بخشی از مقاله
چکیده
سنجش سطح توسعه یافتگی واحدهای منطقه ای در هر کشور امری مهم در زمینه برنامه ریزی منطقه ای و سیاستگذاری توسعه به شمار می رود که در عین حال، عاملی کلیدی برای تخصیص منابع مختلف نیز محسوب می شودو اولویت اقدامات برای ارتقای سطح زندگی را معلوم می دارد و هر یک از این شاخص ها دارای ارزش و اهمیت خاصی می باشند.
روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده.در این راستا روش سطح بندی در این پژوهش به کار گیری روش های MCDM است که می تواند در یکپاچه نمودن فرآیند ارزیابی شاخص های مختلف راهگشا باشد.هدف پژوهش تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی در حوضه های مختلف آموزشی،بهداشتی،کشاورزی و مسکن می باشد که مجموعآ شامل 47 شاخص است،سپس وزن شاخص ها را با استفاده از روش LINMAPو MATH LAB تعیین و در اخر از نظر سطح توسعه، شهرستان ها در 3گروه تقسیم بندی شده اند.
نتایج نشان داده که استان با مشکل نابرابری های منطقه ای مواجه است طوری که از بین 7 شهرستان استان،سهشهرستان در سطح نسبتاً محروم و 2شهرستان در سطح متوسط توسعه قرارگرفته اند.نهایتا این مناطق نیازمند توجه و اتخاذ تصمیمات ویژه برای رفع محرومیتهای موجود می باشند و به عنوان اولویت اول برنامه ریزی توسعه پیشنهاد می شوند.
مقدمه
توسعه ی متعادل و هماهنگ مناطق، یک پیش نیاز بسیار مهم برای حصول پایداری در . - Martic" and Savic",2001:57 - اقتصادی و پیشرفت یکپارچه کشور به شمار می رود کشورهای در حال توسعه، کیفیت زندگی مردم دستخوش نابرابری های عظیمی است که در بسیاری موارد به سرعت در حال افزایش است لذا توزیع متعادل امکانات و خدمات، گامی در جهت از بین بردن عدم تعادل های منطقه ای است .
به عبارت دیگر ایران بعنوان یکی از کشورهای در حال توسعه از نظر برخورداری از شاخص های مختلف توسعه دارای اختلافات زیادی می باشد و شاخص های مسکن و خدمات رفاهی زیر بنایی، صنعت و کشاورزی به عنوان یکی از جنبه های توسعه دارای توزیع جغرافیایی ناهمگونی در بین استانها و شهرستانها می باشند .چنین وضعیتی در اکثر مناطق و استان های کشور صادق می باشد.
به نظر می رسد براساس فهرست وسیعی از شاخص های توسعه بخش های مسکن و خدمات رفاهی زیر بنایی، صنعت و کشاورزی شهرستان های استان کهکلیویه و بویراحمد به لحاظ توسعه بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان به تفکیک سطح توسعه یافتگی دارای رتبه های متفاوتی باشند .استان کهکلیویه و بویراحمد با داشتن منابع غنی طبیعی فراوان، تنوع آب و هوایی، آب فراوان، نیروی کار فراوان، قابلیت های گردشگری زیاد و ... نتوانسته است به تناسب توانمندی ها و فرصت های خود از اقتصاد ملی سهم مناسبی کسب کند .
نوسانات در نرخ رشد بخش های مختلف استان، وضعیت توسعه یافتگی شهرستان های این استان را بسیار نامناسب جلوه گر می کند .بنابراین بررسی و تحلیل سطوح توسعه یافتگی شهرستان های استان کهکلیویه و بویراحمد به لحاظ برخورداری از شاخص های توسعه جهت برنامه ریزی منطقه ای مناسب اهمیت فراوانی دارد . به هر حال، جهت تدوین یک زیربنای علمی و منطقی برای سیاست گذاری توسعه، لازم است ارزیابی جامعی پیرامون وضعیت موجود توسعه مناطق از نظر شاخص های مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی صورت پذیرد
مبانی نظری پژوهش
مسئله نابرابری در بسیاری از کشورها چالشی اساسی در مسیر توسعه م ی باشد؛ به ویژه برای آن دسته از کشورها که قلمرو حاکمیت آن ها مناطق جغرافیایی وسیعی را شامل می شود. این نابرابری ها، تهدیدی جدی برای حصول توسعه متعادل و متوازن مناطق است و دستیابی مردمی که در ,. به وحدت و یکپارچگی ملی را دشوار می نماید
مناطق پیرامونی کشورها زندگی می کنند،معمولاً از کانون توجه برنامه ها و سیاست گذاری های توسعه به دور هستند؛ همین امر سبب می شود سطح توسع ه اقتصادی و نابرابری های درون ناحیه ای و بین ناحیه ای یکی اجتماعی آن ها تنزل یابد
از مظاهر بارز کشورهای جهان سوم است که ناشی از شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن هاست
در اکثر کشورهای در حال توسعه، یک یا دو منطقه و درنهایت، چند منطقه از نظر خدمات عمومی و شکوفایی اقتصادی و اجتماعی، وضعیت مناسبی دار ند و نقش عمده ای را در ایجاد درآمد وتولید ملی ایفا می کنند .این امر به بهای عقب نگه داشتن مناطق دیگر و افزایش شکاف و نابرابری بین مناطق و نواحی کشور صورت می پذیرد
در ایران نیز تفاوت ها و نابرابری های ناحیه ای با نرخ نگران کننده ای در حال افزایش بوده است؛ این وضعیت، به بروز مشکلات جدی نظیرمهاجرت از مناطق محروم به نواحی برخوردار و توسعه یافته تر منجر شده است .گزارش توسعه انسانی در ایران - PBOIRI and UN,1999: 6 - به تبیین این تفاوت ها پرداخته و یکی از مهم ترین سیاست های توسعه انسانی د ر برنامه سوم توسعه را برنامه ریزی فضایی به عنوان یک برنامه بلندمدت برای تحقق عدالت اجتماعی و تعادل منطقه ای معرفی می کند
رتبه بندی مناطق بر حسب میزان توسعه یافتگی اقتصادی و اجتماعی اغلب به عنوان یک مسئله تصمیم گیری چند شاخصه - MCDM1 - مورد ملاحظه قرار می گیرد که برای مواجهه با آن روش های متنوعی وجود دارد
با به کارگیری روش های MCDM می توان جنبه های مختلف مورد مطالعه را به صورت هم زمان و یکپارچه تحلیل نمود
در این مدل ها تصمیم گیرنده با نوجه به هدف مورد نظر و همچنین با در نظر گرفتن شاخص ها و معیارهای مطالعه بهترین گزینه را انتخاب نماید. این مدل ها که کاربردهای بسیار وسیعی در مسائل رتبه بندی دارند، به مدل های رتبه بندی نیز معروف اند
پیشینه تحقیق
محمدی و عبدلی - - 1391 در پژوهش خود به بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان لرستان به تفکیک بخش های مسکن و خدمات رفاهی-زیربنایی ، کشاورزیو صنعت با استفاده از روش تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی پرداخته اند که نتایج تحقیق حاکی از نابرابری بین شهرستان های استان طی دوره زمانی مورد نظر در بخش مسکن و خدمات رفاهی-زیربنایی افزایش و در بخش کشاورزی و صنعت کاهش یافته است.
بیگلو و همکاران - - 1391 در پژوهش خود به بررسی تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری های توسعه در شهرستان های ایران پرداخته اند که نتایج این پژوهش نشانگر این است که ایران با مشکل نابرابری های منطقه ای مواجه است و اغلب مناطق محروم و توسعه نیافته در قسمت جنوب شرق ایران متمرکز شده اند و این مناطق نیازمند توجه و برنامه ریزی توسعه ای می باشد.
کریمی دهنوی و همکارانٍ - - 2013 در پژوهش خود به بررسی و ارائه راه حل مناسب برای توسعه جاده سازی شهری پرداخته اند که هدف از این مقاله ارائه یک روش جدید ترکیبی از جاده های شهری - بازدید کنندگان - انتخاب و ساخت و ساز با استفاده از ترکیبی از شبیه سازی و برنامه نویسی هدف وزنی - WGP - با معیارهای مختلف زیست محیطی و اقتصادی است. هدف از پژوهش حاضر تعیین میزان توسعه یافتگی شهرستان های کشور و نیز شناسایی مناطق محروم با استفاده از یکی از روش های چند شاخصه می باشد.
موقعیت منطقه مورد مطالعه
استان کهکلویه و بویر احمد با مساحتی حدود 15504 کیلومتر مربع که دارای موقعیتی با 53 دقیقه و 49 درجه و 53 دقیقه و 51 درجه طول شرقی و 56 دقیقه و 29 درجه و 27 دقیقه و 31 درجه عرض شمالی می باشد . این استان طی آخرین تقسیم بندی سیاسی دارای 7 شهرستان، 17 بخش، 16 شهر و 43 دهستان نی باشد . جمعیت کل استان در سال 1390 ، شامل 658229 نفر جمعیت که در قالب 156355 خانوار شهرس و روستایی تقسیم می شوند، می باشد. جمعیت 10 ساله و بالای ده سال استان در سال 1385 حدود 174838 نفر بوده است که از این تعداد ، 140494 نفر شاغل و 34337 نفر بیکار را شامل می شود. از لحاظ جنسیتی استان در سال 1385 دارای 59843 نفر مرد و 107444 نفر زن می باشد.
