بخشی از مقاله
بررسی زمین شناسی و تحلیل ساختاری منطقه لواسانات (شمال شرق تهران)
چکیده :
منطقه مورد مطالعه در شمال شرق تهران (لواسانات) و در زون البرز مرکزی واقع شده است که منطقهای کوهستانی دارای آب و هوای نیمه خشک است وجود رودخانههای دائمی مانند جاجرود ، کند و رودخانههای فصلی زمین ریخت منطقه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است . سازندهای موجود در منطقه شامل سازندهای کرج ، کند ، فاجان، سرخ بالایی و آبرفتهای تهران است که البته قسمتهای عمدهای از منطقه را واحدهای سازند کرج در بر میگیرند، لیتولوژی منطقه بیشتر شامل توف ، توف آهکی ، شیل ، آهک و مقداری گچ است .در منطقه مورد مطالعه گسلهای اصلی و فرعی فراوانی دیده میشود . برای مثال قسمتی از گسل مشاء و گسل شمال تهران در منطقه دیده میشود .
واژهای کلیدی : لواسانات، زمینشناسی، تحلیل ساختاری
-1 مقدمه
منطقه لواسانات با مساحتی بالغ بر 550 کیلومتر مربع در استان تهران واقع شده است . مختصات چهارگوش
منطقه مورد مطالعه بین ′′ /54 ′ 51 / 38 و ′′ / 33 ′ 51 /44 طول جغرافیایی و .... / 12 / ′′ 36 و /.... ′ 03 / 36
′′ ′ ′′
عرض جغرافیایی است . منطقه لواسانات دارای جمعیتی بالغ بر 19000 نفر است که در تابستان و بهار به علت ویلایی بودن ساختمانها جمعیت افزایش مییابد . منطقه لواسانات دارای یک شهر به نام لواسان و دو دهستان لواسان بزرگ و لواسان کوچک است . با توجه به جمعیت ساکن در منطقه و نزدیکی آن به شهر تهران بررسی منطقه لواسانات از نظر لرزهخیزی و همچنین ساختارهای موجود حائز اهمیت است (شکل (1، (منابع طبیعی استان تهران ، .(1385
شکل – 1 منطقه کاری برگرفته از نقشه 1:100000 (شرق تهران) سازمان زمین شناسی کشور
در این مقاله به بررسی ساختارهای زمین شناسی موجود در منطقه و تحلیل آنها میپردازیم .
-2 زمین ریخت شناسی منطقه :
تهران و محدوده آن از نظر زمین ریخت شناسی از سه بخش نسبتاً متمایز تشکیل شده که از شرایط زمینشناسی و زمین ساختی و نیز چینهشناسی حاکم بر منطقه متأثر هستند.
الف ) بخش ارتفاعات شمالی ب) بخش کوهستانی شرق تهران
ج) بخش دشت و ارتفاعات پست جنوب و جنوب شرقی منطقه مورد مطالعه دارای زمین ریخت شناسی کوهستانی است که از تاقدیسها و ناودیسها (شکل (2.3
کوچک و بزرگ پراکنده با امتداد شمال باختری – جنوب خاوری تشکیل یافته که به وسیله گسلهایی با امتداد فوق جابه جا شده اند . ارتفاع متوسط این محدوده بین 1500 تا 3720 متر از سطح دریا است و دارای طیف وسیعی از ناهنمواریهای کوهستانی است که بر حسب شرایط زمین ساختی و شرایط اقلیمی شکل گرفتهاند . از ناهمواریهای مهم منطقه لواسانات میتوان به کوه دشته ، کوه گرچال، دشت هویچ و گردنه لواسانات اشاره کرد . (پایگاه داده های علوم زمین)
شکل -2 نمایی از واحد کوهستان در منطقه دید به سمت شمال باختری موجود در منطقه
شکل -3 گسل خوردگی در تاقدیس ، ناودیس، تناوب شیل و توف آهکی ، مسیر روستای افجه کند، دید به سوی خاوری
-3 چینه شناسی منطقه
این منطقه شامل سازندهای باروت ، قاجان ، کرج ، کند ، مرمر بالایی ، هزار دره و رسوبات آبرفتی تهران است.
-3-1 سازند باروت
شامل تناوبی از طبقات دولومیتی و آهک دولومیتی زرد رنگ ستبر لایه تا تودهای چرتدار با شیلهای رسی، سیلتی و ماسهای ، میکادار همراه با بخشهای آتشفشانی زیر دریایی با ترکیب آندزیتی – بازالتی است . که سنگهای آتشفشانی تا حدودی دگرسان شده و درزها توسط کانیهایی مانند کلیست ، سریست ، کلریت و اپاک پر شده . (آقانباتی ، . (1383 در شمال افجه (روستایی جز دهستان لواسان کوچک ) بخش زیرین این سازند با دولومیت بیشتری دیده میشود و شیلهای سبز تیره یا سیاه به صورت متناوب با دولومیتهای تیره قرار گرفتهاند .
-3-2 سازند کنگلومرایی فاجان
نشانگر چرخه فرسایش پس از رویداد کوهزایی لارامید است که به طور عموم ردیفهای کهنتر را با دگر شیبی زاویهای میپوشاند. برش الگوی این سازند در 100 کیلومتری شرق تهران و نزدیک روستای فاجان قرار دارد و شامل ضخامت متغیری از کنگلومرای آتشفشانی (آگلومرا) است . گاهی نهشتههای کوهپایهای مرتبط با فرسایش شدید به صورت تودهای عدسی شکل نامنظم و پراکنده دیده میشوند (درویشزاده ، .(1383
در شرق افجه رخساره کنگلومرایی به طور جانبی به نهشته لای تخربی نرم فرسا و دانهریز تبدیل میشود که از کالک آرنایت قرمز یا سبز – خاکستری تشکیل شده اند . و درون لایههای مارنی نیز سنگ آهکهای فسیلدار تیره رنگ و گاه عدسیهای قرمز رنگ و کنگلومرا دیده میشود (شکل .(4 این سازند در روستای نیکنام ده (شرق لواسان کوچک) و روستای کند (شمال خاوری لواسان کوچک) به خوبی قابل مشاهده است . (آقا نباتی ،.(1383
شکل – 4 کنگلومرای فاجان – روستای کند
-3-3 سازند کرج :
بعد از فازلارامید یک فعالیت شدید آتشفشانی شروع به ظاهر شدن نمود. و حدواسط ائوسن به نقطه اوجش رسیده که سبب تشکیل نهشتههای توفی ضخیم و گسترده سازند کرج شده است (شکل.(5در منطقه مورد بررسی این سازند با ستبرای بالا و گسترش وسیع دیده میشود که عموماً هسته ناودیسهای ارتفاع یافته را تشکیل می دهد . رخنمون سازند کرج در مسیر روستای برگ جهان (شمال خاوری لواسان کوچک) به سمت
روستای نیکنام ده به خوبی دیده میشود (آقانباتی ، .(1383
شکل -5 لایه های توفی سازند کرج به سمت نیکنام ده ، دید به سوی خاور
-3-4 سازند کند
این سازند شامل نهشتههای کولابی و ریفی انتهای ردیف رسوبی ائوسن است و در شرق تهران سه زون سنگی از آن قابل تشخیص است . زون زیرین از کنگلومرای ها و برشهای ستبر لایه دانه ریز تشکیل شده است . زون میانی از گچ سفید ، دانه شکری تشکیل شده است و زون بالایی شامل سنگ آهکهای نازک با لایههای مارنی است . این سازند در برش شمال روستای کند حدود 100 متر ضخامت دارد (آقا نباتی ، .(1383
