بخشی از مقاله
چکیده
اهمیت و ضرورت مشارکت مردمی در انجام امور بهمنظور افزایش کیفیت، کاهش هزینهها، افزایش بهره وری بر کسی پوشیده نیست. از این رو اجرای طرحهای مشارکتی در کلیه موضوعات جایگاه رفیعی دارد و امروزه این امر در اجرای طرحهای منابع طبیعی و حفاظت آب و خاک نیز جایگاه بهخصوصی پیدا کرده است. پروژه ترسیب کربن خراسان شمالی یکی از طرحهای مهم و برای حفاظت از منابع طبیعی است که اجرای آن در منطقه گورپان شهرستان اسفراین شروع شده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی و سنجش میزان تمایل بهره برداران حوزه آبخیز منطقه گورپان نسبت به مشارکت در پروژه بین المللی ترسیب کربن و عوامل موثر بر آن در منطقه به اجرا در آمد. این مطالعه از نوع پیمایشی بوده و برای جمعآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 2335 نفر و حجم نمونه نیز تعداد 330 نفر است که از روش نمونهگیری تصادفی ساده به دست آمد. نتایج حاکی از آن است که بین دو متغیر دانش و آگاهی مردم از پروژه و میزان تمایل به مشارکت در پروژه همبستگی معنی دار وجود دارد.
مقدمه:
امروزه مقوله مشارکت مردم شرط توفیق هر نوع برنامه و رهیافت کلان اقتصادی، اجتماعی و توسعه بهشمار میرود و علت این امر نیز گستردگی و تنوع زمینههای مشارکت است بنا براین هرگز نمیتوان به برداشتی محدود از مفهوم فراگیر مشارکت اکتفا کرد. لذا مشارکت، کنش هدفدار، ارادی، اختیاری وارزشی بین کنشگر و زمینه اجتماعی و محیطی او به-منظور نیل به هدف معین ومشترک است، همانطور که ملاحظه می-شود و در این تعریف ارادی بودن مشارکت مورد تأکید است که در نتیجه مشارکت کننده را از حالت غیر فعال خارج می سازد، مشارکت شامل فعال بودن موقعیت و امکان تحت تأثیر قرار گرفتن فرد در آن موقعیت است که در این صورت این امر چیزی بیش از سهم داشتن است به عبارت دیگر روشهای مشارکتی باید به عنوان مجموعه ای از ابزار ضروری دیده شود که می-توانند مکملی برای دیگر روشهای پژوهش و توسعه متداول باشند و نه جایگزینی برای آنها. هدف از مشارکت، توانمند سازی افراد برای مشارکت خود جوش است در واقع مشارکت فرایندی است که موجب تحرک بخشی منابع محلی، بکارگیری گروههای متنوع اجتماعی در تصمیم گیری، درگیری مردم محلی در تعریف مشکلات، جمعآوری و تحصیل اطلاعات و اجرای پروژهها میشود.
امامی و حسینی - 2004 - 1 در تحقیقی با عنوان »بررسی عوامل مرتب با مشارکت ماهیگیران عضو تعاونیهای صیادی شهرستان ساری در حفظ از ذخایر شیلاتی دریایی مازندران« بیان کردند؛ بین سن، سواد، تجربه، درآمد سالانه، آگاهی از نتایج مقررات حفاظتی، دسترسی به امکانات آموزشی، اعطاء وام تعاونیها، مطالعه نشریات و مجلات ترویجی، آشنایی با اهداف و فواید مقررات حفاظتی، همکاری دولت، برنامههای آموزشی رادیو و تلویزیون رابطه وجود دارد. حوکیو و ایتوهارا - 2008 - 2 در تحقیقی که در آن به بررسی نقش مشارکت در فعالیتهای اقتصادی زنان در کشور بنگلادش پرداختند، بیان نمودند؛ متغیرهای میزان درآمد، میزان آموزش، مهارتها و مشارکت نهادی زنان نقش اساسی را در افزایش مشارکت آن ها در فعالیتهای اقتصادی دارند. باقریان و همکاران - 2009 - ، در تحقیقات خود در حوزه حبلهرود به این نتیجه رسیدند که رابطه مثبت و معنیداری بین نگرش مثبت مردم نسبت به طرح آبخیزداری و میزان مشارکت بالای آنها در اجرای طرح وجود دارد بدین معنی که هرچه مردم نسبت به یک طرح دید مثبتی داشته باشند مشارکت بیشتری در آن خواهند داشت. سالکی - 1369 - معتقد است دخالت-های سیاسی و تحمیل مدیریت دولتی، پراکندگی امکانات مادی، بی سوادی و ناآگاهی از عوامل مهم در عدم مشارکت مردم می-باشند. زرافشانی و همکاران - 1388 - در مطالعهای تحت عنوان »تبیین جایگاه مشارکت زنان روستایی در برنامههای آموزشی-ترویجی بر اساس نردبان مشارکت شری آرنشتین« به این مسئله اشاره داشتند که؛ در سالهای اخیر بهویژه از اوایل دهه 90، رویکردهای مشارکتی به توسعه، مورد توجه فزاینده قرار گرفته است و اهمیت مشارکت، هم بهعنوان یک وسیله و هم به-عنوان یکی از هدفهای توسعه تأکید شده است.
میردامادی - 1389 - در طرح حبلهرود استان تهران به بررسی رابطه بین مشارکت مردم و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی آن پرداخت. تحقیق از نوع کاربردی، پیماشی و به روش توصیفی و همبستگی بود. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین متغیر میزان مشارکت مردم در مراحل مختلف طرح با متغیرهای افزایش آگاهی از اهداف طرح، میزان پذیرش طرح، ایجاد گروههای اجتماعی، افزایش مسئولیتپذیری، افزایش درآمد خانواده، افزایش تولید، دستیابی به اعتبارات جدید، افزایش حجم آب استحصالی حفاظت از منابع طبیعی و جلوگیری از سیل و فرسایش خاک رابطه مثبت و معنی-داری وجود دارد. ضمن اینکه بین متغیر میزان مشارکت مردم در مراحل مختلف طرح با متغیرهای کاهش مهاجرت از روستا، افزایش امکانات رفاهی، ایجاد همبستگی اجتماعی، دسترسی به نهادههای جدید، افزایش فرصتهای شغلی و افزایش سطح زیر کشت رابطه معنیداری مشاهده نشد. ارتیاعی و همکاران - 1390 - در مطالعهای تحت عنوان »عوامل تأثیرگذار بر مشارکت جوانان روستایی در زمینه توسعه کشاورزی در شهرستان کرمانشاه « با روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای بررسی کردند. نتایج آزمون مقایسه میانگینها نشان از آن داشت که بین میانگین مشارکت جوانان روستایی در زمینه توسعه کشاورزی با توجه به جنسیت و شرکت در آموزشهای ترویجی، اختلاف معنیدار وجود دارد. نتایج تحقیق حجازی و همکاران - 1390 - نشان داد؛ در سطح اطمینان 95 درصد رابطه مثبت و معنیداری بین متغیر مشارکت زنان روستایی در فعالیتهای پس از برداشت و متغیرهای تعداد اعضای خانوار، میزان درآمد، عضویت و میزان مشارکت در تشکلها و تعاونیها وجود دارد. در سطح اطمینان 99 درصد رابطه مثبت و معنی-داری بین متغیر مشارکت زنان روستایی در فعالیتهای پس از برداشت و متغیرهای انگیزش درونی، استفاده از کانالهای ارتباطی و میزان حضور در دورههای آموزشی- ترویجی وجود دارد.
فال سلیمان و همکاران - 1391 - در مطالعهای تحت عنوان » تحلیلی بر نقش پروژه ترسیب کربن در توانمندسازی زنان روستایی - مطالعه موردی: حسینآباد غیناب- شهرستان سربیشه - نتیجه گرفتند؛ پروژه در افزایش توانمندی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موفق بوده است. به گونهای که نتایج حاصل از آزمون t نشان داد نقش مؤثر پروژه ترسیب کربن را در افزایش توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان روستایی تأیید کرد. بهطوریکه سطح آگاهی زنان، افزایش و تنوع فعالیتهای شغلی، استقلال مالی، مشارکت بیشتر در تصمیمگیریها و تغییر نگرش زنان، با فعالیت پروژه مطلوبتر و سیر صعودی داشته است. در مطالعهای باقریان و گودرزی - 1391 - عوامل مؤثر بر مشارکت روستائیان در مدیریت پایدار طرحهای توسعه منابع آب و خاک را بررسی کردند. مشاهدات به-دست آمده حاکی از آن بود؛ بالا بودن سطح اطلاعات و آگاهی فرد از اهداف طرح و نیز کم و کیف آن باعث افزایش مشارکت در طرح میشود. شریفی و همکاران - 1389 - عوامل مؤثر بر میزان مشارکت روستاییان در طرحهای آبخیزداری منطقه جیرفت
