بخشی از مقاله
چکیده:
تغییرات دمای جو به علت عبور سیستمهای هوا اغلب بسیار ناگهانی است و از آنجا که سرمایفرین یکی از پدیدههای مهم و زیانآور مورد مطالعه در آبوهواشناسی است که از دیدگاه کاربردی به بسیاری از فعالیتهای انسانی بویژه فعالیتهای کشاورزی ارتباط پیدا میکند. لزوم برنامهریزی در برابر خطرات این پدیده ایجاب میکند تا مطالعاتی بر روی ویژگیها، شاخصها، خصوصیات فضایی، قابلیت وقوع و پیشبینی آن بتفکیک شاخصهای مختلف، صورتگیرد. شهرستان اسفراین به دلیل ویژگیهای خاص جغرافیایی چون تلاقی شرایط کویری و کوهستانی از تنوع آبوهوایی ویژهای برخوردار بوده است.
در این پژوهش به منظور تعیین زمانهای رخداد پدیده سرما بر عملکرد محصول پسته، دمای حداقل روزانه ایستگاه اسفراین برای یک دوره آماری - 1392-1385 - 8 ساله انتخاب و استفاده شد. طولانیترین و شدیدترین سرمایفرین بین روزهای 25 تا 27 فروردین 1388و 1 تا 4 فروردین 1389 و 30 اسفند 1390 تا 4 فروردین 1391 رخ داده است. برای تعیین الگوهای سرمای این سه دوره، نقشههای همدیدی سطح 500 هکتوپاسکال و فشارسطحدریا - SLP - و دمای تراز 1000 هکتوپاسکال بررسی شد. نتایج نشان میدهد، که موقعیت و قدرت سامانههای وضع حاکم بر منطقه در زمان رخداد سرما کنترلکننده اصلی این پدیده محسوب میشوند. همچنین، شکلگیری کم فشارها و ناوههای حاصل از آنها نقش مهمی در سرماهای بهاره منطقه داشته، الگوی اصلی حاکم در سرماهای شدید مورد بررسی، ناشی از نفوذ تودههای هوای سرد عرضهای بالای شمالگان و شمال اروپا بوده که در بعضی مواقع به صورت دو قطبی عمل کرده که باعث عمیق شدن ناوه گردیده است و هوای سرد را به محصولات کشاورزی از جمله پسته خسارت وارد نموده است. علایم ظاهری سرمازدگی در باغهای پسته عبارتند از سیاه شدگی و خشکیدگی بافتهای برگی و شاخههای تازه رشد یافته در فصل بهار و شلشدگی و ریزش جوانههای زایشی و رویشی.
کلید واژهها
تحلیل سینوپتیکی، سرمایفرین، شمالگان و شمال اروپا، پسته، شهرستان اسفراین.
مقدمه
تنها راه تبیین و پیش بینی شرایط محیطی، مطالعه الگوهای گردشی هوا در سطح زمین و سطوح بالای جو است که میتوان برنامههای عمرانی و توسعه یا کشاورزی را تجویز کرد - علیجانی، - 1391؛ معتقد است که افتوخیزهای کوتاه مدت و دراز مدت دما به جهت تغییرات الگوهای فشار میباشد . - Miazaki, 1989 - نقش کمفشارها در فصول انتقالی و پرفشارهای حرارتی سیبری و آسیایی در شکلیابی جریان-های سرد ایران قابل ملاحظه است. اوایل پائیز و بهار از جمله مهمترین زمانهای سرمایفرین است که اغلب با خسارتهای فراوان بر محصولات کشاورزی همراه میشود - خالدی،. - 1382
یکی از عوامل موثر در رشدونمو گیاهان دمای محیط بوده و پائین آمدن آن موجب وارد شدن خسارات به گیاهان و عملکرد آن میشود. دو پارامتر مهمی که بر انسان و فعالیتهای وی تاثیر دارد، دماهای فرین روزانه و دوام آنها هستند. دماهای فرین علاوه بر اینکه فرایندهایی که در طبیعت وجود دارند را تحت تاثیر خود قرار میدهند، بر فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و کشاورزی نیز اثر گذارند - Rusticucci and Vargas, . - 2002 در صورت وجود آمار صحیح درازمدت هواشناسی، میتوان وقوع آخرین سرمای بهاره و اولین یخبندان پاییزه را با هر احتمال مورد نظر پیشبینی نمود و به عبارت دیگر زمان عبور درجه حرارت از آستانه پائین برای هر گیاه زراعی را مشخص ساخت. نحوه برآورد میزان زیان ناشی از سرما بر باغ مرکبات را مطالعه کرده و نشان داده-اند که برآورد دقیق آن باید براساس امکان شناخت طولانی مدت آبو-هوا انجام گیرد . - Miller & downton, 1992 - باید متذکر شد که عوامل موثر در کاشت، داشت، برداشت، حملونقل و انبارداری محصولات کشاورزی به نحوی تحت تاثیر مستقیم عوامل اقلیمی قرار
