بخشی از مقاله
چکیده - Abstract -
شکستگی ها یکی از مهمترین مسیرهاي جریان سیال در مخازن کربناته هستند .وجود شکستگی ها در میزان بهره دهی و حجم قابل برداشت نهایی از مخازن نفتی به ویژه در سازندهاي کربناته نقش اساسی و مهمی را ایفا میکنند. مطالعه ي شکستگیها در افق هاي نفتی میتواند به طرح توسعه میدان، تعیین محل حفاري چاه هاي جدید، کاهش هزینه هاي اکتشاف نفت و درك کلی از سیستم شکستگی در میادین نفتی، کمک زیادي نماید. تشخیص شکستگی یک گام کلیدي براي توصیف و مدل سازي مخازن محسوب می شود و در مدلسازي مخازن شکافدار درك خواص شکاف ضروري است و چالش اصلی پیدا کردن محل قرارگیري آنها است.
نمودارهاي متداول چاه پیمایی توانایی تشخیص ترك ها و شکستگی ها در مخازن هیدروکربنی را ندارند. در این میان، نمودارهاي تصویرگر با تکنولوژي خاص و با بهره گیري ازخصوصیات الکتریکی و صوتی سازند قادرند که انواع پدیده هاي موجود در دیواره چاه از جمله لایه بندي، شکستگی، ساخت هاي رسوبی، گسل ها، بسته یا باز بودن شکستگی ها و . . . را مشخص سازند. در این مقاله، با استفاده از نمودارهاي تصویرگر OBMI و UBIو مشاهدات مغزه به شناسایی و تفسیر شکستگی هاي موجود در سازند آسماري از میدان مارون پرداخته شده است.
کلید واژه ها: شکستگی، نمودار هاي تصویرگر، تراکم شکستگی، سازند آسماري
مقدمه و مبانی نظري - - Introduction
شکستگیها در میادین نفتی حوزه زاگرس به ویژه سازند آسماري نقش اساسی در مهاجرت و تولید از مخازن هیدروکربوري را دارند و مخازن کربناته ایران از این نظر داراي شهرت جهانی هستند - . - Roehl, 1985 در ایران به لحاظ تعداد مخازن هیدروکربنی، تقرایبا تک% مخازن بزرگ کربناته و تذ% ماسه سنگی می باشند. در مخازن کربناته، بررسی و مطالعه شکستگیها بدلیل اینکه تأثیر مهمی در مقدار تخلخل و تراوایی سنگها داشته و حرکت سیالات را تسهیل می کنند، حائز اهمیت است. وجود شکستگی ها حتی شکستگی هاي بسیار کوچک تأثیر قابل ملاحظه اي بر نفوذپذیري داشته و آگاهی و شناخت الگوها و نحوه توزیع آنها، امکان طراحی صحیح مکان هاي حفاري چاه ها را به منظور امکان افزایش تولید و بهره وري حداکثر از مخزن و کاهش هزینه ها را فراهم می کند - . - serra, 1984
به همین دلیل تعیین دقیق محل شکستگی ها و همچین عمق هاي داراي بیشترین دانسیته شکاف، جهت تعیین زون هاي مخزنی با پتانسیل تولید بالا از اهمیت ویژه اي برخوردار است.در چاه هایی که با گل حفاري پایه آبی حفاري شده باشند، از نمودار تصویرگر FMI و در چاه هایی که گل حفاري آنها پایه نفتی باشد، از نمودارهاي تصویرگر OBMI و UBI به طور هم زمان استفاده می شود. سیستم گل حفاري براي چاه مورد نظر از نوع پایه نفتی OBM ترکیبی از زن % نفت و زذ% آب بوده است. در این مقاله به کمک نمودارهاي تصویرگر OBMI و UBI و همچنین به کمک اطلاعات بدست آمده از مغزه گیري شناسایی و تفسیر شکستگی هاي موجود در سازند آسماري از میدان مارون انجام شده است.
ذ. روش و مراحل تحقیق - - Materials and Methods
میدان نفتی مارون از یک طاقدیس بزرگ تشکیل شده است که در امتداد شمال غربی- جنوب شرقی گسترش یافته است و طول آن حدود زخ کیلومتر و عرض آن حدود تذ کیلومتر است. شیب یال هاي این طاقدیس در نواحی مختلف متفاوت است. در یال جنوب غربی این شیب حدود تخ تا ت، درجه است درحالی که یال شمال شرقی حدود تل تا زخ درجه است. میدان مارون از اطراف توسط میدان هاي اهواز، رامین، کوپال، خویز، رامشیر و شادگان احاطه شده است. فاصله بین ستیغ مخزن تا عمیق ترین سطح تماس آب و نفت در سازند آسماري حدود ل کیلومتر است. - مطیعی،خ،صذ - تا کنون مطالعات متعددي در ارتباط با زمین شناسی مخزن آسماري میدان مارون انجام شده که منجر به ارائه زون بندي هاي مختلف در این مخزن گردیده است.
ولی در نهایت نتایج زون بندي قلی پور - نخصذ - و شرکت هاي اینترا و استات اویل اصلی ترین مطالعه در این رابطه هستند. قلی پور - نخصذ - براساس اطلاعات ت،ذ حلقه چاه مخزن آسماري را به ز لایه اصلی و ز زیرلایه تقسیم کرد، که ز زون اصلی در چاه مورد مطالعه عبارتند از: زون ذ: این زون در بخش بالایی سازند آسماري و درقسمت زیرین سازند گچساران - پوش سنگ - واقع شده است - از عمق 3246 تا 3343 متري - . زون تل: این زون بخش بالایی سازند آسماري میانی را تشکیل می دهد - از عمق صخصص تا ک،خص متري - . زون تص: این زون قسمتهاي پائینی آسماري میانی را شامل می شود - از عمق ک،خص تا ذزخص متري - زون تخ: این زون قسمت عمده اي از آسماري زیرین را تشکیل می دهد - از عمق ذزخص تا نلنص متري - . زون تز: این زون تشکیل دهنده بخش انتقالی بین سازندهاي پابده و آسماري می باشد - از عمق نلنص متري تا انتهاي چاه - - مطیعی،لنصذ - .
مطالعه ي شکستگیها در مخازن به دو صورت انجام میگیرد:
ذ- به طور مستقیم از روي مغزه در آزمایشگاه که به ازاي هر متر، تعداد شکستگی هاي مغزه تعیین می شود .در این حالت تعداد شکستگی ها در جهات افقی، مایل و قائم مشخص شده و همچنین حالت شکستگی ها - باز، بسته بودن - و سیال درون آنها مورد بررسی قرار می گیرد.
ل- به طور غیر مستقیم از طریق داده هاي حفاري مانند میزان هرزروي گل و گاهی سرعت حفاري میتوان به وجود شکستگی ها پی برد. یکی دیگر از روش هاي تشخیص شکستگی ها استفاده از نمودارهاي چاه پیمایی می باشد. این نمودارها به دو دسته کلی تقسیم میشوند. نمودارهاي متداول که امروزه در اکثر چاه ها از آنها استفاده میشود از جمله نمودارهاي قطرسنج، پرتو گاما، نوترون و صوتی. همچنین نمودارهاي غیر متداول مانند نمودارهاي تصویري - Image - log که در شرایط خاص مورد استفاده قرار می گیرند. ابزارهاي تصویرگر یکی از مهمترین و پیشرفته ترین روش هاي نمودارگیري و تحلیل مخزن در سال هاي اخیر بوده اند. این ابزارها عمق بررسی بسیار پایینی دارند. در گل حفاري پایه آبی از نمودارهایی همچون FMI و EMI و در گل حفاري پایه روغنی از OBMI و UBI استفاده میشود.شکستگی ها به دو صورت باز و بسته تقسیم بندي می شوند:
ذ- شکستگی هاي باز: دهانه این نوع شکستگی ها با گل پرمیشود و اگر گل نارسانا باشد، در نمودارهاي هاي تصویرگر تاریک به نظر می رسند، بدلیل اینکه مقاومت ماتریکس بیشتر از گل حفاري میباشد، شکستگی هاي باز در لاگ هاي تصویري به صورت امواج سینوسی ممتد یا منقطع تاریک و کدر به نظر می رسند. - serra 1984 - بیشتر شکستگی هاي باز آسماري در چاه مورد مطالعه به صورت بریده و منقطع با بازشدگی کم می باشند.
ک- شکستگی هاي بسته، معمولا موادي که فضاي باز شده شکستگیها را پر میکنند کانیهاي بلوري میباشندل شکستگی هاي پر شده به صورت امواج سینوسی سفید در نمودارهاي تصویري به نظر می رسند . - serra 1984 - مضاف بر آن اگر مقاومت مواد پر کننده شکستگی ها بیشتر از ماتریکس باشد آثاري از هاله در اطراف شکستگی پر شده به نظر میرسد - . - Khoshbakht,2009 اثر هاله اي یک نشان متداول براي شناسایی شکستگی هاي پر شده در کربنات ها استل تقریباً اکثر شکستگی هاي موجود در چاه مورد مطالعه از نوع شکستگی هاي باز میباشدل
ل. ارائه و تحلیل نتایج - Results and discussion -
نتایج در دو بخش مشاهدات مغزه و تفسیر نمودار OBMI/UBI ارائه می شود:
نتایج مشاهدات مغزه
مغزه هاي چاه مورد مطالعه از عمق زخلص تا نخ،ص متر می باشند به منظور تطابق با نتایج حاصل از تفسیر نمودار OBMI/UBI مورد مشاهده و بررسی قرار گرفتند و از شکستگی ها و دیگر ساختا رهاي آن عکسبرداري گردید. مغزه هاي مورد نظر از سازند آسماري تهیه گردیده و عمدتا شامل سنگ آهک می باشند. شکستگی هاي بسته در اکثر موارد پر شده با تبخیري ها می باشند. شکستگی هاي باز نیز در آنها دیده می شوند. این شکستگی ها داراي شیب زیاد و در حدود زخ تا زخ درجه می باشند.
بررسی این شکستگی ها نشان می دهد که در بیشتر اعماق تطابق بین مغزه و تصاویر نمودار به خوبی وجود دارد. در بعضی عمق ها بر روي مغزه، شکستگی هاي رهایی دیده می شو د که در اثر برداشته شدن فشار از روي لایه هاي سنگی ایجاد گردیده است. از آنجایی که این شکستگی ها که در زمان مغزه گیري شکل گرفته اند، بر روي تصاویر دیواره چاه در عمق مذکور مشاهده نمی گردند. همچنین از ساخت هاي رسوبی مشاهده شده بر روي مغزه ها، لایه بندي متقاطع یا چلیپایی می باشند. شکل ذ تطابق خردشدگی مغزه و شکستگی هاي مشاهده شده بر روي آن با تصاوبر نمودار را نشان می دهد.
نتایج تفسیر نمودار OBMI/UBI
در این قسمت عوارض شناسایی شده بر روي تصاویر نمودار معرفی، و دادههاي حاصل از آنها ارائه میگردد. این عوارض و ساختارها شامل :انواع شکستگیها، انواع لایه بندي و ریزش هاي دیواره چاه میباشند. در شکل ل تمامی عوارض شناسایی شده
