شناسایی نقاط کلیدی با استفاده از عکس های هوایی با مقیاس 1/20000 و ماهواره ای - داده های ماهواره ای لندست - ETMپرداخته شدو سپس به برداشت صحرایی با تمرکز بر ساختارهای کلیدی - گسل های اصلی و فرعی و چین ها - و ارتباط آنها با یکدیگر پرداخته شد و در گام بعدی دیاگرام های مورد نیاز در تحلیل ساختاری که توس نرم افزارهای Rock work 2010 و Tectonic FP رسم گردیده است.انتقال داده های صحرایی و آزمایشگاهی بر روی نقشه پایه صورت گرفته و سپس نقشه زمین شناسی با مقیاس 1/50000 تهیه گردیده است.این مطالعه به ارتباط بین ساختارهای فرعی و راندگی نهضت آباد و راندگی رودگز و ارائه یک مدل تکتونیکی برای منطقه انجامید.
بحث:
موقعیت جغرافیایی،مورفولوژِی،آب و هوا
ناحیه مورد مطالعه در 32 کیلومتری شمال شرق کرمان بین طول 5714 تا5716 شرقی و عرض 3024تا 3029 شمالی قرار دارد - شکل. - 1سیمای ظاهری منطقه در اغلب نقاط تپه ماهورهای نسبتاً مدوری که با شیب ملایم به درون دره های کم عمق می باشد اما بخش های مرتفع منطقه با سطوح فرسایشی خشن و شیب توپوگرافی بالای 60 درجه رخنمون دارند.ارتفاع این ناحیه از سطح دریا از 2000 متر تا 1900 متر متغییر می باشد.منطقه دارای آب و هوای کوهستانی و کم رطوبت می باشد به طوری که زمستان هاسرد و تابستان ها گرم و خشک می باشد.میزان بارش متفاوت بوده ،میانگین بارندگی سالیانه 100 تا 150 میلی متر در سال است. پیرامون منطقه پشت شیران قنات هایی وجود دارد که در حال حاضر تقریباً خشک یا کم آب هستند.پوشش گیاهی منطقه را گیاهان ریز برگ و خار مانند ویژه مناطق کوهستانی و کم رطوبت تشکیل داده است. از مهم ترین راه های دسترسی می توان به جاده آسفالته کرمان - کوهپایه اشاره کرد.
زمین شناسی ناحیه ای
منظقه مورد مطالعه از نظر زمین شناسی در خرده قاره ی ایران مرکزی از زیر پهنه اصلی ایران مرکزی قرار می گیرد.خرده قاره ایران مرکزی بخشی از ایران میانی است که با زمین درزهای افیولیتی سیستان،نائین،بافت،گسل درونه و افیولیت های کاشمر- سبزوار احاطه شده است و توس گسل های طویلی که به سمت باختر خمیدگی دارند و از نوع امتداد لغز راستگرداند،قابل تقسیم به بلوک لوت،فرا زمین شتری،فرونشست شتری،فرونشست طبس،فرازمین کلمرد،بلوک پشت بادام،فرو افتادگی بیاضه- بردسیر و بلوک یزد است - اقا نباتی - 1385 عزیزیان و همکاران1999 واحدهای لیتولوژیکی منطقه را مربوط به کامبرین ،تریاس،ژوراسیک و کرتاسه دانسته است. گستره مورد بررسی در پهنه ساختار رسوبی خرد قاره ایران مرکزی در شرق ایران واقع است که رویدادهای تکتونیکی مختلفی را از سر گذرانده است این رویدادهای از نوع کوهزایی،چین خوردگی و گسلش بوده است.
در گستره مورد مطالعه روند عمومی ناهمواری ها کم و بیش شمالی - جنوبی است که در محور چین ها و گسل های اصلی بازتاب دارد .منطقه کوهپایه به لحاظ تکتونیکی به دلیل قرار گرفتن در محدوده بین گسل های نایبند ،کوهبنان ،کلمرد و لکرکوه به عنوان یک گره تکتونیکی در نظر گرفته می شود. - Walker and - Jackson2002 کارکرد گسل ها بویژه در زمان کواترنر باعث شکل گیری دشت کوهپایه شده است - معصومه مراد علی - 1391 عزیزیان و همکاران1999 واحدهای لیتولوژیکی منطقه را مربوط به کامبرین ،تریاس،ژوراسیک و کرتاسه دانسته است. بررسیهای سنگشناسی و چینهشناسی واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه کوهپایه بیانگر گستره وسیعی از سنگهای رسوبی شامل :آهک،دولومیت ،ماسه سنگ و شیل است که بیانگر متنوع بودن محی های رسوبی در ادوار مختلف زمین شناسی منطقه می باشد . مجموعه فوق، بر اثر عملکرد متناوب فازهای تکتونیکی، به شدت دگر ریخت شده و فابریکهای دگرشکلی متنوعی را نمایش میدهند.
تحلیل ساختاری گسل ها:
گسل رودگز
این گسل یک راندگی با راستای شمال غرب جنوب،جنوب شرقی و طول بیش از 16 کیلومتر است.راندگی یاد شده از شمال روستای تیرزین آغاز شده و تاشمال شرقی سیمک ادامه دارد و عملکرد آن باعث رانده شدن سنگ های پالئوزوییک زیرین تا تریاس - از سمت شرق،شمال شرقی - بر روی سنگ های ائوسن و جوانتر از آن شده است. - وحید حسیبی - 1392قسمت شمالی این گسل با روند 340 درجه و شیب50 درجه به سمت شرق می باشد - شکل3 الف - خش لغزها بر روی صفحه گسلی ریک 80 درجه به سمت شمال شرقی را نشان می دهند.
این راندگی باعث به وجود آمدن ارتفاعات در غرب روستای پشت شیران گردیده است.با مطالعات صورت گرفته بر روی روند این گسل در بخش شمالی و متفاوت بودن آن با روند کلی ناحیه ممکن است راندگی رودگز بعنوان عامل تاثیر گذار در تغییر روند ناحیه شرق پشت شیران باشد. گسل اصلی در غرب منطقه راندگی رودگز با مولفه راستالغز راست بر می باشد که به صورت پهنه دگر شکلی اصلی گسل های فرعی را تحت تاثیر قرار داده است و به صورت نسبی بعد از لایه بندی قدیمی ترین عارضه زمین ساختی در منطقه می باشد.با توجه به چین خوردگی و گسلش موجود در منطقه پهنه دگر شکلی مذکور را می توان بعنوان پهنه دگر شکلی شکننده-خمیری معرفی نمود. راندگی رودگز بعنوان پهنه دگر شکلی اصلی - - P.D.Z گسل های فرعی را تحت تاثیر قرار داده است.
گسل نهضت آباد
گسل فشاری نهضت آباد - محمدشاه - گسلی است با موقعیت 531984 و 3365206 و راستای خم دار شمال - جنوبی و درازای بیش از 30 کیلومتر که این گسل از جنوب کوه خواجه آغاز و تا جنوب کوه سدو ادامه می یابد - شکل . - 4ساز و کار این گسل فشاری با شیب به سمت خاور است و نتیجه کارکرد آن راندگی سنگ های ژوراسیک پایانی و جوان تر بر روی سنگ های مزوزوییک و قدیمی تر می باشد.
به بیان دیگر راندگی نهضت آباد در کمربند چین خورده ،رانده مزوزوییک خاور کرمان توسعه یافته است.بخش شمالی این گسل به وسیله دشتی از رسوبات آبرفتی کهن کواترنر با ارتفاع حدود 1930 متر پوشیده شده است و در بخش جنوبی آن ،سنگ های توده ای و ضخیم لایه کرتاسه تا ارتفاع بیش از 3200 متر فراز گرفته اند.از جنوب کافر کوه تا باختر روستای حسین آباد ترابی ها،یک گسل عرض خاوری باختری با درازای 9 کیلومتر در زیر آبرفت بستر مسیل قابل تعقیب می باشد. این گسل که به واسطه تغییرات کاملا مشخص لیتولوژی در طرفین آن تشخیص داده شده با عث جابجایی هایی در پیشانی گسل نهضت آباد گردیده است.
- علی شاه محمدپورعسکری - 1392در شمال کوه سدو - پایانه جنوبی گسل فشاری نهضت آباد - مسیلی قرار دارد که در اثر تغییرات سطح اساس رود با بالا آمدگی آن چندین پادگانه آبرفتی را ایجاد نموده است. در ایستگاه های برداشت شده،این گسل با امتداد 5 درجه و شیب 44 درجه به سمت جنوب غربی در امتداد لایه بندی آهکهای ریفی ضخیم لایه ایجاد شده است. خش لغزها بر روی صفحه گسلی ریک80 درجه به سمت جنوب شرق را نشان می دهند .آثار گوژ گسله به ضخامت 1 تا 2 متر در بین سطوح شکستگی مشاهده می شود .سطوح پلکانی در سطح آن کاملاً واضح می باشد.گسل نهضت آباد به عنوان راندگی اصلی و قدیم ترین گسل در شرق منطقه مورد مطالعه در نظر گرفته می شود .
